Ο Λουδοβίκος Ναπολέων
(στο κέντρο έφιππος) ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε συνοικία του Παρισιού.
Πέτυχε να κινητοποιήσει εκατοντάδες χιλιάδες σ' ένα κίνημα για την ανανέωση της
θητείας του, παρά τις συνταγματικές προβλέψεις.
Η
ΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ Ο ΓΡΗΓΟΡΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Μοιραίος
ο πρώτος Γάλλος πρόεδρος
Ίσως εντυπωσιάζει
μερικούς, αλλά οι Γάλλοι εξέλεξαν για πρώτη φορά στον 20ό αιώνα Πρόεδρο της
Δημοκρατίας με άμεση καθολική ψηφοφορία μόλις το 1965.
Οταν ο στρατηγός Ντε Γκωλ
βρέθηκε αντιμέτωπος με τον Φρανσουά Μιτεράν. Για να βρούμε ανάλογο ιστορικό
προηγούμενο θα χρειαστεί να γυρίσουμε πίσω στο 1848. Όταν εκλεγόταν ο
Λουδοβίκος Ναπολέων στο ίδιο αξίωμα. Αλλά και τότε ψήφισαν μόνο οι άνδρες. Το
δικαίωμα ψήφου των γυναικών θα καθυστερούσε έναν περίπου αιώνα. Ο επόμενος
ένοικος στο Μέγαρο των Ηλυσίων Πεδίων θα είναι ο 26ος Πρόεδρος στην ιστορία από
τη Γαλλική Επανάσταση του 1789. Ο 8ος στην πορεία της Πέμπτης Γαλλικής
Δημοκρατίας από το 1958 έως σήμερα.
Η πρώτη χρονολογικά
Δημοκρατία, που γεννήθηκε τα επαναστατικά χρόνια, δεν ανέδειξε πρόεδρο. Η
εξουσία είχε συλλογική μορφή (Συμβατική Συνέλευση, Διευθυντήριο, Υπατεία). Μια
μονοπρόσωπη ηγεσία παρέπεμπε στον αυτοκράτορα και τον κίνδυνο μιας νέας
τυραννίας. Αν και τελικά αυτό δεν αποφεύχθηκε, με τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη να
ανακηρύσσεται Ισόβιος Υπατος και Αυτοκράτορας των Γάλλων, εκτελώντας την Πρώτη
Δημοκρατία (1804). Η βραχύβια Δεύτερη Γαλλική Δημοκρατία ξεπήδησε πάλι μέσα από
τις φλόγες. Της Επανάστασης του 1848 στη Γαλλία, που απλώθηκε στην Ευρώπη,
φέρνοντας την «Ανοιξη των λαών», όπως ονομάστηκε από τους σύγχρονους
ιστορικούς.
Επανάσταση
Στις 22 Φεβρουαρίου εκείνη
τη χρονιά ξέσπασε στο Παρίσι η περίφημη αστικοδημοκρατική επανάσταση, η οποία
διέλυσε τη μοναρχία και οδήγησε μετά από τέσσερις μέρες στην ανακήρυξη της
δημοκρατίας. Από την ήττα των σοσιαλιστών-ριζοσπαστών δημοκρατών και τις Ματωμένες
Μέρες του Ιουνίου (πάνω από 10.000 νεκροί και άλλοι τόσοι εξόριστοι) έμεινε το
καθολικό εκλογικό δικαίωμα.
Η Προσωρινή Κυβέρνηση και
η Γαλλική Εθνοσυνέλευση, όπου κυριαρχούσαν οι φιλελεύθεροι συντηρητικοί,
παραχώρησε δικαίωμα ψήφου σε όλους τους άνδρες που είχαν συμπληρώσει το 20ό
έτος ηλικίας και διέθεταν αστικά δικαιώματα. Μπορούσαν να εκλέξουν πρόεδρο για
τέσσερα χρόνια και νομοθετικό σώμα για τρία. Στις προεδρικές εκλογές της 10ης
Δεκεμβρίου 1848, που έγιναν με βάση το νέο σύνταγμα (ψηφίστηκε τον Νοέμβριο
1848) ο Λουδοβίκος Ναπολέων Βοναπάρτης, δευτερεύον έως τότε πολιτικό πρόσωπο,
θα εκλεγεί με 5.500.000 ψήφους. Έναντι 1.500.000 του πλησιέστερου αντιπάλου
του, στρατηγού Καβενιάκ (είχε καταπνίξει την επανάσταση). Οι δύο άλλοι
υποψήφιοι πήραν μόνο μερικές δεκάδες χιλιάδες ψήφους (ο Λαμαρτίνος μόλις
17.000!).
Ο Ναπολέων ο μικρός
(χαρακτηρισμός του Β. Ουγκό) κατόρθωσε να πείσει ότι αυτός ήταν ο εγγυητής της
τάξης και των αγροτών, των μικροαστών και των εργατών.
Εξουσία
Παράσταση υπέρ της
εκλογής του Λουδοβίκου Ναπολέοντα Βοναπάρτη στο προεδρικό αξίωμα.
Επιχείρησε να αναθεωρήσει
το Σύνταγμα, ώστε να επιτρέπεται η εκλογή προέδρου για δεύτερη θητεία. Όταν
απέτυχαν όλες οι προσπάθειές του απάντησε με πραξικόπημα. Οι στρατιωτικές και
αστυνομικές δυνάμεις, που είχε φροντίσει να θέσει υπό τον έλεγχό του, συνέλαβαν
τους αντίπαλους βουλευτές και στρατιωτικούς, έπνιξαν στο αίμα αντιστάσεις,
έκλεισαν τις εφημερίδες. Κήρυξε στρατιωτικό νόμο και κάλεσε τον λαό να
αποφασίσει με δημοψήφισμα ένα νέο πολίτευμα: εκλογή προέδρου για 10 έτη,
δημιουργία δύο αντί ενός νομοθετικών σωμάτων, της Βουλής των Αντιπροσώπων και
της Βουλής των Αρίστων (Γερουσία).
Εισήγαγε για πρώτη φορά
τον θεσμό του δημοψηφίσματος. Στις κάλπες για την αναθεώρηση του Συντάγματος
τον Δεκέμβριο του 1851 ψήφισαν υπέρ 7,8 εκατομμύρια, κατά 240.000 και 2.000.000
ήταν οι αποχές.
Όπως σημειώνει ο ιστορικός
Χρ. Λούκος, «ο Κάρολος Λουδοβίκος Ναπολέων Βοναπάρτης, Πρόεδρος της Γαλλικής
Δημοκρατίας, με ένα στρατιωτικό πραξικόπημα συγκέντρωσε όλη την εξουσία στα
χέρια του. Πρόκειται για τη δική του 18η Μπρυμαίρ, με την οποία, αυτός ο μικρός
Ναπολέοντας, θέλησε να μιμηθεί τον θείο του, τον Μεγάλο Ναπολέοντα, σε μια
γελοιογραφική επανάληψη της ιστορίας, όπου, όπως τόσο εύστοχα το έθεσε ο Μαρξ
στο ομώνυμο έργο του, τα μεγάλα κοσμοϊστορικά γεγονότα και πρόσωπα
παρουσιάζονται τρόπον τινά δύο φορές, τη μία φορά σαν τραγωδία και την άλλη σαν
φάρσα».
Η Γαλλία έμπαινε στην
τελική ευθεία προς τη δεύτερη αυτοκρατορία. Μετά από έναν χρόνο η συντηρητική
Εθνοσυνέλευση πρότεινε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να γίνει κληρονομικός
αυτοκράτορας. Ενα ακόμη δημοψήφισμα επικύρωσε την πρόταση.
Πολίτες ψηφίζουν κατά
το δημοψήφισμα του 1850 στο Δημαρχείο. Σαρωτικές ήταν οι εκλογικές νίκες του
Λουδοβίκου, πριν καταργήσει τη Βουλή και τις εκλογές.
Την 1η Δεκεμβρίου 1852, ο
Λουδοβίκος Βοναπάρτης ήταν «αυτοκράτορας με την ψήφο του λαού» ως Ναπολέων Γ’.
Η Δεύτερη Γαλλική Δημοκρατία έσβησε προλαβαίνοντας να συμπληρώσει μόνο μία
τετραετία.
‘Πατέρας’
και ενταφιαστής
Ο Κάρολος Λουδοβίκος
Ναπολέων Βοναπάρτης ήταν δευτερότοκος γιος του Λ. Βοναπάρτη, βασιλιά της
Ολλανδίας και ανιψιός του Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Εμελλε να είναι ο νεκροθάφτης
της Δεύτερης Δημοκρατίας (1848-1851). «Πατέρας» της δεύτερης αυτοκρατορίας
(1852), αλλά και ο ενταφιαστής της (1870).
ΟΘΩΝΙΚΟΙ
ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ
Η
Ελλάδα παρακολουθεί διχασμένη τις εξελίξεις στο Παρίσι
Τα γεγονότα του 1848-1852
έζησαν από κοντά ο Σπυρίδων Τρικούπης και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Ο ένας
διαδέχτηκε τον άλλο στη θέση του πληρεξούσιου υπουργού της Ελλάδας στη Γαλλία.
Ο Τρικούπης ήταν επιφυλακτικός στις κρίσεις του, ενώ ο Μαυροκορδάτος υπέρ των
ενεργειών του Βοναπάρτη. Ορμώμενοι από τις εκθέσεις του τελευταίου για τα
γεγονότα, η οθωνική κυβέρνηση της Αθήνας έστελνε συγχαρητήρια στον Λουδοβίκο
Ναπολέοντα.
Η Βουλή της εποχής,
όπου πλειοψηφούσαν οι συντηρητικές δυνάμεις.
Το υπουργείο Εξωτερικών
καλούσε τον Μαυροκορδάτο να γνωστοποιήσει ότι η ελληνική κυβέρνηση «κατανοούσα
την δυσχερή θέσιν εις ην ευρίσκετο η κοινωνία της Γαλλίας ένεκα της προ της 2ας
Δεκεμβρίου καταστάσεως των πραγμάτων [...] κινδύνους απειλούντας ου μόνον της
Γαλλίας την αναστάτωσιν, αλλά και πολλών άλλων ίσως εθνών της Ευρώπης την
ησυχίαν, επεδοκίμασε τα υπό του Προέδρου ληφθέντα συνετά μέτρα [...]. Αν τύχετε
προσφόρου ευκαιρίας δύνασθε και προς αυτόν τον Πρόεδρον να παραστήσετε πόσον εν
Ελλάδι εξετιμήθη και εθαυμάσθη η σύνεσις και το θάρρος και η δραστηριότης ης
έδωκε δείγματα τρανά εις τοσούτον κρισίμους περιστάσεις εξασφαλίσας την ειρήνην
της Γαλλίας και διασώσας αυτήν από του αναρχικού σάλου».
Η κοινή γνώμη και
ελληνικός Τύπος ήταν μάλλον διχασμένοι. Οι δημοκρατικοί, που αγωνίστηκαν για
την επανάσταση του 1843 και την καθιέρωση του Συντάγματος, καυτηρίαζαν τις
αντισυνταγματικές και αντικοινοβουλευτικές εξελίξεις. Αντιθέτως, οι
αντισυνταγματικοί βρήκαν την ευκαιρία να ξεσπαθώσουν. Ζητώντας ευθέως ή εμμέσως
από τον Οθωνα να ενεργήσει αναλόγως. «Ο Ναπολέων, έγραφε μοναρχική εφημερίδα
των Αθηνών, έρριψε τον υπέρ των όλων κύβον, και έπραξε καλώς, διότι ούτε η
βασιλική φατρία, ούτε η δημοκρατική επρότεινον ή ηδύναντο να εύρωσι λύσιν τινά
των εφισταμένων εν Γαλλία δυσχερειών. Και φαίνεται μεν άρπαξ ο Ναπολέων, αλλ’
ουδεμία υπήρχεν εν Γαλλία σωτηρίας ελπίς άλλη, ει μη η δικτατορία...».
Από την άλλη πλευρά
στιγματιζόταν η δικτατορία: Την 3, 4 και 5 Δεκεμβρίου, διαβάζουμε στον
αντιο-οθωνικό Τύπο, «οι φιλελεύθεροι Βουλευταί και μέρος του λαού, απεφάσισαν
ν’ αντισταθώσι ενόπλως κατά της φιλοδοξίας του νέου Κατιλίνα, διό υψώσαντες
προχώματα εν ονόματι της Δημοκρατίας και της ελευθερίας ήρχισαν την μάχην? αλλ’
ο ηρωισμός των απέβη ανίκανος απέναντι πολυπληθούς στρατού. Η μάχη αύτη
διαρκέσασα επί δύο ημέρας έλαβεν ευτυχές τέλος υπέρ των Βοναπαρτιστών, και οι
διά προχωμάτων μαχόμενοι έπεσαν θύματα της φιλοπατρίας και του ηρωισμού των,
στερούμενοι πολεμοφοδίων, έτεροι δε τούτων συλληφθέντες ερρίφθησαν εις τας
φυλακάς. Ο στρατός, όργανον τυφλόν των αρχηγών του, υπερίσχυσεν [...]».
1965
- 2017
Σημείο
αναφοράς ο Ναπολέων ο μικρός
Στις γαλλικές προεδρικές
εκλογές του 1965, κοινός τόπος στους πολιτικούς αναλυτές ήταν ένας παραλληλισμός
του Ναπολέοντα του μικρού με τον Ντε Γκωλ.
Σκίτσο με τον μικρό
Ναπολέοντα να ορκίζεται στο Δημοκρατικό Σύνταγμα, υπό το βλέμμα του Μεγάλου
θείου του.
Κυρίως λόγω της άμεσης
ψηφοφορίας που ίσχυσε το 1848 και εφαρμοζόταν ξανά μόλις τότε. Αλλά και την
ψήφιση του Συντάγματος της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας, που ήταν κομμένο και
ραμμένο στα μέτρα του. Επιπλέον ότι στην απόφασή του να υπερενισχύσει τις
εξουσίες του ανώτατου άρχοντα βάρυνε το προηγούμενο του Λουδοβίκου Ναπολέοντα.
Ο στρατηγός απέρριπτε τις όποιες αναλογίες με τα όσα διαδραματίστηκαν στη
Δεύτερη Γαλλική Δημοκρατία.
Έβρισκε, όμως, αναλογία
στο γεγονός ότι τόσο αυτός όσο και ο προκάτοχός του Λουδοβίκος ήταν υπέρ της
στιβαρής διακυβέρνησης. Δήλωνε, όμως, ότι στην απόφασή του βάρυνε όχι ο ισχυρός
Βοναπάρτης .
Αλλά ο ανίσχυρος
τελευταίος Πρόεδρος της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας (1870-1940) Αλ. Λεμπρέν.
Επειδή το Σύνταγμα δεν παρείχε στον ανώτατο άρχοντα το δικαίωμα ώστε να
διαλύσει τη Βουλή, που ψήφισε τον στρατηγό Πετέν για να παραδοθεί ο τελευταίος
στον Χίτλερ. Έπρεπε τότε, όπως πρόσθετε, να μπορεί ο Λεμπρέν να αντισταθεί ως
νόμιμο καθεστώς, όπως αναγκάστηκε να κάνει ο ίδιος, ως επαναστάτης. Να
συνεχίσει, δηλαδή, τον πόλεμο εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας στο πλευρό των
συμμάχων.
Το
ρεκόρ του Μακρόν
Έτσι κι αλλιώς, στην
πολιτική θεωρία ο βοναπαρτισμός (ισχυρό, αυταρχικό και συγκεντρωτικό κράτος με
λαϊκή νομιμοποίηση μέσω δημοψηφισμάτων) κινείται παράλληλα με τον γκωλισμό
(ισχυρός υπερκομματικός ηγέτης με άμεσο δεσμό με τον λαό). Οι αναλυτές εν όψει
των εκλογών της επόμενης Κυριακής εντόπισαν μια άλλη αναλογία. Αν εκλεγεί ο
Μακρόν θα καταρρίψει το ηλικιακό ρεκόρ που κατέχει έως σήμερα ο Λουδοβίκος
Ναπολέων. Ο πρώτος διανύει το 39ο έτος, ενώ ο δεύτερος ήταν 40 ετών (ο
Λουδοβίκος Ναπολέων είχε γεννηθεί το 1808).
Τ.
Κατσιμάρδος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου