Παναγιώτης Λιάκος : Η ασθένεια της άγνοιας του εαυτού

Η ασθένεια της άγνοιας του εαυτού

Κάθε βίος είναι όμορφος, αξιοβίωτος, αρκεί το σώμα και η ψυχή να μην πάσχουν

Γράφει ο Παναγιώτης Λιάκος

Σώρευσε χρυσάφι, μάζεψε ασήμι, στρώσε μονοπάτια περιπάτων, γέμισε το σπίτι σου με δούλους και την πόλη με οφειλέτες σου. Aν δεν κατανικήσεις τα πάθη της ψυχής σου, αν δεν βάλεις τέλος στην απληστία σου και δεν απαλλαχτείς από τους φόβους και τις έγνοιες, είναι σαν να προσφέρεις κρασί σε κάποιον που έχει πυρετό, σαν να προσφέρεις μέλι σε κάποιον που πάσχει από χολή και σαν να ετοιμάζεις φαγητά και λιχουδιές για κάποιους που πάσχουν από κοιλιακά και δυσεντερία, που δεν μπορούν να τα συγκρατήσουν ή να δυναμώσουν από αυτά, αλλά που τους επιδεινώνουν την κατάσταση». Πλουτάρχου «Περί αρετής και κακίας», Ηθικά, τόμος 3, εκδόσεις Κάκτος, σελ. 95.

Ο παραβολικός τρόπος που χρησιμοποιεί ο Πλούταρχος για να παρουσιάσει τον βασικό παράγοντα της δομικής αστάθειας των προσωπικοτήτων και των κοινωνιών είναι ευφυής, ακριβής και εύστοχος. Πετυχαίνει την παθογένεια στο υπαρκτικό κέντρο της, που δεν είναι άλλο από την άγνοια, ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου που αυτοσυστήνεται ως... κανονικότητα. Από την αρχή έτσι είναι και, καθώς δείχνουν τα πράγματα και η μέχρι τώρα πορεία του είδους μας στο άγνωστο, η άγνοια θα μας συνοδεύσει μέχρι το τέλος.

Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν ποιοι είναι και γι’ αυτό δεν είναι σε θέση να διακρίνουν το ορθό από το εσφαλμένο, το ωφέλιμο από το επιβλαβές, αυτό που προσφέρει ευδαιμονία από την αλγηδόνα ηδονή, η οποία ενδύεται τη λεοντή της υπεροχής και της αφθονίας πόρων. Οι άνθρωποι που δεν γνωρίζουν ποιοι είναι και διά τούτο δεν μπορούν να υποθέσουν, να αντιληφθούν και να επιδιώξουν ό,τι χρειάζονται για την εξέλιξή τους στρέφονται σ’ αυτό που φρονούν ότι είναι παραδεκτό και αποδεδειγμένα επιθυμητό απ’ όλους: την υλική ισχύ. Οι αδαείς περί της φύσεώς τους με τη σώρευση πλούτου και δυνάμεως επιτυγχάνουν σε κάποιον βαθμό την αυτοεπιβεβαίωση της αξίας τους και, επειδή γίνεται αυτό, η αξία της ύλης, του χρήματος, των αγαθών που πωλούνται και αγοράζονται καταλαμβάνει όλο τον διαθέσιμο χώρο της συνείδησής τους. Μόλις ακούσουν κάποιον να ομιλεί περί εξισορρόπησης της ύλης με το πνεύμα και τον συντονισμό αμφοτέρων προς την αρετή υπομειδιούν - και αν δεν το κάνουν εμφανώς λόγω αβρότητος, το δηλώνουν με την έμπρακτη αδιαφορία τους για όσα δεν μπορούν να μετρηθούν σε τραπεζογραμμάτια. Κι έτσι αυταπατώνται ότι βρίσκονται κοντά στη γαλήνη, στην ευδαιμονία, την ίδια την ευτυχία.

Ο Πλούταρχος, στο απόσπασμα που παρατέθηκε στην αρχή του κειμένου, εξηγεί εναργώς γιατί οι άνθρωποι που βρίσκονται στην αγκάλη της χίμαιρας της υπερσυσσώρευσης αγαθών αδυνατούν να γαληνέψουν. Είναι σαν τους ασθενείς που στρώνεται μπροστά τους ένα πλούσιο τραπέζι. Η κλονισμένη σωματική υγεία τους είναι δεσμοφύλακας. Δεν αφήνει την ηδονή, την απόλαυση να επισκεφτεί το παγιδευμένο στα βάσανα κορμί και δεν πρόκειται να το κάνει, αν το σώμα δεν απαλλαγεί πρώτα από τους νοσογόνους παράγοντες που το κρατούν στα δεσμά του πόνου.

Τα πάθη της ψυχής που περιγράφει ο Πλούταρχος είναι η απληστία, οι φόβοι και οι έγνοιες. Όλα τούτα λειτουργούν σαν αποτροπές κάθε ευχαρίστησης. Μόνος τρόπος ξεπεράσματος του σκοπέλου της αχρείαστης οδύνης είναι η λογική και εργαλείο τελειοποίησης του τεμένους της λογικής είναι η φιλοσοφία. Ο φιλόσοφος σε χωρίο που ακολουθεί διευκρινίζει: «Θα γίνεις αυτάρκης, αν κατανοήσεις ποιο είναι το καλό και το αγαθό. Θα ζεις πολυτελή ζωή μέσα στη φτώχεια σου και θα περνάς σαν βασιλιάς και δεν θα βρίσκεις μικρότερη ικανοποίηση στην ανέμελη ζωή του απλού πολίτη απ’ όση θα έβρισκες στη ζωή του στρατηλάτη ή του πολιτικού ηγέτη. Αν επιδοθείς στη φιλοσοφία, δεν θα ζεις δυσάρεστα, αλλά σε όλα και απ’ όλα θα μάθεις να ζεις ευχάριστα. Ο πλούτος θα σου δίνει χαρά για το καλό που θα μπορείς να κάνεις σε πολλούς, η φτώχεια για την απαλλαγή σου από πολλές φροντίδες, η διασημότητα για τις τιμές που θα σου προσφέρονται και η ασημότητα για το ότι δεν θα σε φθονούν».

Κάθε βίος είναι όμορφος, αξιοβίωτος, αρκεί το σώμα και η ψυχή να μην πάσχουν - το μεν από ασθένειες και η δε από την άγνοια του εαυτού.

http://www.dimokratianews.gr/content/76676/i-astheneia-tis-agnoias-toy-eaytoy