Το μουσείο με την επωνυμία «Νίκος Μπελογιάννης» στην Αμαλιάδα
ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗ ΣΤΗΝ ΑΜΑΛΙΑΔΑ
Κοιτώντας
κατάματα το παρελθόν
Όσα είδαν
και βλέπουν ακόμη το φως για το Μουσείο Μπελογιάννη στη γενέτειρά του Αμαλιάδα
έχουν σημαντικό ιστορικό φορτίο.
Πέρα από βραχυπρόθεσμες πολιτικές
εντυπώσεις και αντιδράσεις, η ουσία βρίσκεται στο γεγονός ότι τα 65χρονα από
την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη και των συντρόφων του σηματοδοτούν αφετηρία
μιας άρσης των περιορισμών στη συλλογική μνήμη. Αλλά και μια πιο ολοκληρωμένη
πρόσληψη της σύγχρονης ιστορίας. Σε επίπεδο όχι μόνο βιβλιοπαραγωγής, μελετών
και μαρτυριών, όπως έως τώρα. Αλλά υπό την αιγίδα του πλέον αντιπροσωπευτικού
οργάνου, όπως είναι η Βουλή των Ελλήνων. Με την παρουσία της ίδιας της
κυβέρνησης.
Αρχίζουν να γράφονται και επισήμως
μερικές λευκές σελίδες στη μετεμφυλιακή πορεία του τόπου. Συμπληρώνεται, με τη
βούλα και την υπογραφή των κρατικών θεσμών, ένα κεφάλαιο που έμενε παραταξιακό.
Όπως χαρακτηριστικά έθεσε το ζήτημα ο πρόεδρος της Βουλής στα εγκαίνια του
μουσείου «κοιτάζουμε κατάματα την Ιστορία μας, διδασκόμαστε, εμπνεόμαστε,
τιμούμε όσους άφησαν αδρό το αποτύπωμά τους. Εργαζόμαστε για την αποκατάσταση
και την ανασύσταση της ιστορικής μνήμης γιατί θεωρούμε πως η προσπάθεια αυτή
είναι μια διαχρονική καταξίωση της δημοκρατίας μας». Οι Μπελογιάννηδες δεν
είναι κάποιο «ξένο σώμα», κατάσκοποι και προδότες. Ούτε απλώς θύματα του
αντικομμουνιστικού κράτους. Ανήκουν στο «εθνικό σώμα». Έγραψαν την ιστορία μαζί
με τους αντιπάλους τους. Με σφοδρές συγκρούσεις. Με νικητές και ηττημένους.
Ορισμένοι από τη στιγμή που έγινε
γνωστό ότι ο Δήμος Αμαλιάδας, με τη στήριξη της Βουλής, εγκαινιάζει το μουσείο,
απευθύνουν ένα αμείλικτο, δήθεν, ερώτημα: είναι δυνατόν καταδικασμένος για
κατασκοπεία και εσχάτη προδοσία να τιμάται;
Μια πρώτη απάντηση, μιλώντας γενικά
για δίκες σκοπιμότητας, όπως εκείνες οι δύο του Μπελογιάννη το 1951-52, είναι
καθ' όλα καταφατική. Τα παραδείγματα είναι αρκετά. Όπως η καταδίκη και η
εκτέλεση των «έξι» το 1922. Πλατείες και δρόμοι είχαν πάρει τα ονόματα των
εκτελεσμένων, ενώ πολλές τιμητικές εκδηλώσεις ή δηλώσεις αποκατάστασης κατά
καιρούς έχουν γίνει. Ακόμη και στη Βουλή. Πρόσφατα αποκαταστάθηκε και
δικαστικώς πλήρως η μνήμη τους με απόφαση του Αρείου Πάγου. Αν και θεωρήθηκαν
υπεύθυνοι για τη μεγαλύτερη καταστροφή του νεοελληνικού κράτους.
«Η εκτέλεση του Ν. Μπελογιάννη», ένα επικό
έργο ζωγραφικής (3x1,5 μέτρα) του Πίτερ Ντε Φράντσια. Η σύνθεση παραπέμπει στην
«Γκουέρνικα».
Καταδίκες
σκοπιμότητας
Το επιχείρημα ότι σε αυτή την
περίπτωση υπήρξε αναθεώρηση της δίκης, φυσικά δεν έχει αναδρομική ισχύ.
Επιπλέον δεν θα υπάρχει, μάλλον, νομικός, αλλά και απλός πολίτης, που να
αμφιβάλλει ότι αν υπήρχε η δυνατότητα να επαναληφθεί η ίδια διαδικασία
αναψηλάφησης για την υπόθεση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του, η απόφαση
περί κατασκοπείας θα ήταν παμψηφεί απαλλακτική. Όπως το ίδιο θα συνέβαινε με
μια εκατοντάδα παρόμοιες δίκες μέχρι και τις αρχές του 1960, όταν το
καταδικαστικό σκεπτικό ήταν ουσιαστικά ένα: Το ΚΚΕ είναι ξενοκίνητο, άρα τα
μέλη του είναι κατάσκοποι.
Υπάρχει, όμως, και μια άλλη πολύ
σχετική υπόθεση. Η γνωστή στη σύγχρονη ιστορία ως «δίκη των αεροπόρων». Μια
σκευωρία που ξεκίνησε ενώ εξελισσόταν το 1952 η δεύτερη δίκη Μπελογιάννη στο
στρατοδικείο. Με τον περιβόητο κι αυτή νόμο 375 της μεταξικής δικτατορίας «περί
κατασκοπείας». Αεροπόροι - θύματα μιας περίτεχνης σκευωρίας των ίδιων σχεδόν
κρατικών, παρακρατικών και στρατιωτικών μηχανισμών - καταδικάστηκαν σε θάνατο,
ισόβια και βαριές ποινές. Στη συνέχεια αποκαταστάθηκαν, παίρνοντας, μάλιστα,
τους στρατιωτικούς βαθμούς τους μετά από τριάντα χρόνια.
Οι δύο υποθέσεις δεν είναι απλώς
ομοειδείς. Επιχειρήθηκε να συνδυαστούν τότε. Είναι πολύ γνωστό και δεν επιδέχεται αμφισβήτηση ότι στον Δημήτρη
Μπάτση, που εκτελέστηκε μαζί με τους Μπελογιάννη, Καλούμενο και Αργυριάδη,
έγινε η «προσφορά» να τις συνδέσει. Να ομολογήσει κάποιου είδους σχέση και
επαφή μεταξύ τους, με αντάλλαγμα να σωθεί από το εκτελεστικό απόσπασμα. Δεν
υπέκυψε και οι δύο δίκες πήραν παράλληλους δρόμους.
Οι μη δίκαιες δίκες και οι καταδίκες
σκοπιμότητας στην πολιτική ιστορία μας ήταν συνηθισμένες. Ιδιαίτερα για
πολιτικά αδικήματα, τα οποία κατά βούληση επέσυραν κατηγορίες εσχάτης προδοσίας
ή κατασκοπείας. Όλες οι αστικές παρατάξεις έπαιξαν τον ρόλο θύτη ή υπήρξαν
θύματα. Όταν αίρονταν οι λόγοι σκοπιμότητας και άλλαζαν οι συνθήκες,
καταδικασμένοι με αυτές τις κατηγορίες, σε μεταγενέστερο χρόνο, αναδεικνύονταν
βουλευτές, υπουργοί, πρωθυπουργοί, αρχηγοί πολιτικών κομμάτων κ.ά.
«Υπό το φως
των προβολέων» στον συνήθη τόπο εκτελέσεων στο Γουδή. Το σχεδιάγραμμα της
εκτέλεσης, όπως δημοσιεύτηκε στον Τύπο της εποχής, με τις δραματικές περιγραφές
για την εκτέλεση. Σε γενικές γραμμές θεωρείται ότι αποτυπώνει την εκτέλεση.
ΜΗ ΔΙΚΑΙΕΣ ΔΙΚΕΣ
Συμπερασματικά, αλίμονο αν οι
καταδικαστικές αποφάσεις στρατοδικείων θεωρούνταν τεκμήρια αλήθειας. Ειδικότερα
με τον νόμο 375, που εξομοίωνε το ΚΚΕ με κατασκοπευτική οργάνωση. Ακόμη και
τους «συνοδοιπόρους» ως συνεργούς κατασκόπων.
Βασιλιάς Παύλος - Αρνήθηκε την απονομή χάριτος
Η ΑΡΝΗΣΗ
ΧΑΡΙΤΟΣ
Στίγμα για
τον πολιτισμό
Αρκετά τα ντοκουμέντα, που είδαν και
βλέπουν το φως, στην επέτειο της εκτέλεσης των τεσσάρων «υπό το φως των
προβολέων» στο Γουδή τα ξημερώματα της Κυριακής 30 Μαρτίου. Μια αποτρόπαιη
πτυχή έχουν εκείνα που σχετίζονται με την απονομή χάριτος. Συνιστώντας στίγμα
για το αστικό καθεστώς της περιόδου και τους φορείς της εξουσίας (πρόσωπα και
θεσμούς). Μετά την απόφαση του στρατοδικείου (1 Μαρτίου 1952) οι οκτώ
καταδικασμένοι σε θάνατο δεν είχαν τη δυνατότητα άσκησης άλλων ένδικων μέσων,
κατά παράβαση κάθε νομικού πολιτισμού. Η προσφυγή τους στον Άρειο Πάγο
απορρίφθηκε... μετά βδελυγμίας, με εισηγητή τον εισαγγελέα Κ. Κόλλια (κατοπινό
πρωθυπουργό της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967). Οι ποινές προβλέπονταν να
εκτελεστούν εντός πέντε ημερών. Μοναδική οδός σωτηρίας ήταν η υποβολή αίτησης
χάριτος. Προνόμιο του βασιλιά η απονομή της, ύστερα από γνωμοδότηση του
Συμβουλίου Χαρίτων.
Δημήτρης Παπασπύρου - Υπουργός Δικαιοσύνης Κυβέρνησης Πλαστήρα
(Τάχθηκε υπέρ της μετατροπής των θανατικών ποινών και την απονομή χάριτος)
Στο κενό
Οι καταδικασμένοι έσπευσαν αμέσως να
υποβάλουν αιτήσεις. Μέχρι την έκδοση της γνωμοδότησης αναβλήθηκαν οι
εκτελέσεις. Η κυβέρνηση Πλαστήρα (προεδρεύων ο Σ. Βενιζέλος, καθώς ο
πρωθυπουργός ήταν καθηλωμένος στο κρεβάτι με ημιπληγία) επιχείρησε να
καθυστερήσει τη σύγκληση του Συμβουλίου. Οι αδημονούντες, όμως, για εκτελέσεις
και ο βασιλιάς Παύλος έθεσαν καταληκτική ημερομηνία έως το τέλος του μήνα.
Ετσι, εσπευσμένα συνήλθε το
Συμβούλιο την Παρασκευή 28 Μαρτίου. Απέρριψε τις αιτήσεις για τους τέσσερις και
μετέτρεψε την ποινή των υπολοίπων σε ισόβια δεσμά (Ελλη Ιωαννίδου-Παππά, Φ.
Λαζαρίδης, Μ. Μπισμπιάνος, Χ. Τουλιάτος). Η άρνηση για χάρη (παμψηφεί για τον
Μπελογιάννη, κατά πλειοψηφία για τον Μπάτση) αποτελεί μνημείο μισαλλοδοξίας. Με
κορυφαίο δείγμα την εισήγηση του βασιλικού επιτρόπου Κ. Αθανασούλη (παράγοντας
σε όλες τις μεγάλες σκοτεινές υποθέσεις της περιόδου).
Μάταια ο πρωθυπουργός με επιστολή
του και ο υπουργός Δικαιοσύνης προσπάθησαν την επομένη να πείσουν το βασιλιά να
δώσει χάρη. Αν και όχι με αποτελεσματικό και πειστικό τρόπο. Όπως θα ήταν μια
απειλή παραίτησης, κατά κοινή ομολογία.
Έτσι, πριν ξημερώσει η Κυριακή 30
Μαρτίου, χωρίς να τηρηθούν καν οι νόμιμες διαδικασίες των εκτελέσεων, έπεφταν ο
Μπελογιάννης και οι τρεις σύντροφοί του.
ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ
ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΧΑΡΙΤΩΝ
«Ειργάζετο
υπέρ της επικρατήσεως του ξενοκινήτου κομμουνισμού...»
Ο Νίκος
Μπελογιάννης με το γαρύφαλλο στο στρατοδικείο σκοπιμότητας. Δίπλα του η
σύντροφός του Ελλη Ιωαννίδου (Παππά). Η φωτογραφία έκανε τον γύρο του κόσμου
εμπνέοντας ποιητές και ζωγράφους, όπως ο Πικάσο.
1) Εναντίον
πάσης επιεικείας για τον Μπελογιάννη
- Πρότασις κατηγορήσαντος (βασιλικός επίτροπος Κολινός Αθανασούλης): «Εισηγούμαι κατά πάσης επιεικούς κρίσεως διά τον υπό κρίσιν κατάδικον. Ούτος, εκ των ανωτάτων στελεχών του συνωμοτικού ξενοκινήτου κομμουνισμού, κατεύθυνε τον συνωμοτικόν μηχανισμόν του ΚΚΕ και την ανασύστασιν των εντός του κράτους στελεχών του, προδίδων εις τους εξωτερικούς εχθρούς πάσαν κίνησιν σοβαράς σημασίας. Πρόκειται περί λίαν επικινδύνου ατόμου καταδικασθέντος εις, και δι΄ετέρας αποφάσεως του Εκτάκτου Στρατοδικείου Αθηνών, θάνατον (εννοεί την πρώτη «δίκη των 93» τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 1951), δι΄ ον η εκτέλεσις της επιβληθείσης ποινής φρονώ ότι τυγχάνει επιβεβλημένη, ιδία υπό τας παρούσας περιστάσεις ας διέρχεται η πατρίς, διότι θα επηρέαζεν ασφαλώς την συνέχισιν της συνωμοτικής και προδοτικής δράσεως των ομοϊδεατών του.»
- Γνωμοδότησις Συμβουλίου Χαρίτων: Απορρίπτεται παμψηφεί η αίτησις...
- Γνωμοδότησις υπουργού Εθνικής Αμύνης (Αλ. Σακελλαρίου): Αρνητική, όπως μη γίνη δεκτή η αίτησις χάριτος.
- Πρότασις υπουργού Δικαιοσύνης (Δ. Παπασπύρου): «Προτείνω όπως μετριασθή η ποινή του θανάτου εις ισόβιον κάθειρξιν λαμβανομένου υπ΄ όψιν ότι αι υπ' αυτού τελεσθείσαι πράξεις ανάγονται κατά την καταδικαστικήν απόφασιν εις χρόνον πολύ προγενέστερον (Σεπτέμβριος 1950 και πρότερον) της υπό του Προέδρου της Κυβερνήσεως διακηρυχθείσης κατά τον σχηματισμόν της παρούσης Κυβερνήσεως αρχής ότι τα προ ταύτης τελεσθέντα αδικήματα θα τύχουν επιεικούς κρίσεως και θα αποφευχθούν αι θανατικαί ποιναί.»
Δημήτρης
Μπάτσης
Πλήρωσε
το "λάθος" του να γράψει σύγγραμμα για τον ορυκτό πλούτο της Ελλάδος
και της διαμέσου αυτού αυτόνομης ανάπτυξης της και το "λάθος" του να αρνηνθεί
να παίξει τον ρόλο που του ζητούσαν και να συνδέσει την Δίκη Μπελογιάννη με την
Δίκη των Αεροπόρων
2) Ύποπτος η
μετάνοια του «κατάπτυστου» Μπάτση
- Πρότασις κατηγορήσαντος: «...Εισηγούμαι κατά πάσης επιεικίας διά τον υπό κρίσιν κατάδικον. Ο κατάπτυστος ούτος προδότης, άνθρωπος των σαλονιών και του πλούτου αρριβιστής άνευ ορίων, επιστήμων και διανοούμενος, έχων την ευχέρειαν να κινήται εις όλα τα στρώματα της κοινωνίας, μετά ψυχραιμίας όπως μαρτυρεί το επικίνδυνον της προσωπικότητός του, από ετών ειργάζετο παντοιοτρόπως υπέρ της επικρατήσεως του ξενοκινήτου κομμουνισμού ανελθών μάλιστα λόγω των προσόντων του τούτων και της εν γένει δράσεώς του εις τας ανώτατας βαθμίδας της κομμουνιστικής ιεραρχίας. Δεν έσχεν ούτε τον ανδρισμόν να πέσει υπέρ των ιερών ιδεών υπέρ των οποίων ειργάσθη κατά τα τελευταία έτη και, τελευταίως, οψίμως δε ίνα περισώση το σαρκίον του, δηλοί ύποπτον μετάνοιαν, ήτις παν άλλον δύναται να θεωρηθή η ως ειλικρινής, αφού μάλιστα ως απεδείχθη πλήρως εις ουδεμίαν αποκάλυψιν των συνενόχων του προέβη ούτε παρέσχε άλλην πληροφορίαν περί του συνωμοτικού μηχανισμού του ΚΚ. Κατά ταύτα φρονώ ότι θα απετέλη πρόκλησιν και πλήγμα κατά της πατρίδος, υπό τας κρισίμους περιστάσεις ας διέρχεται αύτη, και ενθάρρυνσιν διά τους μηδέποτε παύσαντες να συνωμοτούν υπούλως εσωτερικούς εχθρούς της η επίδειξις και της ελαχίστης υπέρ αυτού επιεικείας.»
- Γνωμοδοτησις Συμβουλίου Χαρίτων: «Απορρίπτεται κατά πλειοψηφίαν, μειοψηφούντων του Προέδρου (γενικός γραμματέας του υπουργείου Δικαιοσύνης Δ. Αγραφιώτης), του Χρήστου Καρελλά και του Γεωργίου Κατωπόδη (εισαγγελέας και αντεισαγγελέας εφετών), προτεινάντων την μετατροπήν εις ισόβιον κάθειρξιν.»
- Πρότασις υπουργού Εθνικής Αμύνης: Αρνητική, όπως μη γίνει δεκτή η αίτησις χάριτος.
- Πρότασις υπουργού Δικαιοσύνης: Συμφωνώ με την γνώμην της ισχυράς μειοψηφίας...
Τ.
Κατσιμάρδος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου