ΣΤΟΝ ΑΠΟΗΧΟ ΤΗΣ ΕΚΛΟΓΗΣ ΜΑΚΡΟΝ

ΣΤΟΝ ΑΠΟΗΧΟ ΤΗΣ ΕΚΛΟΓΗΣ ΜΑΚΡΟΝ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1789 ΣΤΗΝ ΠΕΜΠΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Η Γαλλία εκλέγει τον 25ο πρόεδρο

Και το όνομα αυτού Εμανουέλ Μακρόν

Η Πρώτη Γαλλική Δημοκρατία καταλύθηκε από τον Μέγα Ναπολέοντα. Η Δεύτερη από τον μικρό Ναπολέοντα, όπως έχουμε δει στην προηγούμενη σχετική ανάρτηση

Η Τρίτη γεννήθηκε από την ήττα στον Γαλλοπρωσικό πόλεμο, αλλά και την επικράτηση των αστικών αντεπαναστατικών δυνάμεων με την κατάπνιξη της Κομμούνας του Παρισιού.

Στο τιμόνι της μακροβιότερης έως τώρα Τρίτης Δημοκρατίας (1870-1940) θα βρεθούν 14 Πρόεδροι Δημοκρατίας. Άλλοι θα προσθέσουν λάμψη και μεγαλείο, άλλοι κηλίδες και παραδειγματικά δεινά.

Λίγοι κατάφεραν να συμπληρώσουν ολόκληρη επταετή θητεία, όπως οριζόταν από το Σύνταγμα του 1875. Δύο θα δολοφονηθούν (Σαντί Καρνό το 1894 και Πολ Ντουμέρ το 1932). Ενας τρίτος (Εμίλ Λουμπέ το 1899) μόλις θα γλιτώσει, ενώ ένας άλλος (Πολ Ντεσανέλ το 1920) θα τρελαθεί.  

Δημοσιογράφος, πολιτικός και ακαδημαϊκός ο Ντεσανέλ, λίγους μήνες μετά τη νίκη του επί του κομματικού αντιπάλου του Κλεμανσό και την εκλογή του στην προεδρία, έσπερνε την ανησυχία στο περιβάλλον του. Ώσπου μια νύχτα πήδησε στο κενό από το βαγόνι του προεδρικού τρένου, φορώντας τις πιτζάμες του. Τον βρήκε αναίσθητο κοντά στις ράγες ένας σιδηροδρομικός και τον αναγνώρισε. Παθαίνοντας κρίσεις πανικού και πάσχοντας από κατάθλιψη διατήρησε το αξίωμα για οχτώ μόλις μήνες (Φεβρουάριος - Σεπτέμβριος). Πέθανε λίγο αργότερα (1922).

Μοιραίος ο Λεμπρέν

Ο Φιγιόν, ξεπερνώντας τα εσκαμμένα, έλεγε πως ο Ολάντ «είναι ένας Πολ Ντεσανέλ, που εδώ και πέντε χρόνια, πέφτει κάθε εβδομάδα από το τρένο, αλλά ατάραχος και χαμογελαστός» συνεχίζει...

Μοιραίος για τη συντριβή της Γ' Δημοκρατίας στάθηκε και ο τελευταίος πρόεδρος Αλμπέρ Λεμπρέν (1932-1940). Εκλέχτηκε στο αξίωμα για δεύτερη φορά (1939) και προσκολλημένος στις τυπικότητες όρκισε πρωθυπουργό τον στρατάρχη Πεταίν, συμμορφώθηκε με τον συνταγματικό νόμο της 10ης Ιουνίου 1940, που οδήγησε στη συνθηκολόγηση με τη ναζιστική Γερμανία. Αποδέχτηκε τις συνταγματικές αλλαγές, που επέβαλε η δωσίλογη κυβέρνηση του Βισύ. Μ' αυτές ο Πεταίν στ΄ όνομα της διατήρησης του κράτους και των αξιών («Εργασία, Οικογένεια, Πατρίδα») ανέλαβε «απόλυτες εξουσίες» και τη θέση της Δημοκρατίας πήρε η «Γαλλική Πολιτεία».

 Ο Ντε Γκολ αμέσως μετά την εκλογή από το εκλεκτορικό σώμα στο αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας, τον Δεκέμβριο του 1958. Εναν μήνα μετά θ' αναλάβει καθήκοντα.

Ο Λεμπρέν φυλακίστηκε στη συνέχεια από τους ναζί, απέφυγε αργότερα τις κατηγορίες, με την αναγνώριση του Ντε Γκολ ως επικεφαλής της Προσωρινής Κυβέρνησης κατά την απελευθέρωση. Στην αυτοβιογραφία του δεν κατάφερε να εξηγήσει τα συγκεχυμένα γεγονότα και τη στάση του. Πάντως, η τελευταία ήταν μια από τις βασικές αιτίες, αν πιστέψουμε τον Ντε Γκολ, που τον οδήγησε να τάσσεται υπέρ της ενίσχυσης των προεδρικών εξουσιών. Επειδή την κρίσιμη εκείνη περίοδο ο Λεμπρέν παρακολουθούσε τα γεγονότα, αφού το Σύνταγμα δεν παρείχε στον ανώτατο άρχοντα το δικαίωμα, ώστε να διαλύσει τη Βουλή.

Έπρεπε τότε, όπως πρόσθετε ο στρατηγός, να μπορεί ο Λεμπρέν ν΄ αντισταθεί ως νόμιμο καθεστώς, όπως αναγκάστηκε να κάνει ο ίδιος, ως επαναστάτης. Να συνεχίσει, δηλαδή, τον πόλεμο εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας στο πλευρό των συμμάχων. Με κυβέρνηση εκτός των γαλλικών συνόρων.

Τα επιχειρήματα

Από την ψήφιση του Συντάγματος του 1875 μέχρι τότε η Γαλλία είχε γνωρίσει 102 κυβερνήσεις. Μία κάθε 7-8 μήνες. Την ίδια περίοδο στη Μ. Βρετανία είχαν σχηματιστεί 20 κυβερνήσεις, ενώ στις ΗΠΑ 14.

Αυτό, με τη συνεπαγόμενη αστάθεια, ήταν κι ένα από τα βασικά επιχειρήματα του Ντε Γκολ υπέρ του υπερενισχυμένου προεδρικού συστήματος. Μιλώντας στην πρώτη ιδιότυπη μεταπελευθερωτική Εθνοσυνέλευση πρόσθετε παραστατικά: «Ο Ρούσβελτ μου είχε πει: Σκεφτείτε ότι εγώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ, έτυχε πολλές φορές πριν από τον πόλεμο, να μη θυμούμαι τ΄ όνομα του Γάλλου πρωθυπουργού. Αύριο, πιο πολύ από χθες, δεν θα υπάρχει κανένα μέλλον για τη Γαλλική Δημοκρατία, αν ξαναγυρίσουμε σε αυτού του είδους τα συστήματα...».

 Η Προσωρινή Κυβέρνηση της Γαλλίας, μ' επικεφαλής τον στρατηγό Ντε Γκολ, στο απελευθερωμένο Παρίσι τον Αύγουστο του 1944.

Δεν θα κατορθώσει να επιβάλει τις απόψεις του και αυτός θα είναι ο βασικός λόγος της απόσυρσής του από το πολιτικό σκηνικό. Θα τα καταφέρει, όμως, την επόμενη δεκαετία, σε αμφιλεγόμενες συνθήκες («δημοκρατικό πραξικόπημα» τις αποκαλεί ο Ρ. Αρόν).

Η ΠΤΩΣΗ ΚΑΙ Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ

Η Γ' Δημοκρατία βγήκε νικήτρια από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά συνετρίβη μέσα στα ερείπια της πτώσης της Γαλλίας, μετά την εισβολή και την προέλαση των χιτλερικών στρατευμάτων.

ΤΡΙΑ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Το βραχύβιο καθεστώς μετά την απελευθέρωση

Μεταξύ του 1940 και του 1947 η Γαλλία δεν είχε πρόεδρο. Το Γαλλικό Συμβούλιο Εθνικής Ελευθερίας, υπό τον στρατηγό Ντε Γκολ, από την ίδρυσή του ακόμη (1943), ακύρωσε την όποια νομιμότητα του καθεστώτος του Βισύ.

Έναν σχεδόν χρόνο μετά την απελευθέρωση του Παρισιού (Αύγουστος 1944), οι Γάλλοι καλούνταν ν' αποφασίσουν με δημοψήφισμα για το νέο πολιτικό σύστημα.

Τα πρώτο ερώτημα ήταν αν θα υπάρξει συνέχεια της Τρίτης Δημοκρατίας ή σύνταξη νέου Συντάγματος. Η συντριπτική πλειοψηφία (96%) τάχθηκε υπέρ μιας νέας Τέταρτης Δημοκρατίας.

Η παραίτηση

Το δεύτερο ερώτημα ήταν αν θα εξακολουθούσε να είναι κυρίαρχη η Συντακτική Εθνοσυνέλευση ή θα υπήρχε ένα προσωρινό καθεστώς υπό τον Ντε Γκολ, το οποίο θα περιόριζε τις αρμοδιότητες της Εθνοσυνέλευσης. Το 66% τάχθηκε υπέρ των απόψεων του στρατηγού.

Αυτή η κυβέρνηση Ντε Γκολ θα παραμείνει στην εξουσία έως τον Ιανουάριο του 1946, όταν ο πρωθυπουργός-στρατηγός παραιτείται, διαφωνώντας με το σχέδιο του νέου Συντάγματος.

Σε αυτό προβλεπόταν εξασθενισμένη εκτελεστική εξουσία, μακριά από τον βαθύ πολιτικό συντηρητισμό του.

Παρά την έγκριση της Εθνοσυνέλευσης, όμως, με νέο δημοψήφισμα απορρίπτεται ο νέος Καταστατικός Χάρτης (53% κατά).

Νέο Σύνταγμα

Ύστερα από βουλευτικές εκλογές, που αλλάζουν τους συσχετισμούς στην Εθνοσυνέλευση (σοσιαλιστές και κομμουνιστές χάνουν την πλειοψηφία), καταρτίζεται άλλο Σύνταγμα, μ' ελαφρώς ενισχυμένη εκτελεστική εξουσία.

Εγκρίνεται με δημοψήφισμα (53% υπέρ), παρά την αντίδραση των φιλογκολικών και της Δεξιάς.

Ο πρόεδρος εξακολουθεί να έχει περίπου τις ίδιες αρμοδιότητες και εκλέγεται από συμβουλευτικό σώμα.

Έτσι λήγει η μεταβατική περίοδος και ξεκινά η βραχύβια Τέταρτη Δημοκρατία με την εκλογή στο προεδρικό αξίωμα του σοσιαλιστή Β. Οριόλ.

Θα τον διαδεχθεί (1954) ο σοσιαλδημοκράτης Ρενέ Κοτί, που θα παραδώσει την εξουσία στον Ντε Γκολ, ανοίγοντας τον δρόμο για το τέλος της πρωθυπουργοκεντρικής Τέταρτης Δημοκρατίας.

ΑΝΕΞΙΤΗΛΗ Η ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ

Η ώρα του Ντε Γκολ και του προεδρικού συστήματος

Μετά τον έναν και μοναδικό της Δεύτερης, τους δεκατέσσερις της Τρίτης, τους δυο της Τέταρτης και τους επτά της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Το σημερινό προεδρικό σύστημα είναι γέννημα-θρέμμα του Ντε Γκολ. Αμέσως μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς επιδίωξε συστηματικά και με κάθε πρόσφορο μέσο -μέχρι παρεξηγήσεως και εν μέσω κατηγοριών για δεσποτισμό- να επανιδρύσει τη Δημοκρατία. Απέτυχε σε πρώτη φάση, αλλά η κρίση και ειδικά ο πόλεμος στην Αλγερία, με το φάντασμα του εμφυλίου πολέμου να επικρέμαται, έδωσαν τη δυνατότητα να νικήσει σε δεύτερη.

Η μεγάλη του ώρα σήμανε τον Μάιο του 1958 όταν δήλωνε: «Είμαι έτοιμος ν΄ αναλάβω τις εξουσίες της δημοκρατίας». Ο τότε πρόεδρος Ρ. Κοτί δήλωνε λίγο μετά ότι μπροστά στον κίνδυνο της πατρίδας και της δημοκρατίας απευθύνεται «στον πιο διακεκριμένο μεταξύ των Γάλλων».

Σχημάτισε την τελευταία κυβέρνηση της Τέταρτης Δημοκρατίας με αποστολή την προετοιμασία νέου Συντάγματος. Με δημοψήφισμα (Σεπτέμβριος 1958) αυτό εγκρίθηκε από το 79% των Γάλλων και σηματοδότησε το πέρασμα στην Πέμπτη Δημοκρατία. Πρώτος πρόεδρος από εκλογικό σώμα (βουλευτές, δήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι, εκπρόσωποι αποικιών κ.α.) αναδείχτηκε ο στρατηγός (78,5% υπέρ). Αντίπαλός του ήταν ο στηριζόμενος από το Γαλλικό ΚΚ Ζορζ Μαρανέ. Ηταν η πρώτη και τελευταία φορά στην Πέμπτη Δημοκρατία κατά την οποία ο πρόεδρος δεν εκλέχτηκε με άμεση ψηφοφορία. Με τη συνταγματική αναθεώρηση του 1962 καθιερώθηκε η άμεση εκλογή του προέδρου από τον λαό. Το μέτρο εφαρμόστηκε στις εκλογές του 1965. Τότε ο Ντε Γκολ ήρθε αντιμέτωπος με τον σοσιαλιστή Φρανσουά Μιτεράν. Παρά το γεγονός ότι η Αριστερά (κομμουνιστές και σοσιαλιστές) κατηγορούσαν το Ντε Γκολ για ένα «ένα μόνιμο πραξικόπημα», εκείνος νίκησε στον δεύτερο γύρο αποσπώντας το 55% των ψήφων.

Με τα ιστορικά γεγονότα του Μάη του '68 το γόητρό του θα πληγεί ανεπανόρθωτα. Αυτό αποτυπώνεται και στο δημοψήφισμα (Απρίλιος 1969) που προκηρύσσει για διοικητικές και συνταγματικές αλλαγές. Το 53% των πολιτών το καταψηφίζει, πράγμα που σημαίνει το τέλος της προεδρικής θητείας του. Αποσύρεται από τα Ηλύσια και πεθαίνει έναν χρόνο αργότερα.

ΟΙ ΠΡΟΕΔΡΟΙ

Από τον Λουδοβίκο Ναπολέοντα έως τον Φρανσουά Ολάντ

• Α' Δημοκρατία 1792 - 1804 (Συμβατική Συνέλευση, Διευθυντήριο, Υπατεία)

• Β' Δημοκρατία 1848 - 1851 (Λουδοβίκος Ναπολέων)

• Γ' Δημοκρατία 1870 - 1940 (Αδόλφος Θιέρσος 1871-1873, Πατρίς Μακ Μαόν 1873-1879, Ζιλ Γκρεβί 1879-1887, Σαντί Καρνό 1887 -1894, Ζαν Καζιμίρ Περιέ 1894-1895, Φέλιξ Φορέ: 1895-1899, Εμίλ Λουμπέ 1899-1906, Αρμάν Φαζιέ 1906-1913, Ραϋμόν Πουανκαρέ 1913-1920, Πολ Ντεσανέλ 1820, Α. Μιλεράν 1920-1924, Γκ. Ντουμέργκ 1924-1931, Πολ Ντουμέρ 1931-1932, Αλ. Λεμπέρ 1932-1940)

• Δ' Δημοκρατία 1946 - 1958 (Βινσέν Οριόλ 1947-1954, Ρενέ Κοτί 1954-1958)

• Ε' Δημοκρατία 1958 - σήμερα (Ντε Γκολ 1959-1969, Ζορζ Πομπιντού 1969 - 1974, Ζισκάρ Ντ' Εστέν 1974-1981, Φ. Μιτεράν 1981 -1995, Ζακ Σιράκ 1995-2007, Ν. Σαρκοζί 2007-2012, Φ. Ολάντ 2012-σήμερα). • Το 1969 και το 1974 υπηρεσιακός Πρόεδρος ήταν ο Αλέν Ποέρ.

Σημ. Από το 2002 η επταετής θητεία περιορίζεται σε πενταετή.

Τ. Κατσιμάρδος

katsimar@yahoo.gr

http://www.ethnos.gr/diethni/arthro/h_gallia_eklegei_ton_25o_proedro-65137019/