ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ : Η συμβολή της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ

Η συμβολή της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ

ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ του Προέδρου Τραμπ και η Γερμανία

Του ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ Πρέσβη ε.τ.

Το ΝΑΤΟ (Βορειοατλαντικό Σύμφωνο) ιδρύθηκε το 1949 με σκοπό την αντιμετώπιση της αυξανόμενης ισχύος των κομμουνιστικών καθεστώτων που είχαν εγκαθιδρυθεί στη Ρωσία και στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Ούτε η ονομασία ούτε και οι δηλωμένοι στόχοι ανταποκρίνονταν πλήρως στο ακρωνύμιό του.

Κατ’ αρχάς, δεν ήταν ένας συνασπισμός μόνο μεταξύ των χωρών ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού, από τη στιγμή που, εκτός της Ιταλίας, συμπεριελήφθησαν -αργότερα- η Ελλάδα και Τουρκία. Σήμερα έχει διευρυνθεί με την ένταξη όλων των χωρών της πρώην Ανατολικής Ευρώπης όπως και των βαλτικών. Η ηγεμονική θέση των ΗΠΑ ήταν αναμφισβήτητη από της ιδρύσεως του ΝΑΤΟ. Τα χαρακτηριστικά της υπερδύναμης εκφράζονταν όχι μόνο διά του οπλοστασίου της, συμβατικού και ατομικού, όσο και διά της ισχυρής οικονομίας.

Οι ευρωπαϊκές χώρες υποτάχθηκαν σε αυτήν την πραγματικότητα, με εξαίρεση τη Γαλλία του στρατηγού Ντε Γκολ. Ο γάλλος Πρόεδρος αρχικά απέσυρε τις στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις από την υπαγωγή τους στο νατοϊκό στρατηγείο, ενώ το 1966 ζήτησε τη μεταφορά της Συμμαχίας, που τότε έδρευε στο Παρίσι, στη βελγική πρωτεύουσα, στις Βρυξέλλες. Η Γαλλία επέστρεψε στο στρατιωτικό σκέλος της Συμμαχίας επί Προεδρίας Σαρκοζί (2009). Αλλά και η ελληνική κυβέρνηση του Κων/νου Καραμανλή, μιμούμενη τον στρατηγό Ντε Γκολ, αποχώρησε από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ (1974) σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την παθητική στάση που τήρησε το ΝΑΤΟ στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Πολλοί την αποδίδουν και σε λόγους εσωτερικής σκοπιμότητας, προς κατευνασμό της κοινής γνώμης και τον έντονο αντιαμερικανισμό που είχε αναπτυχθεί στον ελληνικό λαό τόσο από την τουρκική εισβολή όσο και την αμερικανική στήριξη της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Οπωσδήποτε ήταν μια λανθασμένη, διπλωματικά, ενέργεια, που στηρίχθηκε περισσότερο στον συναισθηματισμό παρά στη λογική, όπως άλλωστε επιτάσσει το πραγματικό εθνικό συμφέρον.

Όντως η Τουρκία επωφελήθηκε από την ελληνική απουσία και επιδίωξε να της ανατεθεί ο επιχειρησιακός έλεγχος στο Αιγαίο, τον οποίο μέχρι τότε ασκούσαν οι ελληνικές στρατιωτικές αρχές. Η ελληνική κυβέρνηση αναγκάσθηκε, σχεδόν εκλιπαρούσα, να επιστρέψει στο στρατιωτικό σκέλος το έτος 1980 επί κυβερνήσεως Γ. Ράλλη, χωρίς όμως να αποκατασταθεί πλήρως το status quo ante.

Με την κατάρρευση των καθεστώτων στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας (1991), το ΝΑΤΟ έμεινε χωρίς στρατιωτικό αντίπαλο. Το γεγονός προσπάθησε να το εκμεταλλευθεί η τότε ρωσική ηγεσία προτείνοντας ένα νέο μοντέλο ασφάλειας (security model) με πυρήνα τον ΟΑΣΕ (Οργανισμός για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη). Η ρωσική πρόταση, ύστερα από ατέρμονες συζητήσεις στην έδρα του οργανισμού (Βιέννη), δεν βρήκε ανταπόκριση, με αποτέλεσμα οι χώρες να καταλήξουν σε ένα γενικόλογο κείμενο αρχών.

Οι δυτικές χώρες συμπέσανε στην εκτίμηση ότι το ΝΑΤΟ αποτελούσε εγγυητικό παράγοντα για τη διατήρηση της ασφάλειας στην Ευρασία αλλά και τη συνοχή της Δύσης. Στο Συμβούλιο Κορυφής του Λονδίνου (5.7.1990) αποφασίσθηκε η διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του ΝΑΤΟ με δυνατότητες να ενεργεί και εκτός περιοχής, να συμμετέχει σε ειρηνευτικές επιχειρήσεις κ.ά. Οι ΗΠΑ ήταν πάντοτε η ηγέτιδα δύναμη, αλλά με την εξάλειψη της Σοβιετικής Ένωσης παρέμειναν η μοναδική υπερδύναμη στον κόσμο.

Ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ κ. Ντόναλντ Τραμπ εξέπληξε τους Ευρωπαίους με τον χαρακτηρισμό του ΝΑΤΟ ως απαρχαιωμένου αμυντικού οργανισμού (obsolete). Παράλληλα έθεσε θέμα μεγαλύτερης συμμετοχής της Γερμανίας, προς ενίσχυση, οικονομική και στρατιωτική, της Συμμαχίας. Αυτό βέβαια δεν είναι κάτι καινοφανές. Οι αμερικανοί αξιωματούχοι ανέκαθεν έθεταν θέμα μεγαλύτερης συνεισφοράς των Ευρωπαίων, που τη θεωρούσαν κατώτερη της οφειλόμενης. Με εξαίρεση λίγες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, οι αμυντικοί προϋπολογισμοί των περισσοτέρων ευρωπαϊκών χωρών-μελών είναι κατώτεροι των δυνατοτήτων τους.

Η ειδική αναφορά του κ. Τραμπ στη Γερμανία σίγουρα δεν ήταν τυχαία. Ερμηνεύεται ως έμμεση αναγνώριση της ηγετικής θέσης που κατέχει σήμερα στην Ευρώπη, που συνεπάγεται και μεγαλύτερες ευθύνες και βάρη. Η χρησιμοποίηση του όρου «απηρχαιωμένος» μάλλον θα πρέπει να συνδεθεί με την προσωπικότητα και την προηγούμενη ιδιότητα του αμερικανού Προέδρου, που ως μέτρο σύγκρισης θα πρέπει να έχει την άμεση απόδοση και αποτελεσματικότητα. Είναι πολύ πιθανό ο νέος Πρόεδρος να επιθυμεί ενεργότερη εμπλοκή του ΝΑΤΟ σε θέματα που αφορούν την ασφάλεια, όπως, π.χ., την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, μεγαλύτερη συμμετοχή σε ειρηνευτικές διαδικασίες κ.ά.

Η Ελλάδα κατέχει ιδιαίτερη σημαντική θέση εντός της Συμμαχίας, τόσο για τη γεωγραφική της θέση, ιδιαίτερα της Κρήτης, η οποία δεσπόζει στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου, και το υψηλό επίπεδο αμυντικών δαπανών στον εθνικό προϋπολογισμό όσο και για την πολιτική και κοινωνική σταθερότητά της στην ευρύτερη περιοχή που την περιβάλλει. Να προστεθεί και η μεγάλη συνεισφορά της Ελλάδος στην αντιμετώπιση του Προσφυγικού-Μεταναστευτικού, τη στιγμή που σε άλλες χώρες-μέλη της Συμμαχίας ακολουθούνται και ασκούνται ξενοφοβικές πολιτικές.

Και όμως η Ελλάδα δεν έχει τύχει της καλύτερης, όπως θα άρμοζε, μεταχείρισης από τη Νατοϊκή Συμμαχία και όχι μόνο στην περίπτωση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Το ΝΑΤΟ έχει υιοθετήσει και εφαρμόζει μια πολιτική ίσων αποστάσεων με την Τουρκία, που ισοδυναμεί με εύνοια προς την Άγκυρα, αποφεύγοντας να συμπεριλάβει τη Λήμνο στις νατοϊκές ασκήσεις είτε πρόκειται in loco είτε επί χάρτου. Η στάση αυτή τηρήθηκε και εσχάτως σε ηλεκτρονική άσκηση, γεγονός που ανάγκασε την Ελλάδα να αποσύρει τη συμμετοχή της. Μήπως τα υπουργεία Εξωτερικών και Άμυνας θα έπρεπε να σκεφθούν διαφορετικούς τρόπους αντίδρασης;

ΠΑΡΟΝ