Στ. Φτούλης: Εκφραστής της σκυριανής κεραμικής

Στ. Φτούλης: Εκφραστής της σκυριανής κεραμικής

Γράφει η Μαρία Μπουγιούκα-Αθανασιάδη

Η σύγχρονη σκυριανή κεραμική έχει ρίζες στα αρχαία χρόνια, όπως μαρτυρούν πλούσια κατάλοιπα σε ολόκληρο το νησί και που κοσμούν το Μουσείο της Σκύρου.

Σημαντικά ευρήματα κεραμικής από το Παλαμάρι καταδεικνύουν δραστηριότητες και συνεχή κατοίκηση του νησιού ήδη από την περίοδο της Πρώιμης Χαλκοκρατίας.

Από τον δέκατο πέμπτο αιώνα και μετά, τα πλοία που έβγαιναν από τα Δαρδανέλια, ακολουθώντας το ρεύμα του Ελλησπόντου, έφταναν κατευθείαν στη Σκύρο, έφερναν έως εδώ τα πολύτιμα εμπορεύματα τους, κυρίως κεραμικά της Νίκαιας, της Κιουτάχειας και των Δαρδανελίων.

Ήταν φυσικό αυτά τα μοναδικά έργα τέχνης να εντυπωσιάσουν και να συγκινήσουν τις Σκυριανές οικοδέσποινες, η έμφυτη καλαισθησία των οποίων ήταν ο καθοριστικός παράγοντας της δημιουργίας και της συγκρότησης των πλούσιων συλλογών που υπάρχουν στα σκυριανά σπίτια.

Η φθορά του χρόνου και της χρήσης δημιούργησε την ανάγκη της αντικατάστασης τους κι έτσι γεννήθηκε η σκυριανή τέχνη τού σήμερα!

Γνήσιος εκφραστής αυτής της τέχνης και της παράδοσης είναι ο Σταμάτης Φτούλης, ο οποίος εργάζεται και δημιουργεί στο εργαστήρι του στο νησί. Ο ίδιος διηγείται:

«Όλα άρχισαν από έναν θυμό! Μικρός έβλεπα, παρακολουθούσα τα ξυλόγλυπτα. Πήγα με τον Γιάννη Μπαμπούση να μάθω την τέχνη. Στα 1963 συνδέθηκα με τον Σταύρο Ξαρχάκο - μέχρι τώρα είμαστε αδερφικοί φίλοι. Το 1965 ο Ξαρχάκος έκανε μια δουλειά, "Στου Οθωνα τα χρόνια", και θα έκανε τέσσερα τραγούδια η Μοσχολιού και τέσσερα εγώ. Αυτή ήταν η πρόταση του Ξαρχάκου. Έρχεται τότε ο Τάκης Λαμπρόπουλος της Columbia, και κουμπάρος του Σταύρου, και λέει: "Ο Σταμάτης είν' αυτός;"

Εγώ χάρηκα τότε, αλλά λέει του Σταύρου: "Πρέπει να βάλουμε και τον Μπιθικώτση. Δεν γίνεται να βάλουμε μια φίρμα μ' έναν άγνωστο". Τότε είπα: "Αν βάλεις τον Μπιθικώτση, εμένα θα με θάψει". Βάζω τα κλάματα και φεύγω προς τον Λόφο του Στρέφη. Ήρθε ο Σταύρος να με παρηγορήσει. "Εγώ δεν τραγουδάω" είπα. Ήμουν τότε δεκαεπτάμισι χρονών. Την άλλη μέρα, γεμάτος θυμό, έφυγα και πήγα στο Μαρούσι, στους αδερφούς Φιλιππαίους, που κάνανε καλή δουλειά στα κεραμικά, και ζήτησα δουλειά. Στην αρχή με βάλανε να κάνω βαριές δουλειές. Ζύμωνα δηλαδή λάσπη επί δέκα δεκαπέντε ημέρες. Ύστερα ξεκίνησα. Έβλεπα τους άλλους να δουλεύουνε και προσπαθούσα κι εγώ. Με βάλανε νυχτερινό ψήστη στο καμίνι, ένα τούνελ που έκαιγε μαζούτ. Έπρεπε να φορτώνω το καμίνι από τη μια μεριά, ύστερα να πηγαίνω από την άλλη να ξεφορτώνω, αλλά στο ενδιάμεσο έριχνα και από μια πινελιά. Μετά από δυόμισι χρόνια μού ζήτησαν να γίνω συνεταίρος στη δουλειά. Εγώ ήθελα να κάνω άλλα πράγματα, διαφορετικά, να ξεφύγω από το μαρουσιώτικο και να αναλάβω τον καλλιτεχνικό τομέα. Κι εκεί τα χαλάσαμε. Έφυγα, λοιπόν, και πήγα στα Ιλίσια, νοίκιασα ένα μικρό μαγαζί, με το καμίνι στο ισόγειο, και στο πατάρι ζωγράφιζα. Είχα μάθει να ψήνω με τον παλιό τρόπο, όπως με είχε διδάξει ο Φιλιππαίος, ο οποίος ύστερα από λίγο ήρθε, με επισκέφθηκε και με βοήθησε πραγματικά, και ξεκίνησα. Και όταν πέρασαν λίγα χρόνια, δεν πίστευε με την πρόοδο που είχα. Στο μικρό μαγαζί στα Ιλίσια κάθισα δύο χρόνια, δέκα χρόνια έπειτα σε ένα πιο μεγάλο εργαστήρι, στην ίδια περιοχή της Αθήνας, και μετά, από το 1985, ήρθα στο νησί, στον τόπο μου. Σαράντα εννέα χρόνια ψάχνω τα παλιά σχέδια, εμπνέομαι, κάνω τροποποιήσεις, διαφοροποιώ. Το πράσινο φόντο, το ιδιαίτερο, καθώς και το κόκκινο, στο "πουλί της χαράς", είναι δημιουργίες δικές μου. Υπάρχουν πολλά κεραμικά σχέδια απ' οπού εμπνέομαι και αναπλάθω και αντιγράφω, και δημιουργώ. Στη Σκύρο υπάρχουν πολλά, πάρα πολλά, γιατί εδώ τα έφερναν οι πειρατές. Οι γυναίκες στη Σκύρο ήταν οι αφέντρες του σπιτιού, αυτές είχαν τα λεφτά, είτε αρχόντισσες είτε τσοπάνισσες.

Αγόραζαν κρυφά από τους άντρες τους για να τα διακοσμούν στο σπίτι αλλά και χρηστικά αντικείμενα για τις γιορτινές, τις καλές ημέρες. Μου έφερναν εκατοντάδες σπασμένα, για να κολλήσω και να αποκαταστήσω τα "κολλίθια" (κομμάτια), από παλιά και σπάνια κεραμικά, και εμπνεόμουν κι εγώ από την τεράστια ποικιλία σχεδίων.

Τα .παλιά παραδοσιακά σκυριανά ήταν τα κόκκινα, ο κόκκινος πηλός με λευκό λουλούδι (διάκοσμος). Και τα βασικά σχέδια ήταν οι "περδικούλες" (καλή είδηση στο σπίτι), η "γλάστρα" (που συμβολίζει το πάθος των Σκυριανών για τα άνθη, αλλά και τη χαρά, την αφθονία), τα "ψαράκια" (το παιχνίδι)».

Ο Σταμάτης Φτούλης γεννήθηκε το 1945 στη Σκύρο.

Το εργαστήρι του βρίσκεται στα Τσ'καλαριά (Μαγαζιά). Εδώ, όπου «κάτω από την άμμο είχε αργιλόχωμα, που ήταν αρίστης ποιότητας πηλός. Από εδώ έβγαινε το χρώμα του παλιού πηλού».

«κυριακάτική δημοκρατία»