ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ : Η υφέρπουσα διαμάχη Σλαβοφώνων - Αλβανοφώνων στην ΠΓΔΜ

Η υφέρπουσα διαμάχη Σλαβοφώνων - Αλβανοφώνων στην ΠΓΔΜ 

με γεύση γεωπολιτικών ανταγωνισμών

Του ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ Πρέσβη ε.τ.

Τα διεθνή και ευρωπαϊκά γεγονότα που συνέβησαν από την αρχή του έτους, όπως η ανάληψη της Προεδρίας από τον Ντόναλντ Τραμπ, οι βομβαρδισμοί στη Συρία, οι βορειοκορεάτικες πυρηνικές εκτοξεύσεις και προκλήσεις, οι γαλλικές προεκλογικές αναμετρήσεις όπως και η προκήρυξη πρόωρων εκλογών στο ΗΒ, που στη συνέχεια θα δρομολογήσουν την έναρξη των διαπραγματεύσεων για τις μελλοντικές σχέσεις με την ΕΕ, επισκίασαν σε ικανό βαθμό τα διαδραματιζόμενα στη γειτονική ΠΓΔΜ, που όμως δεν στερούνται σημασίας.

Ιδιαίτερα αν αναλογισθούμε τις δυνατές επιπτώσεις και την επίδρασή τους στη σταθερότητα και την ασφάλεια στα Βαλκάνια αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Η ΠΓΔΜ -ή το κράτος των Σκοπίων, όπως συνηθίζουμε να το αποκαλούμε, λόγω της εκκρεμότητας όσον αφορά την οριστική του ονομασία- ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος το 1992 και ήταν συνέπεια της διάλυσης της Γιουγκοσλαβίας. Εκτός από τη γνωστή διαμάχη με την Ελλάδα για την ονομασία, η ΠΓΔΜ αντιμετώπισε, ευθύς εξαρχής, και πρόβλημα συνοίκησης με τον αλβανόφωνο πληθυσμό, που εκτιμάται ότι ανέρχεται στο 25% του συνολικού πληθυσμού, με την αλβανική πλευρά να υποστηρίζει ότι εγγίζει το 30%. Αν κανείς λάβει υπόψη και την ύπαρξη και άλλων μειονοτικών, όπως Βλάχων, Ρομά, Σέρβων και τουρκικής καταγωγής, εύκολα γίνεται αντιληπτό ότι αργά ή γρήγορα θα ερχόντουσαν στην επιφάνεια οι υποβόσκουσες μεταξύ τους διαφορές και διεκδικήσεις δικαιωμάτων.

Όντως, τα γεγονότα του Κοσόβου το 2001 προκάλεσαν αλυσιδωτά επεισόδια και στις όμορες περιοχές της ΠΓΔΜ, που πληθυσμιακά κυριαρχείται από το αλβανόφωνο στοιχείο. Οι Συμφωνίες της Οχρίδας τον Αύγουστο 2001 έθεσαν τις βάσεις για ειρηνική συνύπαρξη, με αναγνώριση αφενός συγκεκριμένων θεμελιωδών δικαιωμάτων στους αλβανόφωνους και αφετέρου της συνεκτικότητας του κράτους. Σημειώνεται ότι οι πολιτικές ηγεσίες της ΠΓΔΜ, ήδη από την περίοδο Γκλιγκόροφ μέχρι και σήμερα, αντί να ενσκήψουν στα πραγματικά προβλήματα της χώρας, να διαπραγματευθούν με ρεαλισμό με την Ελλάδα για την εύρεση κοινά αποδεκτής ονομασίας, όπως επιτάσσουν και οι σχετικές αποφάσεις του ΟΗΕ, καλλιέργησαν και απεδύθησαν, με την προτροπή και τρίτων, σε έναν στείρο εθνικισμό περί δήθεν μακεδονικού έθνους, γλώσσας, κ.λπ., ακολουθώντας συνταγές και διδάγματα της τιτοϊκής εποχής. Αποκορύφωμα η εποχή Γκρούεφσκι, με την ανέγερση μνημείων, τον στολισμό της πρωτεύουσας με προτομές, αγάλματα, κ.ά., ιστορικών πρόσωπων που ανήκουν στην ελληνική ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά. Το μόνο που δεν τόλμησε να πράξει ήταν να τοποθετήσει μπροστά από το Κοινοβούλιο προτομή του Αριστοτέλη, προφανώς από φόβο ότι θα προκαλούσε τη χλεύη των φιλοσόφων και ιστορικών όλου του κόσμου.

Οι σημερινές προβληματικές σχέσεις με το αλβανόφωνο στοιχείο ξεκινάνε με το πολιτικό αδιέξοδο που ακολούθησε τις εκλογές του περασμένου Δεκεμβρίου (11.12.2016), μετά και την αδυναμία του κυβερνώντος κόμματος (VMRO) να αποκτήσει αυτοδυναμία, με αποτέλεσμα η χώρα να βρίσκεται ουσιαστικά σε κατάσταση ακυβερνησίας. Όταν το Σοσιαλιστικό Κόμμα της αντιπολίτευσης επέτυχε, με τη σύμπραξη των τεσσάρων αλβανόφωνων κομμάτων, να αποκτήσει την πλειοψηφία των εδρών της Βουλής με εκλογή και Προέδρου αυτής βουλευτή προερχόμενο από αλβανόφωνο κόμμα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, προερχόμενος από το VMRO-DPMNE, αρνήθηκε να δώσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Είχαν μάλιστα προηγηθεί βιαιοπραγίες σε βάρος του Ζόραν Ζάεφ εντός του Κοινοβουλίου που έκαναν τον γύρο του κόσμου. Βασικό επιχείρημα της στάσης του Προέδρου ήταν η ύπαρξη, όπως καταγγέλθηκε, πολιτικής πλατφόρμας των αλβανόφωνων κομμάτων, που είχε, όπως υποστηρίζανε, συνταχθεί στα Τίρανα και απέβλεπε σε διεκδικήσεις ομοσπονδιακών δικαιωμάτων.

Ποια ήταν η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας στα διαδραματιζόμενα στην ΠΓΔΜ; Η ΕΕ, διά της Επιτρόπου για τις Εξωτερικές Υποθέσεις κ. Μογκερίνι, με σχετική ανακοίνωση, αποδοκίμασε και καταδίκασε τα έκτροπα που σημειώθηκαν στη Βουλή και στο αυτό μήκος κύματος εκφράσθηκε και ο αναπληρωτής εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρκ Τόνερ. Σε ανάλογη ανακοίνωση προέβη και το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, εκφράζοντας παράλληλα τη διάθεσή του, όποτε του ζητηθεί, να συμβάλει στην αποκλιμάκωση της κρίσης στη βάση των αρχών του διεθνούς δικαίου, του σεβασμού της ανεξαρτησίας, της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας της ΠΓΔΜ. Τα ανωτέρω αποτελούν γεγονότα και πραγματικότητες λίγο-πολύ γνωστές στο ευρύ κοινό. Ποιες όμως είναι οι άλλες διαστάσεις της πολιτικής κρίσης στη γειτονική μας χώρα; Θα ευρεθεί ένα modus vivendi ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ σλαβοφώνων-αλβανοφώνων ή όλα μετατίθενται sine die;

Η ρευστότητα που επικρατεί σε πολλές χώρες και περιοχές των Δυτικών Βαλκανίων είναι δεδομένη. Τα συμβαίνοντα σε μια χώρα επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα τις άλλες χώρες εν είδει συγκοινωνούντων δοχείων. Η ευρωπαϊκή προοπτική για όλες τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων είναι μια σωστή πολιτική της ΕΕ. Όμως οι πρωτοβουλίες στην περίπτωση της πολιτικής αστάθειας στο κράτος των Σκοπίων ανελήφθησαν από τις ΗΠΑ και όχι από την Ευρώπη, με προσωπική εμπλοκή του βοηθού υφυπουργού και επιτόπια παρουσία του στην πρωτεύουσα της ΠΓΔΜ. Τούτο αποδεικνύει και ποιος είναι the real boss (σε ελεύθερη μετάφραση, ποιος κάνει κουμάντο) στα Βαλκάνια.

Αξιοσημείωτο και το ενδιαφέρον της Μόσχας με παροχή υποστήριξης στον Γκρούεφσκι. Η Ρωσία απώλεσε την επιρροή που ασκούσε στη βαλκανική χερσόνησο με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Την επιρροή της επιβοηθούσε και το γεγονός της κοινής σλαβικής καταγωγής με τους περισσότερους βαλκανικούς λαούς, όπως και το ιστορικό και θρησκευτικό τους υπόβαθρο. Αντίθετα, οι Κοσοβάροι, οι Αλβανοί όπως και οι αλβανόφωνοι της ΠΓΔΜ είναι προσδεδεμένοι στο αμερικανικό άρμα.

Σλαβοορθόδοξοι και μουσουλμάνοι των Βαλκανίων καθίστανται, άραγε, και όχημα γεωπολιτικών ανταγωνισμών μεταξύ Δύσης και Ρωσίας; Δεν πρέπει πάντως να αγνοείται και η ισλαμική διάσταση στα Δυτικά Βαλκάνια. Το λεγόμενο «ισλαμικό τόξο» στα Βαλκάνια, που ξεκινάει από τα Αραβικά Εμιράτα και μέσω της Τουρκίας φθάνει μέχρι τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, δεν πρέπει να επηρεάσει τον πολιτικό προσανατολισμό των ισλαμικών χωρών της περιοχής. Και αυτό θα εξαρτηθεί και από τη στάση της ΕΕ, που υπό τις σημερινές συνθήκες αδυνατεί να παίξει τον αρμόζοντα ρόλο. Η στήριξη της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας του κράτους της ΠΓΔΜ, που υποστήριξε ο έλληνας υπουργός των Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς, είναι μια κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση.