Αλήθειες και ψέματα για την πτώση της κυβέρνησης Σαμαρά

Περισσότερο «αίμα» ζητούσαν οι δανειστές

Αλήθειες και ψέματα για την πτώση της κυβέρνησης Σαμαρά

του ΟΔΥΣΣΕΑ ΑΡΒΑΝΙΤΗ

Το κρίσιμο εξάμηνο του 2014, οι υπαναχωρήσεις της κυβέρνησης Σαμαρά - Βενιζέλου - Η ψυχρολουσία από τον Σόιμπλε στην Αλμπουφέιρα της Πορτογαλίας

Ο Βαρουφάκης με πρόσφατη δήλωσή του αποκάλυψε ότι «ο Σόιμπλε του είχε πει πως είχε αποφασίσει να απαλλαγεί από την κυβέρνηση Σαμαρά από τον Ιούνιο του 2014». Αυτό καταρρίπτει το αφήγημα της κυβέρνησης Σαμαρά - Βενιζέλου, βάσει του οποίου ήταν η αντιπολίτευση ΣΥΡΙΖΑ που οδήγησε στην άρση της εμπιστοσύνης από την πλευρά των εταίρων και οδήγησε στην πτώση της κυβέρνησης ΝΔ - ΠΑΣΟΚ.

Η κυβέρνηση Σαμαρά, όπως και η παρούσα η ηγεσία της ΝΔ, υποστήριζε ότι «εάν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έριχνε την κυβέρνηση, η πρότασή της, το περίφημο πια email Χαρδούβελη, θα γινόταν δεκτή από τους δανειστές και η χώρα θα είχε βγει τώρα από την κρίση».

Το αφήγημα Σαμαρά αποκρύπτει, σκοπίμως, τις δύσκολες διαπραγματεύσεις που είχαν προηγηθεί από τον Ιούνιο του 2014 και είχαν οδηγηθεί, έπειτα από πολλές καθυστερήσεις και περιπέτειες, σε αδιέξοδο. Επίσης παραβλέπει ότι το email Χαρδούβελη δεν είχε γίνει δεκτό από τους εταίρους, παρά τα σκληρά μέτρα που περιλάμβανε - αύξηση φορολόγησης, ρήτρα μηδενικού ελλείμματος για τα ασφαλιστικά ταμεία, πρωτογενές πλεόνασμα 3% για το 2015 και 4,5% για το 2016. Οι δανειστές ζητούσαν από την κυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου περισσότερο «αίμα». Το σημαντικό όμως είναι ότι είχε υπάρξει ρήξη με τους εταίρους στο επίμαχο ζήτημα: Η τότε κυβέρνηση ζητούσε στήριξη για έξοδο από τα Μνημόνια με δανεισμό από τις αγορές. Ήταν απαραίτητο για να διαμορφώσει μια πολιτική στο εσωτερικό της χώρας που θα της επέτρεπε να ξεπεράσει τον κάβο της προεδρικής εκλογής. Βερολίνο και «τρόικα», αντιθέτως, το περισσότερο που παραχωρούσαν ήταν προληπτική πιστοληπτική γραμμή στήριξης με μόνιμη εποπτεία της ελληνικής οικονομίας.

Σαμαράς - Σόιμπλε στην Πορτογαλία

Σταθμός σε αυτήν την πορεία ήταν η συνάντηση που είχε ο Αντώνης Σαμαράς με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στις 17 Ιουνίου 2014, στο παραθαλάσσιο τουριστικό θέρετρο της Αλμπουφέιρα της Πορτογαλίας, στο πλαίσιο εκδήλωσης για την προετοιμασία του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος για την εκλογή Γιούνκερ στη θέση του προέδρου της Κομισιόν. Ήταν μια σύντομη συνάντηση σε γεύμα, στο διάλειμμα των εργασιών. Αν και δεν υπήρχαν φωτογράφοι, το κυβερνητικό επιτελείο θέλησε να υπάρξει σχετική φωτογραφία, που έκανε μέσω του ΑΠΕ τον γύρο των διεθνών πρακτορείων, προκειμένου να σταλεί μήνυμα ότι η κυβέρνηση δεν έχει απολέσει την εμπιστοσύνη του Σόιμπλε. Εις μάτην, αφού ο γερμανός υπουργός Οικονομικών είχε πάρει τις αποφάσεις του, όπως αποκάλυψε ο Γιάνης Βαρουφάκης.

Ο Αντώνης Σαμαράς έθεσε τις προτάσεις της ελληνικής κυβέρνησης για την ολοκλήρωση του τότε προγράμματος και για τη ρύθμιση του χρέους καθώς και το σχέδιο για έξοδο από τα Μνημόνια με δανειοδότηση από τις αγορές. Η απάντηση του Σόιμπλε ήταν αρνητική: «Εφαρμόστε τα συμφωνηθέντα και στη συνέχεια βλέπουμε». Είχε προηγηθεί, μία εβδομάδα νωρίτερα, ο ανασχηματισμός της κυβέρνησης, με τις αλλαγές στα πρόσωπα να θεωρούνται από τους εταίρους ως «υπαναχώρηση Σαμαρά στον λαϊκισμό». Ο Αντώνης Σαμαράς γνωρίζει ότι κατά τη διάρκεια των δυόμισι χρόνων που κυβέρνησε είχε απέναντί του τον άτεγκτο Σόιμπλε, ωστόσο απέφευγε, όπως και αποφεύγει ακόμη, να κατηγορήσει τον γερμανό υπουργό. Προτιμά να επιρρίπτει τις ευθύνες στον αριστερό Αλέξη Τσίπρα, που του έκανε αντιπολίτευση. Όσο για την Άνγκελα Μέρκελ, στην οποία είχε εναποθέσει τις ελπίδες του, στην πραγματικότητα ποτέ δεν απέκλινε από τη γραμμή Σόιμπλε. Είναι ένα στοιχείο που καλό θα ήταν να λάβει υπόψη και η παρούσα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ.

Η συνέχεια δόθηκε στο Παρίσι, όπου μεταφέρθηκαν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της ελληνικής αντιπροσωπείας και της «τρόικας». Ήταν μια κίνηση της τότε κυβέρνησης Σαμαρά - Βενιζέλου για να συμβολίσει ότι το πρόγραμμα τελειώνει και μαζί και η εποπτεία της ελληνικής οικονομίας. Οι δύο συναντήσεις στο Παρίσι δεν έδωσαν αποτέλεσμα, αφού περά από την ολοκλήρωση της 5ης αξιολόγησης συζητιόταν η επόμενη ημέρα συνολικά για τη χώρα. Όσον αφορά το δημοσιονομικό κενό, η διαφορά ήταν χαώδης: Η ελληνική πλευρά μιλούσε για μέτρα 500 εκατ. και η «τρόικα» για 2,5 δισ. Μετά τις δύο συναντήσεις, η «τρόικα» είχε μειώσει τις απαιτήσεις της στο 1,2 δισ., αλλά δεν υπήρχε προσέγγιση για το τι θα ακολουθούσε μετά τη λήξη του δεύτερου Μνημονίου. Ο Χρύσανθος Λαζαρίδης έλεγε ότι «η ‘‘τρόικα’’ μετακινεί συνέχεια τα goal post και αλλάζει τις απαιτήσεις της, μοιάζει να μη θέλει συμφωνία».

Η τελική απόφαση ελήφθη τον Σεπτέμβριο. Σε σύσκεψη στο Μέγαρο Μαξίμου υπό τους Σαμαρά και Βενιζέλο, ο τότε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ είπε προς την ελληνική διαπραγματευτική ομάδα: «Ξεχάστε τα αυτά, πάμε για ολοκλήρωση της αξιολόγησης και για έξοδο από την επιτήρηση, με αποχώρηση του ΔΝΤ από το ελληνικό πρόγραμμα». Φυσικά είχε συμφωνήσει ο Αντώνης Σαμαράς που ανέλαβε να εκμαιεύσει τη στήριξη της Μέρκελ, πιέζοντας για συνάντηση με τη γερμανίδα καγκελάριο, που πραγματοποιήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου στο Βερολίνο. Το κλίμα δεν ήταν καλό. Ο τότε πρέσβης στο Βερολίνο είχε προειδοποιήσει και είχε υπάρξει διαφωνία του με τον Χρύσανθο Λαζαρίδη, που οδήγησε μερικές ημέρες μετά σε παραίτησή του. Ωστόσο ο κ. Σαμαράς ευελπιστούσε ότι «θα καταφέρει να τουμπάρει τη Μέρκελ», όπως είχε πει τότε σε κατ’ ιδίαν συζήτηση, και πρόσθετε: «Θέλουμε να πάρουμε τα green lights για να προσγειώσουμε το αεροπλάνο με ασφάλεια».

Η απάντηση της Μέρκελ ήταν αρνητική, η οποία, αφού εξέφρασε τη συμπάθειά της για τον ελληνικό λαό, είπε στον Αντώνη Σαμαρά: «Συζητήστε με την ‘‘τρόικα”». Την ίδια ημέρα ο Πολ Τόμσεν συναντιόταν με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στο υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας - ήταν μια από τις τακτικές συναντήσεις που είχαν οι δύο τους προκειμένου να αποφασίσουν για την Ελλάδα.

Παρότι δεν πήρε το πράσινο φως, ο τότε πρωθυπουργός συνέχισε προς την ίδια κατεύθυνση. Έτσι, στις αρχές Οκτωβρίου έδωσε εντολή στον Γκίκα Χαρδούβελη να αρχίσει τις συζητήσεις για την αποχώρηση του ΔΝΤ από το ελληνικό πρόγραμμα, εν όψει και της ετήσιας συνέλευσης του Ταμείου στην Ουάσινγκτον. Η δημοσιοποίηση των προθέσεων της ελληνικής κυβέρνησης ήταν αρκετή για να προκαλέσει την αρνητική αντίδραση των αγορών, το ελληνικό χρηματιστήριο έχασε περισσότερο από 10% σε δύο μόλις ημέρες -την εβδομάδα 12-17 Οκτωβρίου-, ενώ τα spreads, που είχαν αρχίσει να αποκλιμακώνονται, εκτοξεύτηκαν ξανά στις 900 μονάδες, δείχνοντας ότι οι αγορές δεν εμπιστεύονται την ελληνική οικονομία. Ο Αντώνης Σαμαράς, από το Μιλάνο, όπου συμμετείχε στη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ - Ασίας, 16 και 17 Οκτωβρίου, εκλιπαρούσε αγωνιωδώς τους ευρωπαίους παράγοντες να παρέμβουν για να σταματήσει η κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας.

Από τη Σύνοδο αυτή διέρρευσε η φωτογραφία του Αντώνη Σαμαρά που έδειχνε στη Μέρκελ τα ευρήματα του τάφου της Αμφίπολης. Ούτε και τότε όμως μπόρεσε να εξασφαλίσει τη στήριξή της. Ο Σαμαράς όμως δεν είχε εγκαταλείψει, ήλπιζε ακόμη σε «green lights» για να προσγειώσει ομαλά την ελληνική οικονομία. Στη συνέντευξη που έδωσε στους δημοσιογράφους στο Μιλάνο, στην ερώτηση για το αν δέχθηκε η κυβέρνηση την προληπτική πιστωτική γραμμή στήριξης η απάντηση ήταν οργισμένη: «Δεν είπα αυτό, είπα ότι είμαστε σε συζητήσεις με τους εταίρους». Τα κυριακάτικα φύλλα όμως έπαιζαν τη γραμμή Στουρνάρα, που ήταν ευθυγραμμισμένος με τον Σόιμπλε: «Συμφωνία Ελλάδας δανειστών για πιστοληπτική γραμμή στήριξης μετά το πέρας του δεύτερου Μνημονίου». Τι σήμαινε η προληπτική γραμμή: Ότι θα υπήρχε ένα αποθεματικό στο οποίο θα μπορούσε να καταφύγει η ελληνική κυβέρνηση εφόσον δεν κάλυπτε τις ανάγκες της με δανεισμό από τις διεθνείς αγορές. Κάθε φορά όμως που θα έκανε χρήση θα συνοδευόταν και από επιπλέον μέτρα. Στην ουσία συνιστούσε μόνιμη επιτήρηση της ελληνικής οικονομίας από την «τρόικα», που θα έκανε ελέγχους ανά εξάμηνο για την πορεία των συμφωνηθέντων.

Όταν ο Σαμαράς αποδέχθηκε την προληπτική γραμμή ήταν αργά, τον Δεκέμβριο του 2014 το παιχνίδι είχε κριθεί, οι δανειστές είχαν αποσύρει την πρότασή τους και θα συζητούσαν με την επόμενη κυβέρνηση. Κάπως έτσι ο Αντώνης Σαμαράς είπε τον Δεκέμβριο: «Μας εμπαίζουν, δεν τηρούν τον λόγο τους, άλλα μας είπαν και άλλα κάνουν». Η κυβέρνηση πήγε στην προεδρική εκλογή με ανοικτή την πέμπτη αξιολόγηση και με τη βεβαιότητα νέων επώδυνων μέτρων δεν εξασφάλισε, όπως ήταν φυσικό, την πλειοψηφία των 180 βουλευτών και οδηγήθηκε σε βέβαιη πτώση στις εκλογές.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ