ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ : Η Διακήρυξη των Αθηνών για τους Αρχαίους Πολιτισμούς

Μια σημαντική ελληνική πρωτοβουλία

Η Διακήρυξη των Αθηνών για τους Αρχαίους Πολιτισμούς

Του ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ Πρέσβη ε.τ.

Οκτώ χώρες (Αίγυπτος, Βολιβία, Κίνα, Ελλάδα, Ιράν, Ιράκ, Ιταλία, Περού), ύστερα από διήμερες συζητήσεις που διεξήχθηκαν στο Ζάππειο Μέγαρο, υιοθέτησαν το κείμενο που φέρει την ονομασία «Διακήρυξη των Αθηνών - Athens Declaration on the establishment of the Ancient Civilizations Forum», που συνιστά ιδρυτική πράξη διεθνούς συνεργασίας με αντικείμενο τον πολιτισμό.

Στη συνάντηση παρέστησαν ως παρατηρητές η Ινδία και το Μεξικό. Η πατρότητα και η πρωτοβουλία της συνάντησης ανήκει στον υπουργό των Εξωτερικών κ. Νίκο Κοτζιά, μια ιδέα που ξεκίνησε, όπως είπε, εδώ και χρόνια και ωρίμασε τελευταίως, όταν σε σχετικές συζητήσεις με ομολόγους του διαπιστώθηκε η ένθερμη υποστήριξή τους. Οι σχετικές συζητήσεις διεξήχθησαν σε επίπεδο υπουργών Εξωτερικών (το Περού εκπροσώπησε ο υπουργός Πολιτισμού), τις οποίες συντόνισε ο υφυπουργός Ι. Αμανατίδης, ενώ παράλληλα πραγματοποιήθηκε και συνάντηση ακαδημαϊκών με πλέον εξειδικευμένη ατζέντα.

Κοινή ήταν η θέση ότι οι αρχαίοι πολιτισμοί που αναπτύχθηκαν στις παραπάνω χώρες και έθεσαν τα θεμέλια για τη δημιουργία του παγκόσμιου πολιτισμού έχουν σημασία και για τον σημερινό κόσμο, καθώς διδάσκουν ότι οι πολιτισμοί με πανανθρώπινη εμβέλεια ενώνουν και δεν χωρίζουν τους λαούς. Πόσο διαφορετική η αντίληψη αυτή από εκείνη του αμερικανού καθηγητή στο Χάρβαρντ Σάμιουελ Χάντινγκτον, ο οποίος λίγα χρόνια μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ανέπτυξε τη γνωστή θεωρία ότι στο μέλλον οι πόλεμοι δεν θα προέκυπταν από διαφορετικές ιδεολογίες αλλά θα ήταν συρράξεις πολιτισμών. Επρόκειτο μάλλον για μια επιφανειακή προσέγγιση, αφού προφανώς παρέβλεπε το κυριότερο στοιχείο των σημερινών πολέμων, τα οικονομικά συμφέροντα και τις ηγεμονικές επιδιώξεις.

Την πολυμερή συνάντηση τίμησαν με την παρουσία τους ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπης Παυλόπουλος και ο πρωθυπουργός κ. Αλέξης Τσίπρας και αμφότεροι εξήραν τον ρόλο του πολιτισμού ως παράγοντα ειρήνης και σταθερότητας. Από τις κυριότερες διατάξεις της διακήρυξης η κοινή θέση ότι οι ένοπλες συρράξεις συνιστούν σοβαρή απειλή για τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς και αποτελούν βασική αιτία για την παράνομη διακίνηση έργων μεγάλης αρχαιολογικής και καλλιτεχνικής αξίας. Πρόσφατα παραδείγματα η καταστροφή μοναδικών μνημείων σε Συρία και Ιράκ. Σημαντική, επίσης, η παράγραφος που αναφέρεται στην προστασία της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς των χωρών-μελών, που παραπέμπει σε απόπειρες σφετερισμού τους από τρίτες χώρες.

Εκτός βέβαια από τις βασικές αρχές, που καταγράφονται στο πρώτο σκέλος της διακήρυξης, σημαντικότατο είναι το διατακτικό της μέρος. Κατ’ αρχάς, θεσπίζεται η συνέχεια των πολυμερών συναντήσεων σε ετήσια βάση και η στενή συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς και ιδιαίτερα την UNESCO. Αποφασίσθηκε η προσεχής συνάντηση να πραγματοποιηθεί στη Βολιβία και θα ακολουθήσουν σε Κίνα, Περού, Ιράκ. Μεστές περιεχομένου και οι ομιλίες και παρεμβάσεις των υπουργών Εξωτερικών και Πολιτισμού, που συγκλίνουν στο ότι οι αρχαίοι πολιτισμοί μπορεί να χρησιμεύσουν και για την προώθηση της παιδείας, του τουρισμού και της οικονομίας.

Μεγάλης σημασίας είναι και το γεγονός ότι η διακήρυξη δεν περιορίζεται στην εξαγγελία αρχών αλλά προβλέπει και συγκεκριμένες δράσεις με εντοπισμό θεμάτων που θα συζητούνται και θα προωθούνται από κάθε προεδρία. Ευνόητο είναι ότι μπορεί να υπάρξουν και συλλογικές επεμβάσεις σε διεθνείς οργανισμούς και παρεμφερείς οργανώσεις. Η Διακήρυξη των Αθηνών είναι ασφαλώς ένα συλλογικό έργο αλλά φέρει την ελληνική σφραγίδα με κινεζική συγκηδεμόνευση. Το ΑC Forum δεν θα παραμείνει μια κλειστή διεθνής οργάνωση. Θα μπορούν να ενταχθούν και άλλες χώρες στις οποίες αναπτύχθηκαν σπουδαίοι αρχαίοι πολιτισμοί όπως και χώρες με καθεστώς παρατηρητών, με συναίνεση όμως όλων των συμμετεχουσών ιδρυτικών χωρών.

Εκτός του πολιτικού σκέλους των συζητήσεων και αποφάσεων από τους υπουργούς Εξωτερικών, σημαντικές ήταν και εκείνες σε επίπεδο ακαδημαϊκών, που διηύθυναν ο πρέσβης ε.τ., γνωστός ποιητής και συγγραφέας, Γ. Βέης, ο καθηγητής και αντιπρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου Ν. Λέανδρος και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Πλάτων Μαυρομούστακος. Οι συζητήσεις περιλάμβαναν τρεις ενότητες. Η πρώτη είχε ως αντικείμενο τη σημασία και την απήχηση των μεγάλων αρχαίων πολιτισμών, την επίδραση και σύνδεσή τους με τον σημερινό κόσμο. Η δεύτερη είχε ως θέμα τον πολιτισμό ως ήπια μορφή της διπλωματικής ισχύος και η τρίτη τον πολιτισμό ως παράγοντα οικονομικής ισχύος. Στη συνάντηση των ακαδημαϊκών συμμετείχε και η υπουργός Πολιτισμού κ. Κονιόρδου. 

Μετά το τέλος των εργασιών και την υιοθέτηση της διακήρυξης, οι ξένες αντιπροσωπείες επισκέφθηκαν το Μουσείο της Ακροπόλεως και ευγενώς ξεναγήθηκαν από τον διευθυντή του κ. Παντερμαλή. Εκτός των ανυπέρβλητων γλυπτών είδαν και τα θραύσματα των αγαλμάτων που άφησε πίσω η λεηλασία του Ελγίνου, ενώ τα κύρια σώματα τα μετέφερε στο Λονδίνο, όπου και παραμένουν, με την ελπίδα ότι κάποτε θα επιστραφούν στη χώρα που τα δημιούργησε.

Στους αρχηγούς των αντιπροσωπειών δόθηκε ως αναμνηστικό η θαυμάσια έκδοση «Δελφικά Παραγγέλματα» -μια ιδέα νέου διπλωμάτη με καταγωγή από την περιοχή του Δήμου Δελφών-, που περιέχει τις ρήσεις των επτά σοφών της αρχαιότητας. Είχαν βρεθεί από γάλλους αρχαιολόγους το 1966 στις ανασκαφές στην ελληνοβακτριανή πόλη Ai-Khanum στο Αφγανιστάν. Ξεφυλλίζοντας βιαστικά το βιβλίο σταθήκαμε ιδιαίτερα στη ρήση «ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ» («να μην υπερβάλλεις από τα κύρια»), ελάττωμα, ως γνωστόν, του ελληνικού πολιτικού και κοινωνικού μας βίου, όπως, επίσης, στη ρήση «ΕΥΕΡΓΕΣΙΑΣ ΤΙΜΑ» («να τιμάς τις ευεργεσίες»).

Οι εργασίες της διεθνούς συνάντησης έγιναν, όπως προαναφέρθηκε, στο Ζάππειο Μέγαρο. Πολλοί ρωτούσαν πότε κτίσθηκε, ποιος ήταν ο αρχιτέκτονας και ποια ήταν η αρχική χρήση του, αφού το βρήκαν υπέροχο, όπως και τον περιβάλλοντα χώρο. Τους εξηγήθηκε ότι ήταν ευεργεσία των αδελφών Ζάππα, με καταγωγή το Λάμποβο της Β. Ηπείρου. Αυτοί και άλλοι ηπειρώτες εθνικοί ευεργέτες, όπως ο Γ. Αβέρωφ, Σίνας, Δομπόλης, Στουρνάρης, Γ. Σταύρου, οι Ριζάρηδες, κ.ά., κόσμησαν την ελληνική πρωτεύουσα με θαυμάσια μέγαρα και σχολές. Διερωτάται κανείς πώς θα ήταν η Αθήνα χωρίς αυτά. Πιθανότατα μια απέραντη τσιμεντούπολη, αφού και όσα νεοκλασικά κτίσματα υπήρχαν στο κέντρο και κοντά σε αυτό τα περισσότερα φρόντισε να τα γκρεμίσει η πολιτική της αντιπαροχής.

Καταληκτικά, και σε σχέση με τη Διακήρυξη των Αθηνών για τους Αρχαίους Πολιτισμούς, ισχύει ότι εμπνευσμένες πρωτοβουλίες έχουν πάντα αίσιες συνέχειες και εξελίξεις. Ο πολιτισμός είναι το ισχυρότερό μας όπλο.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ