ΣΥΝΟΔΟΣ ΒΕΡΣΑΛΛΙΩΝ ΠΕΡΙ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΑΛΛΩΝ ΑΝΟΗΣΙΩΝ

ΣΥΝΟΔΟΣ ΒΕΡΣΑΛΛΙΩΝ

ΠΕΡΙ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΚΑΙ ΛΟΙΠΩΝ ΑΛΛΩΝ ΑΝΟΗΣΙΩΝ

Δύο ενδιαφέροντα άρθρα

Η ενωμένη Ευρώπη έγινε χίλια κομμάτια...

της ΑΛΕΞΙΑΣ ΚΑΨΑΜΠΕΛΗ

Το όραμα της ενωμένης Ευρώπης γοήτευε πάντα πολλούς, ανάμεσα σε αυτούς τον Χίτλερ και τον Τσόρτσιλ. Ο Ζαν Μονέ, ο αρχιτέκτονας της ευρωπαϊκής ενοποίησης, πίστευε, ακόμα και στις τελευταίες μέρες του, πως τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να ενωθούν για να επιβιώσουν.

Πραγματικότητα έγινε, αρχικά, με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), τη δεκαετία του 1950. Ξεκίνησε να ενώσει τα ευρωπαϊκά κράτη σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο, με σκοπό τη διασφάλιση διαρκούς ειρήνης. Η επιτυχία της ΕΚΑΧ οδήγησε τις έξι συνιδρύτριες χώρες -Βέλγιο, Γαλλία, Δυτική Γερμανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο και Ολλανδία- στη διεύρυνση της συνεργασίας τους και στην υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης στις 25 Μαρτίου του 1957.

Εξήντα χρόνια μετά, η Ευρώπη, αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.  

Πριν από λίγες ημέρες στο παλάτι των Βερσαλλιών, όπου υπεγράφη η συνθήκη ειρήνης για το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Φρανσουά Ολάντ, η Άνγκελα Μέρκελ, ο Μαριάνο Ραχόι και ο Πάολο Τζεντιλόνι έλαβαν μια σημαντική απόφαση για το μέλλον της Ευρώπης. «Η Ευρώπη πολλών ταχυτήτων είναι απαραίτητη, διαφορετικά δεν μπορεί να προχωρήσει», δήλωσε η γερμανίδα καγκελάριος.

«Η ενότητα δεν είναι ομοιομορφία», προσέθεσε ο γάλλος Πρόεδρος, ο οποίος μιλώντας στη γαλλική εφημερίδα «Le Monde» ανέφερε πως «για μερικούς η ιδέα των διαφορετικών ταχυτήτων είναι μια πραγματικότητα, μια ιδέα απαραίτητη, αλλιώς η Ευρώπη θα εκραγεί». «Η Ιταλία θέλει μια Ευρώπη με περισσότερη συνοχή, αλλά επιτρέπονται τα διαφορετικά επίπεδα συνοχής», είπε ο ιταλός πρωθυπουργός. Ακόμα κι ο ανεξάρτητος υποψήφιος για την Προεδρία στη Γαλλία Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι η Ευρώπη μπορεί να τολμήσει να γίνει πολλών ταχυτήτων. Ήδη αυτό συμβαίνει. Δεν είναι όλα τα κράτη-μέλη στη ζώνη Σένγκεν και οι 19 από τις 28 χώρες έχουν νόμισμά τους το ευρώ.

Ευρωπαίοι αξιωματούχοι όμως κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς έτσι μπαίνει τέλος στην ιδέα της ενότητας. Χώρες όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία θα έχουν τη δικαιολογία να μη συμμορφώνονται με τους ευρωπαϊκούς κανόνες.

Σύμφωνα με την Κομισιόν, υπάρχουν πέντε σενάρια για την Ευρώπη μέχρι το 2025: Να συνεχίσει με την υπάρχουσα μορφή, να λειτουργήσει ως ενιαία αγορά μόνο, να κάνει λιγότερα και να είναι περισσότερο αποτελεσματική, να επιτρέψει στα κράτη-μέλη να αναπτυχθούν με τον δικό τους ρυθμό ή να προχωρήσουν όλοι μαζί.

Με «πολλές ταχύτητες» προς τον γκρεμό

Του ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών

Θα μπορούσε να αποτελέσει μια σκηνή κωμωδίας αποτυχημένων πρωταγωνιστών (μερικοί των οποίων είναι υπό απόλυσιν), εάν στην ουσία δεν αποτύπωνε στην πραγματικότητα την ιστορική τραγωδία που βιώνει η Ευρώπη και την καταστροφική πορεία που σήμερα ακολουθεί.

Αναφερόμαστε, βεβαίως, στη συνάντηση των τεσσάρων ηγετών στο Ανάκτορο των Βερσαλλιών, όπου οι αυτοαναγορευθέντες ως σωτήρες και ιστορικοί καθοδηγητές του μέλλοντος της Ευρώπης εξειδίκευσαν το σχέδιο θεσμικής, οικονομικής και πολιτικής διάλυσης της ΕΕ και της Ευρωζώνης, το οποίο φέρει τον βαρύγδουπο τίτλο της «Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων».

Η παρακμή, η πλήρης αποτυχία, η έκταση και το βάθος της πολιτικής κρίσης που χαρακτηρίζει τις ηγετικές ευρωπαϊκές ελίτ εκφράσθηκαν, εικονοποιήθηκαν και συμβολοποιήθηκαν με πληρότητα και ενέργεια στα πρόσωπα και στις πολιτικές διακηρύξεις αυτών των τεσσάρων πρωταγωνιστών.

Το κουαρτέτο της σωτηρίας μας

Ο Πρόεδρος Φρ. Ολάντ (που στήριξε όντως τη χώρα μας σε κρίσιμες στιγμές) αποχωρεί σε ελάχιστες εβδομάδες με τη σφραγίδα του πλήρως αποτυχημένου και εξόχως αντιδημοφιλούς Προέδρου της Γαλλίας. Δυστυχώς, ο Φρ. Ολάντ ακολούθησε πιστά τον δρόμο που χάραξε ο Ν. Σαρκοζί, όχι μόνο γιατί εφάρμοσε πιστά τις νεοφιλελεύθερες συνταγές τις οποίες του επέβαλε η γερμανική ηγεσία αλλά και διότι θεσμοποίησε άτυπα τον υποτελή πολιτικό ρόλο της Γαλλίας απέναντι στη Γερμανία. Το ημιδιαλυμένο γαλλικό σοσιαλιστικό κόμμα, η ακροδεξιά οικονομικοπολιτική μετατόπιση του ρεπουμπλικανικού κόμματος και η παγίωση και επέκταση της Μ. Λεπέν συνιστούν όψεις και εξελίξεις που είναι απότοκες των επιλογών των κυβερνήσεων της Γαλλίας και της ηγετικής της ελίτ εδώ και αρκετά χρόνια.

Η Άνγκελα Μέρκελ δίνει τον ύστατο αγώνα προκειμένου να διατηρήσει το μεγαλύτερο τμήμα της ισχύος της στο εσωτερικό της Γερμανίας και ταυτόχρονα να διαμορφώσει ένα νέο μέτωπο συμμαχιών, μια νέα -νεοφιλελεύθερη- αρχιτεκτονική στην ΕΕ και στην Ευρωζώνη προκειμένου η Γερμανία να διατηρήσει και να αναπαράγει την απολυταρχική εξουσία της. Όμως, σήμερα σημαντικές ανατροπές συντελούνται ακόμα και στο εσωτερικό της Γερμανίας. Ίσως μάλιστα μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου να έχουν τροποποιηθεί σε σημαντικό βαθμό οι μέχρι τώρα συσχετισμοί σε κομματικό και κοινωνικό επίπεδο. Γι’ αυτό και η σπουδή και η αγωνία της Άνγκελα Μέρκελ να διαμορφώσει, έστω και άτυπα, ορισμένα τετελεσμένα.

Ο ισπανός και ο ιταλός πρωθυπουργός αποτέλεσαν τα συμπληρωματικά, τα διακοσμητικά στην πράξη, στοιχεία της τελετής των Βερσαλλιών. Ο πρώτος, πρωθυπουργός που στηρίζεται σε κοινοβουλευτική μειοψηφία, βαρύνεται με μια σειρά σοβαρών σκανδάλων και αγωνίζεται για την απλή επιβίωση της κυβέρνησής του.

Όσο για τον ιταλό, διορισμένο, πρωθυπουργό (όπως συνηθίζεται άλλωστε τα τελευταία χρόνια στη γειτονική μας χώρα), αυτός κινείται επί ξυρού ακμής, επιδιώκοντας να αποφύγει ένα επαπειλούμενο τραπεζικό κραχ, ενώ η πολιτική αστάθεια και οι ατέρμονες συμβιβασμοί και συναλλαγές που διέπουν τη συγκρότηση των κυβερνήσεων στην Ιταλία αφήνουν ανοικτό το ενδεχόμενο των εκλογών ανά πάσα στιγμή…

Οι τέσσερις δηλαδή ήταν κατά προσέγγιση δύο, η εξής μια, η κ. Άνγκελα Μέρκελ… Κι όλα αυτά για να ετοιμασθεί το μενού των πολλών ταχυτήτων, που θα σερβιριστεί στην επετειακή συνάντηση των ευρωπαίων ηγετών την 25η Μαρτίου στη Ρώμη…

Ο εκ γενετής εσωτερικός ανταγωνισμός

Πώς προέκυψε, άραγε, αυτή η συνταγή σωτηρίας για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων; Υπήρξε μήπως κάτι το ξαφνικό ή ήταν ήδη έτοιμο από καιρό;

Το «αυγό του φιδιού» του εσωτερικού ανταγωνισμού, της όξυνσης των ανισοτήτων, της ανισοκατανομής των εξουσιών στο εσωτερικό των πλέον σημαντικών θεσμών και των κέντρων αποφάσεων γεννήθηκε με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και εκκολάφθηκε και γιγαντώθηκε μέσα στο νεοφιλελεύθερο - παγκοσμιοποιημένο παράδειγμα που υιοθέτησαν οι ευρωπαϊκές ελίτ, με επικυρίαρχη τη γερμανική.

Πρώτο βήμα για τη μετατροπή της Ευρώπης σε πεδίο εσωτερικού ανταγωνισμού ήταν η ενσωμάτωση και αποϊδεολογικοποίηση της σοσιαλδημοκρατίας στο επίπεδο της διακυβέρνησης. Στο πεδίο αυτό, το νεοφιλελεύθερο πρότυπο, με την εξειδίκευση της στρατηγικής της λιτότητας και των αυστηρών δημοσιονομικών περιορισμών -ένα πρότυπο που επιβλήθηκε αυταρχικά από τη γερμανική ελίτ-, αποτέλεσε την απόλυτη πολιτική επιλογή, που απαγόρευσε κάθε εναλλακτική πρόταση και σκέψη.

Από τις απαρχές της δεκαετίας του 2000-2010, οι εγγενείς οικονομικοκοινωνικές ανισότητες μεταξύ των κρατών-μελών απέκτησαν δομικό χαρακτήρα και διευρύνθηκαν.

Η απουσία μηχανισμών αναδιανομής και άμβλυνσης των ακραίων ανισοτήτων μεταξύ των κρατών-μελών και η όξυνση του ανταγωνισμού επικυρώθηκε με την πρώτη βασική -δομικού χαρακτήρα- διάκριση, την καθιέρωση του ευρώ και τη συγκρότηση της Ευρωζώνης. Στη συνέχεια η Ευρωζώνη εξελίχθηκε, με τη σειρά της, σε ένα νέο πεδίο δευτεροβάθμιου εσωτερικού ανταγωνισμού, που με την επέλευση της κρίσης του 2008 επέφερε την κατάρρευση των οικονομιών της Νότιας Ευρώπης, ενώ ταυτόχρονα δημιούργησε μείζονα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα ακόμα και σε ισχυρές οικονομίες όπως η Γαλλία.

Από την κρίση του 2008 μέχρι σήμερα διανύουμε μια περίοδο οξύτατης κρίσης, με την κυριαρχία μιας αυταρχικής εξουσίας δικτατορικού τύπου, η οποία επιβλήθηκε από τη γερμανική πολιτικοοικονομική ελίτ πάνω σε ολόκληρη την Ευρώπη. Κορυφαίοι οικονομικοί και πολιτικοί ευρωπαϊκοί θεσμοί είτε χειραγωγούνται μέσω αχυρανθρώπων της γερμανικής ηγεσίας είτε επηρεάζονται ισχυρώς και εκβιάζονται. Η ίδια η Commission έχει υποβαθμιστεί και επιδίωξη της γερμανικής ηγεσίας αποτελεί η αντικατάστασή της από τον ESM, έναν καθαρώς οικονομικό μηχανισμό που ελέγχεται πλήρως από τη Γερμανία… Αποκορύφωμα της πλήρους και ανενδοίαστης αυθαιρεσίας και περιφρόνησης των δημοκρατικών θεσμών αποτελεί το Eurogroup, το παράνομο θεσμικό κτίσμα του Β. Σόιμπλε, το οποίο αποφασίζει για τη μοίρα και το μέλλον λαών και κρατών…

Ευρώπη: Εσωτερική αναδίπλωση και διάσπαση

Τόσο το Brexit όσο και η εκλογή του Ντ. Τραμπ και η επαπειλούμενη αντιπαράθεση των ΗΠΑ με την Ευρώπη κήρυξαν και επίσημα το τέλος της εποχής αυτής.

Η γερμανική Ευρώπη, η γερμανική απολυταρχική εξουσία, το νεοφιλελεύθερο πρότυπο της λιτότητας επιδιώκουν πλέον έναν νέο τύπο νομιμοποίησης και αποδοχής - ή έστω ανοχής. Απαιτείται προς τούτο, όπως εκτιμά η ίδια η γερμανική ελίτ, ένας μετασχηματισμός, μια εσωτερική αναδίπλωση, η οποία θα επιτρέψει την αναπαραγωγή και διαιώνιση της γερμανικής απολυταρχικής εξουσίας.

Με την πρόταση της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων επισημοποιείται, θεσμοποιείται και νομιμοποιείται ο εσωτερικός ανταγωνισμός, οι μηχανισμοί ανισοκατανομής και εκμετάλλευσης, ενώ παράλληλα ενισχύονται οι δομές της γερμανικής αυταρχικής εξουσίας.

Γι’ αυτό και στις Βερσαλλίες επιλέχθηκε το κατάλληλο λεξιλόγιο που αποτυπώνει με κομψό τρόπο το νόημα, το πολιτικό και ιδεολογικό περιεχόμενο της νέας εποχής: «Ενότητα δεν σημαίνει ομοιομορφία», «θα προωθηθούν ‘‘διαφοροποιημένες’’ συνεργασίες», «ορισμένες χώρες θα προχωρήσουν πιο γρήγορα και πιο βαθιά σε τομείς όπως η άμυνα και η Ευρωζώνη»…

Ευρωζώνη δύο ή και περισσοτέρων ταχυτήτων… Ποιος θα θέσει τα κριτήρια διαβάθμισης και αξιολόγησης… Μα η ίδια η νεοφιλελεύθερη συνταγή και η γερμανική ηγεσία. Στην πράξη, η ίδια η γερμανική ελίτ θα αναλάβει τον ρόλο του οίκου αξιολόγησης, προκειμένου να διαμορφώσει επαλλήλους κύκλους ανισοτήτων, διαφυλάσσοντας για τον πυρήνα θέσεις για τους υπάκουους και τους πρόθυμους.

Η Ευρωζώνη των πολλών ταχυτήτων σηματοδοτεί το τέλος του ευρώ όπως το γνωρίσαμε. Ανοίγει την πόρτα για την καθιέρωση διπλού νομίσματος και διαμορφώνει ίσως τους αναγκαστικούς όρους για την επάνοδο στο εθνικό νόμισμα… Αυτή είναι και η πάγια επιδίωξη του Β. Σόιμπλε, με πρώτο στόχο τη χώρα μας.

Οι διαφορετικές ταχύτητες διαμορφώνουν αυτόματα μηχανισμούς μεταφοράς του πλούτου από τις πλέον αδύναμες οικονομίες στις χώρες του πυρήνα και κατ’ εξοχήν στις γερμανικές τράπεζες και τα γερμανικά θησαυροφυλάκια… Τραπεζικές καταθέσεις, επενδύσεις, κρατικά ομόλογα, κινητός και ακίνητος πλούτος θα κατευθυνθούν, αναπόφευκτα, στον πυρήνα της πρώτης ταχύτητας. Ποιος θα είναι επιπλέον ο νέος ρόλος της ΕΚΤ και του ESM ή των διεθνών χρηματοπιστωτικών δομών; Ποιος θα δανείζει ή θα ενισχύει τις πλέον αδύναμες και επισφαλείς οικονομίες που κινδυνεύουν να υποβαθμιστούν σε μια κατώτερη ταχύτητα;

Όσο για τις επί μέρους διαφοροποιημένες συνεργασίες, έχουμε ήδη ένα κραυγαλέο παράδειγμα της ποιότητας τέτοιου είδους συνεργασιών με τις χώρες της ομάδας Visegrad, όπου ο στείρος εθνικισμός, η Ακροδεξιά και ο ρατσισμός συνιστούν τους οργανικούς δεσμούς που συνδέουν τις χώρες αυτές. Οι επιλεκτικές συνεργασίες θα προκύψουν ενδεχομένως από συναλλαγές και συνεννοήσεις μεταξύ κάποιων εθνικών ελίτ, όμως οι συνεργασίες αυτές θα έχουν αναπόφευκτα προσωρινό, ευκαιριακό χαρακτήρα, ως συμπράξεις ιδιοτελών συμφερόντων.

Η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων, εάν προωθηθεί, θα αποτελέσει την επίσημη κήρυξη της διάσπασης και διάλυσής της. Εάν δεν διαμορφωθούν ισχυροί κοινωνικοί και πολιτικοί συσχετισμοί, εάν δεν εξεγερθούν οι ίδιες οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, τότε σύντομα θα διαπιστώσουμε ότι το τέλος της Ευρώπης, όπως την οραματίσθηκαν οι ιδρυτές της, είναι πολύ πιο κοντά απ’ ό,τι φανταζόμαστε.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ