Η νέα εποχή στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας

Η ανάθεση από τον Τραμπ του υπουργείου Εξωτερικών στον Ρεξ Τίλερσον θα μπορούσε να θεωρηθεί κίνηση καλής θελήσεως προς τον Πούτιν, καθώς ως CEO της Exxon Mobil είχε αναπτύξει στενές οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία.

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΠΟΚΕΡ ΜΕ ΚΡΥΦΑ ΧΑΡΤΙΑ

Η Ελλάδα και η νέα εποχή στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας

Σε θολό τοπίο επιχειρείται να στηθεί η νέα ισορροπία που αφορά τη διατλαντική συνεργασία και την αρχιτεκτονική ασφάλειας στο δυτικό ημισφαίριο, όπου η πρώτη δοκιμασία θα είναι στο πλέγμα των αμερικανορωσικών σχέσεων και του τρόπου που οι Βλ. Πούτιν και Ντ. Τραμπ θα αποφασίσουν να αντιμετωπίσουν τον νέο Ψυχρό Πόλεμο που έχει ξεκινήσει στην Ευρώπη με αφορμή την υπόθεση της Κριμαίας και της Ουκρανίας, αλλά και τον γρίφο της Συρίας.

Δύο κρίσιμα διεθνή προβλήματα που εμπλέκουν κι άλλες περιφερειακές δυνάμεις και αναδεικνύονται στο πεδίο που θα διαμορφωθεί η νέα τάξη πραγμάτων η οποία θα αντικαταστήσει το σύστημα που διαδέχθηκε τον Ψυχρό Πόλεμο μετά την πτώση του Τείχους. Ένα σκηνικό που αφορά άμεσα την Ελλάδα, καθώς τόσο η Μαύρη Θάλασσα όσο και η Ανατολική Μεσόγειος αποτελούν ζωτικό χώρο της χώρας μας, ενώ κρίσιμο ζήτημα είναι και το πώς η Τουρκία θα σταθεί σε αυτό το νέο περιβάλλον που θα δημιουργηθεί μετά τις σφοδρές αναταράξεις που προκαλεί η ανάδειξη του Ντ. Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ.

Η ιδιαίτερα τολμηρή κίνηση της Αθήνας να μην αναβάλει την προγραμματισμένη επίσκεψη του Αλ. Τσίπρα στο Κίεβο αυτή την εβδομάδα είναι ένα εξαιρετικό τεστ για την ελληνική εξωτερική πολιτική, καθώς της δίνεται η ευκαιρία να κρατήσει λεπτές ισορροπίες, μια και ούτε ο Βλ. Πούτιν ούτε ο Ντ. Τραμπ συμπαθούν τον Ουκρανό πρόεδρο Ποροσένκο, αν και είναι υποχρεωμένοι να βρουν modus vivendi στην Ουκρανία προκειμένου να μην εκτροχιασθεί η ένταση σε έναν κανονικό νέο Ψυχρό Πόλεμο.

Πάρα τη σαφή φιλορωσική προσέγγιση του Ντ. Τραμπ, το ερώτημα που τίθεται είναι πόσο βαθιά μπορούν να φθάσουν οι αμερικανορωσικές σχέσεις χωρίς να πληγεί το «πατριωτικό προφίλ» του Τραμπ; Γιατί είναι προφανές ότι ο Βλ. Πούτιν δεν θα είναι ένας γενναιόδωρος «φίλος» με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, αλλά θα έχει και ο ίδιος απαιτήσεις...

Επιφυλάξεις

Ο νέος Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Ρεξ Τίλερσον, θα αντιμετωπίζει σε κάθε βήμα προς τη Μόσχα τη γενική καχυποψία όχι μόνο των ΜΜΕ αλλά και του Κογκρέσου λόγω των στενών σχέσεων που είχε αναπτύξει με το καθεστώς Πούτιν ως CEO του ενεργειακού κολοσσού της Exxon Mobil.

Είναι ενδεικτικό ότι την Τέταρτη στη Γερουσία ο διορισμός του Ρεξ Τίλερσον πέρασε με ψήφους 56-43, με τρεις κορυφαίους ρεπουμπλικάνους γερουσιαστές, τον Ρούμπιο (Φλόριντα), Μακέιν (Αριζόνα) και Γκράχαμ (Νότια Καρολίνα), να εκφράζουν σοβαρές επιφυλάξεις για τις σχέσεις του νέου Αμερικανού ΥΠΕΞ με τη Ρωσία και τον Πούτιν.

Ο Πούτιν δοκιμάζει τις αντοχές της Δύσης και του ίδιου του Τραμπ με τις νέες εχθροπραξίες που ξέσπασαν στην Ανατολική Ουκρανία από ρωσόφωνους, τη στιγμή που η συζήτηση και στην Ουάσιγκτον αλλά και στην Ευρώπη κορυφώνεται για την ανάγκη άρσης ή περιορισμού των κυρώσεων εις βάρος της Ρωσίας. Ο Βλ. Πούτιν θα επιθυμούσε να αποδεχθεί ο Ντ. Τραμπ την αναγνώριση της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία, αλλά και την άσκηση πίεσης προς το Κίεβο ώστε να αποδεχθεί την εφαρμογή μιας συμφωνίας στην Ανατολική Ουκρανία.

Η «νεκρή περίοδος» μέχρις ότου δώσει το πλήρες στίγμα της η κυβέρνηση Τραμπ έναντι της Ρωσίας και της Ευρώπης, δημιουργεί «κενό ασφαλείας» στην Ουκρανία, η οποία κινδυνεύει να μείνει χωρίς την αμερικανική και νατοϊκή προστασία, ενώ αντίστοιχη αγωνία υπάρχει και στις Βαλτικές Δημοκρατίες όπου αυτές τις ημέρες πρόκειται να αρχίσει η ανάπτυξη δυνάμεων του ΝΑΤΟ στο πλαίσιο των αποφάσεων της τελευταίας Συνόδου Κορυφής που προέβλεπε την ενίσχυση του μετώπου έναντι της Ρωσίας... Κανείς δεν γνωρίζει ακόμη εάν ο Ντ. Τραμπ θα επιλέξει να ανατρέψει αυτή την απόφαση ως ένδειξη καλής θέλησης προς τη Μόσχα, η οποία έχει απαντήσει με ανάπτυξη πυραύλων Iskander στον θύλακα του Καλίνινγκραντ.

Ο παράγοντας Ασαντ

Μόλις την περασμένη εβδομάδα ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου κ. Πεσκόφ δήλωσε ότι δεν μπορεί να ξεκινήσει συζήτηση για απόσυρση των πυραύλων που έχουν δυνατότητα να πλήξουν μια σειρά ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, μέχρι και το Βερολίνο, εάν δεν υπάρξει αντίστοιχη εγκατάλειψη του νατοϊκού σχεδίου για αντιπυραυλική ασπίδα. Όμως το μείζον ζήτημα αυτήν τη στιγμή θα ήταν η στήριξη της συμφωνίας που πέτυχε η Μόσχα στη Συρία, που θα επιτρέψει την παραμονή του Μπασάρ Αλ Ασαντ στην εξουσία προς το παρόν, τη συντριβή του Ισλαμικού Κράτους και τη χορήγηση περιφερειακής αυτονομίας...

Η Συρία έχει μετατραπεί εδώ και έναν χρόνο, όταν άρχισε η ρωσική στρατιωτική επέμβαση, σε πεδίο ανταγωνισμού των μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων, με τη Ρωσία και το Ιράν να επιχειρούν να καλύψουν το κενό που άφηνε η αναποφασιστικότητα του προέδρου Ομπάμα και η αδυναμία του σουνιτικού μπλοκ των χωρών του Κόλπου να ενισχύουν την παρουσία τους μέσω των οργανώσεων ανταρτών που στήριζαν.

Όμως σε αυτήν τη δύσκολη εξίσωση προστίθεται ένας ιδιαίτερα απρόβλεπτος παράγοντας, μια λαβωμένη Τουρκία, η οποία βλέπει όχι μόνο να διασώζεται ο Ασαντ, η ανατροπή του οποίου αποτελούσε αρχικά τον βασικό στόχο της τουρκικής πολιτικής, αλλά να ζωντανεύει ο εφιάλτης της ενίσχυσης των κουρδικών δυνάμεων της Συρίας που πρόσκεινται στο PΚΚ, με πρώτο το YPG από τις ΗΠΑ προκειμένου να κάνουν τη «βρώμικη δουλειά» επί του εδάφους, ξεκαθαρίζοντας το ISIS από τη Συρία.

Η σύγχυση στην Άγκυρα σχετικά με τις προθέσεις του Τραμπ κορυφώνεται. Ο Ντ. Τραμπ ετοιμάζει ένα νέο προεδρικό διάταγμα που θα ζητά από το Πεντάγωνο και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ να παρουσιάσει ολοκληρωμένο σχέδιο για δημιουργία Ζωνών Ασφαλείας στη Συρία, εντός 90 ημερών.

Τέτοιες Ζώνες είχαν προταθεί προεκλογικά και από τη Χ. Κλίντον ενώ η διοίκηση Ομπάμα τις είχε απορρίψει κυρίως γιατί υπήρχαν ανησυχίες ότι θα έθεταν σε κίνδυνο τα αμερικανικά μαχητικά, τη στιγμή που τα ρωσικά μαχητικά πραγματοποιούσαν συνεχείς βομβαρδισμούς στη Συρία και κυρίως επειδή η δημιουργία ή και συντήρηση τέτοιων Ζωνών Ασφαλείας απαιτεί την αποστολή σημαντικών χερσαίων δυνάμεων. Η Μόσχα απέρριπτε συστηματικά την πρόταση για Ζώνες Απαγόρευσης Πτήσεων (Non Fly Zones - NFZ) και έθετε ως προϋπόθεση για τη δημιουργία Ζωνών Ασφαλείας, στο έδαφος, τη συμφωνία του Μπασάρ Αλ Ασαντ και τη στήριξη των Ηνωμένων Εθνών. Όλοι αντιμετωπίζουν επιφυλακτικά την πρόταση Τραμπ, καθώς δεν γνωρίζει κανείς τι ακριβώς εννοεί ο Αμερικανός πρόεδρος.

Ένταση

Ο εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΕΞ, Χουσεΐν Μουφτούογλου, υπενθύμισε ότι η Τουρκία υποστήριζε την ιδέα των Ζωνών Ασφαλείας αλλά πρέπει να υπάρξει πρώτα ενημέρωση για το τι ακριβώς προβλέπει το αμερικανικό σχέδιο.

Η Τουρκία στήριζε σθεναρά την ανατροπή του Ασαντ, αλλά η μεταστροφή του Ερντογάν και η προσπάθεια σύμπραξης με τη Ρωσία μετρίασε αυτή την απόλυτη θέση, ενώ προκάλεσε ένταση και καχυποψία στις σχέσεις με την Ουάσιγκτον και τον πρώην πρόεδρο Ομπάμα. Όσο για τις Ζώνες Ασφαλείας που πρώτη είχε προτείνει η Τουρκία, είχαν αποκλειστικό στόχο τη νομιμοποίηση της μόνιμης στρατιωτικής παρουσίας της στο συριακό έδαφος εκ του ασφαλούς και με τη διεθνή κάλυψη επιχείρησης εξουδετέρωσης των κουρδικών δυνάμεων από τις θέσεις που κατέχουν στη μεθόριο με την Τουρκία.

Ο κ. Ερντογάν θα έχει ένα ακόμη σοβαρό δίλημμα να αντιμετωπίσει. Ο Ντόναλντ Τραμπ από την πρώτη στιγμή έδειξε να ασπάζεται αυτό που ονομάσθηκε «σκοτεινή αντίληψη» για το Ισλάμ, που ουσιαστικά καθιστά ύποπτο εκ προοιμίου κάθε μουσουλμάνο. Το γεγονός ότι μία από τις πρώτες κινήσεις του Ντ. Τραμπ ήταν η έκδοση του προεδρικού διατάγματος για την απαγόρευση εισόδου στη χώρα πολιτών από επτά μουσουλμανικές χώρες, αλλά και οι ρατσιστικές και ακραίες αντιλήψεις έναντι του Ισλάμ που εδώ και καιρό ευαγγελίζεται στις ΗΠΑ ο πιο στενός σύμβουλος του Αμερικανού προέδρου, Στέφεν Μπάνον, δεν μπορεί να αφήσουν αδιάφορο ή σιωπηλό τον Τ. Ερντογάν.

Στήριξη στον Αλ Σίσι

Η σαφής προσωπική στήριξη του Ντ. Τραμπ στον Αιγύπτιο πρόεδρο, Αλ Σίσι, οδηγεί στην πλήρη καταδίκη των Αδελφών Μουσουλμάνων, οι οποίοι όμως έχουν βρει καταφύγιο στην Τουρκία με τις ευλογίες του Τ. Ερντογάν. Και αυτή η επιλογή περιπλέκει ακόμη περισσότερο τα πράγματα για τον κ. Ερντογάν

Όμως η διαμόρφωση ενός νέου σκηνικού στην περιοχή απαιτεί τη συναίνεση και του Ισραήλ, το οποίο έμεινε επιμελώς εκτός του πολέμου στη Συρία, κάτι όμως που κινδυνεύει να το αφήσει έξω από τις εξελίξεις για τον τερματισμό του πολέμου που θα σφραγίσουν και τη μορφή που θα πάρει η Συρία. Στο τέλος του 2015 ο Νετανιάχου, λίγο μετά τη μεγάλης κλίμακας στρατιωτική εμπλοκή της Ρωσίας στη Συρία, ήρθε σε επαφή με τον Πούτιν και ενέκριναν έναν μηχανισμό συντονισμού μεταξύ του ρωσικού αεροπορικού αρχηγείου στη Συρία και του Ισραηλινού Αεροπορικού Επιτελείου, ώστε να αποφευχθούν ανεπιθύμητες εμπλοκές μεταξύ των ρωσικών και ισραηλινών αεροσκαφών και της ισραηλινής αεράμυνας.

Όμως και ο Νετανιάχου θα απαιτήσει απαντήσεις όταν επισκεφθεί σε λίγες ήμερες την Ουάσιγκτον: Το Ισραήλ θέλει να γνωρίζει εάν οι ΗΠΑ και η Ρωσία θα εκδιώξουν τους Ιρανούς και τη Χεζμπολάχ από τη Συρία. Ένα σοβαρό ερώτημα είναι το ποιος θα παραλαμβάνει τα εδάφη τα οποία θα απελευθερώνονται στη Συρία, αλλά και το εάν ο Μπασάρ Αλ Ασαντ θα παραμείνει ως πρόεδρος ή αν θα ορίσει τον διάδοχό του. Το Ισραήλ όμως θα θέσει στον νέο Αμερικανό πρόεδρο ένα ακόμη πιεστικό αίτημα: ότι δεν θα πρέπει μόνο να απομακρυνθούν οι δυνάμεις της Χεζμπολάχ από τη Συρία, αλλά να υποχρεωθούν να παραδώσουν και τα εξελιγμένα όπλα τα οποία τούς είχαν παραδοθεί για να αντιμετωπίσουν το Ισλαμικό Κράτος.

ΝΤΕΖΑΒΑΝΤΑΖ ΕΡΝΤΟΓΑΝ

Παρά τις αρχικές εντυπώσεις λόγω των διασυνδέσεων στελεχών της διοίκησης Τραμπ με την Άγκυρα, οι σχέσεις του Αμερικανού προέδρου με τον Ερντογάν μάλλον θα είναι πολύ δύσκολες, όχι μόνο γιατί πρόκειται για δύο εκρηκτικές και παρορμητικές προσωπικότητες των δύο ηγετών, αλλά κυρίως για το βαθύ χάσμα που χωρίζει τις κοσμοθεωρίες και τις ιδεολογίες τους και τη διαμετρικά αντίθετη θεώρηση που έχουν για τον ρόλο του Ισλάμ στον σύγχρονο κόσμο. Και, φυσικά, οι γεωστρατηγικές επιδιώξεις των δύο χωρών κάθε άλλο παρά δείχνουν να τέμνονται.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ

http://www.ethnos.gr/diethni/arthro/h_ellada_kai_h_nea_epoxi_stis_sxeseis_ipa_rosias-64922585/