ΧΡ. Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ : Αναζητώντας την ειρήνη επί της Γης

Αναζητώντας την ειρήνη επί της Γης

του ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗ

Οι άνθρωποι συνηθίζουν τούτες τις ημέρες, τούτες τις ώρες, ανεξάρτητα από θρησκεία, εθνικότητα και φυλή, να αναζητούν το περιεχόμενο και την πραγματικότητα της ειρήνης, γιατί τούτη η έννοια, τούτη η ανθρώπινη δράση αποτελεί την ύψιστη ανάγκη της ανθρώπινης ύπαρξης, όχι μόνο ως ατομική, προσωπική αναζήτηση, αλλά προπάντων ως συλλογική ανάγκη.

Πολλοί ταυτίζουν την ειρήνη με την απόλυτη ησυχία και την απουσία οποιασδήποτε κινητικότητας, αντίδρασης ή πράξης διεκδίκησης, ακόμη και άσκησης βίας και πολεμικής αναμέτρησης. Όμως η ειρήνη είναι μια πολυσχιδής έννοια, που αποτυπώνει την πραγματικότητα της ίδιας της ανθρώπινης ύπαρξης, δηλαδή τον άνθρωπο ως παρουσία στον κόσμο, που διεκδικεί τα δικαιώματά του, διεκδικεί τις ελευθερίες του, διεκδικεί την αυτοπραγμάτωση και την υλοποίηση του αξιακού του προσανατολισμού.

Αυτές οι διεκδικήσεις του ανθρώπου ως ατόμου και ως συνόλου δεν μπορούν να πραγματωθούν πολλές φορές μόνο διά του λόγου και της πειθούς. Η διεκδίκηση συχνά επιβάλλει, επιτάσσει, προϋποθέτει ακόμη και τη χρήση βίας προκειμένου να επιτευχθεί η ανθρώπινη αποστολή σε τούτο τον κόσμο, που είναι η ελευθερία, ατομική και συλλογική. Από υπάρξεως ανθρώπινων οργανωμένων κοινωνιών, η ειρήνη ταυτίστηκε με την ελευθερία, δηλαδή τη διεκδίκηση της ελευθερίας και των ελευθεριών, που πραγματώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και θεμελιώνουν την παρουσία του ατόμου ως μέλους ενός συλλογικού υποκειμένου.

Επομένως, η ίδια η σύγκρουση, εφόσον στοχεύει στη δικαιοσύνη και στην ελευθερία, είναι η ίδια υπόθεση ειρήνης. Οι λαοί των αποικιοκρατούμενων περιοχών του κόσμου δίδαξαν για πρώτη φορά στη νεότερη ιστορία πως η διεκδίκηση ελευθερίας προϋποθέτει ακόμη και άσκηση βίας εναντίον του κατακτητή, εν προκειμένω του αποικιοκράτη, θεμελιώνοντας έτσι στο σύγχρονο διεθνές δίκαιο το δικαίωμα των λαών που βρισκόντουσαν σε αποικιοκρατικό ζυγό να διεκδικούν την ελευθερία τους ακόμη και ενόπλως. Το ίδιο ισχύει και για τους λαούς που βρίσκονται υπό ξένη κατοχή. Το τελευταίο θεμελιώθηκε στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου η χρήση ένοπλης βίας κατά του ναζισμού και του φασισμού αναγνωρίστηκε ως δικαίωμα των λαών που ευρισκόντουσαν υπό τη ναζιστική και φασιστική κατοχή. Όμως το σύγχρονο διεθνές δίκαιο αναγνώρισε τη χρήση ένοπλης βίας κυρίως στις περιπτώσεις της αποικιοκρατίας.

Η Ελλάδα αντιστάθηκε κατά της γερμανικής και ιταλικής κατοχής ενόπλως, πράγμα που συνέβη και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, όπως στη Γαλλία αλλά και στη Γιουγκοσλαβία και στη Σερβία, γεγονός που απετέλεσε ουσιαστικά μια ενδυνάμωση της πρακτικής που ασκήθηκε από τους λαούς των χωρών που βρισκόντουσαν υπό την κατοχή των δυνάμεων του Άξονα. Συνεπώς, η έννοια της ειρήνης είναι ουσιαστικότερη από αυτό που αποτυπώνει η λέξη από μόνη της και εμπεριέχει ευρύτερες διαστάσεις και σημασίες, όπως είναι η ταύτιση της ειρήνης με την ελευθερία και την αυτοδιάθεση. Αυτό αποτελεί ένα σύγχρονο γνώρισμα διεκδίκησης λαών σε έναν κόσμο ο οποίος διατηρεί το γνώρισμα της αναρχίας και ταυτόχρονα της απουσίας -σε πολλές περιπτώσεις- δικαιοσύνης και πραγμάτωσης δικαιωμάτων και ελευθεριών.

Δύο μεγάλες ήπειροι της υφηλίου, η Αφρική και η Ασία, πάσχουν δομικά, δηλαδή στο ίδιο το πολιτικό σύστημά τους, από την απουσία ειρήνης, στον βαθμό που τα κράτη αυτά είναι εν πολλοίς ανελεύθερα οι λαοί στερούνται βασικών δικαιωμάτων και φυσικά ακόμη και η έννοια της δομικής βίας, που σημαίνει υποσιτισμό και απουσία δικαιωμάτων και προοπτικών για τους ανθρώπους που ζουν σε αυτές τις χώρες, υπογραμμίζει την απουσία ειρήνης. Θετική ειρήνη σημαίνει τη διεκδίκηση ελευθερίας και δικαιοσύνης, ενώ η αρνητική ειρήνη, που είναι η πιο γνωστή και καθιερωμένη έννοια, αλλά καθόλου ουσιαστική ως προς το περιεχόμενο, σημαίνει απλά την απουσία πολέμου.

Η ειρήνη επομένως επί της Γης αναζητείται από υπάρξεως οργανωμένης, συλλογικής ανθρώπινης ύπαρξης. Δεν πρόκειται ποτέ να φτάσει σε μια τέλεια μορφή καταξίωσης της σχέσης του ανθρώπου με την ειρήνη, όμως η ελπίδα και η αισιοδοξία μας εμπεδώνει την αξίωση της διαρκούς διεκδίκησης της ειρήνης ως κατάκτησης των οραμάτων της ανθρώπινης ύπαρξης, που αντανακλάται στην ποιότητα ζωής, την ισότητα και την ελευθερία.

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ Κ. ΓΙΑΛΛΟΥΡΙΔΗΣ

Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής,

Διευθυντής Κέντρου Ανατολικών Σπουδών

για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία

Παντείου Πανεπιστημίου

http://www.sigmalive.com/simerini/politics/392575/anazitontas-tin-eirini-epi-tis-gis#sthash.Qmb3vqPK.dpuf