Κατάδυση στα βάθη της Ιστορίας

Κατάδυση στα βάθη της Ιστορίας

Έπειτα από 72 χρόνια δύτες εντόπισαν το ξεχασμένο αεροσκάφος της Πολεμικής Αεροπορίας τύπου Martin Baltimore, που είχε πέσει στα ανοιχτά της Ικαρίας. Το αεροπλάνο είναι το μοναδικό του είδους του σε όλο τον κόσμο που βρέθηκε ολόκληρο

Μια ανοιξιάτικη ημέρα του 1945 τέσσερις άνδρες της 13 ης Μοίρας Ελαφρού Βομβαρδισμού (13η ΜΕΒ),ο σμηνίας Δημόπουλος Α., ο επισμηνίας Σωτήριος Βάθης, ο έφεδρος σμηνίας Βασίλειος Δεμερτζής και ο υποσμηνίας Ιωάννης Ζαχαρόπουλος, επιβιβάζονται στο δικινητήριο, επιθετικό, βομβαρδιστικό αεροσκάφος FW40I τύπου Martin Baltimore με την αποστολή να εκτελέσουν μια αεροναυτική εκπαιδευτική άσκηση. Ομως, τα σχέδια τους ανατρέπονται. Περίπου μία ώρα μετά την απογείωση του αεροσκάφους ο δεξιός κινητήρας σταματά να λειτουργεί και ο χειριστής Δημόπουλος Α. αδυνατεί να κρατήσει το αεροσκάφος στον αέρα μόνο με τον αριστερό. Τότε προσπαθεί να προσεγγίσει το νησί της Ικαρίας και να κάνει αναγκαστική προσγείωση. Ο κατάλληλος χώρος, όμως, δεν βρίσκεται και έτσι ο χειριστής, προσπαθώντας να αποφύγει το μοιραίο, επιχειρεί αναγκαστική προσθαλάσσωση κοντά στο χωριό Μαγγανίτης της Ικαρίας. Αν και οι καιρικές συνθήκες ήταν καλές στην περιοχή, η σύγκρουση του αεροσκάφους με το νερό ήταν σφοδρή. Δύο από τα τέσσερα μέλη του πληρώματος, συγκεκριμένα οι Βάθης και Ζαχαρόπουλος, δεν θα καταφέρουν να βγουν ζωντανοί, σε αντίθεση με τους Δημόπουλο και Δεμερτζή, οι οποίοι θα κολυμπήσουν και θα σωθούν από παρακείμενη λέμβο. Το ημερολόγιο έδειχνε 20 Απριλίου.

Για 72 ολόκληρα χρόνια το αεροσκάφος της πρώην Βασιλικής Ελληνικής Αεροπορίας βρισκόταν ξεχασμένο στον βυθό, σε βάθος περίπου 18 μέτρων. Μέχρι τη στιγμή που τρεις Σαμιώτες αποφάσισαν να καταδυθούν στα νερά της Ικαρίας και να βγάλουν πάλι στην επιφάνεια την ιστορία του μοναδικού αεροσκάφους τύπου Martin Baltimore,nou έχει εντοπιστεί ολόκληρο από τα περίπου 1.500 παρόμοια που κατασκευάστηκαν σε όλο τον κόσμο. Η καταδυτική ομάδα αποτελούνταν από τον οδηγό Δημήτρη Λεσσέ, τον φωτογράφο Στέλιο Δεμερτζή, ανιψιό του Βασίλη Δεμερτζή, ενός εκ των μελών του πληρώματος του αεροσκάφους που βρέθηκε, και τον συντονιστή της κατάδυσης και βιντεογράφο Αλέξανδρο Μαλαγάρη. Σκοπός τους ήταν να φωτογραφίσουν και να βιντεοσκοπήσουν το αεροσκάφος στη σημερινή κατάσταση του. Η κατάδυση έγινε στις II Ιουλίου. Η αποστολή των τριών δυτών διήρκεσε 45 λεπτά και στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, καθώς συνέλεξαν πλούσιο υλικό, ενώ, θέλοντας να τιμήσουν το πλήρωμα, άφησαν ένα στεφάνι δάφνης στον βυθό. Αξίζει να αναφερθεί ότι η ευχή και η επιθυμία των δυτών είναι να προστατευτεί το εύρημα του αεροσκάφους, το οποίο έχει μεγάλη ιστορική σημασία, τόσο από τους κατοίκους του νησιού όσο και από τους επισκέπτες.

Σημειώνεται ότι για την αποστολή τους οι δύτες αξιοποίησαν πληροφορίες της Πολεμικής Αεροπορίας, τις προφορικές μαρτυρίες κατοίκων που συνέλεξε ο Δ. Αεσσές καθώς και υποβρύχιες φωτογραφίες από προηγούμενη κατάδυση των Δ. Λεσσέ, Νίκου Τσαρνά και Γιώργου Φράγκου.

Το αεροσκάφος...

Κατασκευασμένο από την αμερικανική εταιρία Glenn L Martin, το αεροσκάφος είχε τον ρόλο του ελαφρού βομβαρδιστικού -αναγνωριστικού. Το μήκος του ήταν 14,8 μ. και το ύψος του 4,32 μέτρα. Η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία παρέλαβε τα πρώτα Baltimore από τη Βασιλική Πολεμική Αεροπορία της Βρετανίας, τα οποία εντάχθηκαν στη 13η Μοίρα Ελαφρού Βομβαρδισμού. Αρχικά, η έδρα τους ήταν στη Βόρεια Αφρική και εκτελούσαν αποστολές συνοδείας νηοπομπών, ανθυποβρυχιακών περιπολιών και αναγνώρισης. Το 1944 η μοίρα επέστρεψε στην Ελλάδα με 16 Martin Baltimore, αναλαμβάνοντας αποστολές εναντίον γερμανικών στόχων στα νησιά του Αιγαίου. Συνολικά, στην Ελληνική Αεροπορία υπήρχαν 79 παρόμοια αεροσκάφη.

Η ιστορία των  Martin Baltimore

Το Martin 187 Baltimore ήταν ένα ελαφρύ δικινητήριο επιθετικό βομβαρδιστικό αεροσκάφος, κατασκευασμένο από την Glenn L. Martin Company στις Ηνωμένες Πολιτείες. Για να επιτραπεί η παροχή των αεροσκαφών στην Βρετανική Αεροπορία, στα πλαίσια του προγράμματος δανεισμού και μισθώσεων (που ακολούθησε η Αμερικανική κυβέρνηση μεταξύ του 1941 και του 1945), δόθηκε από την Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία ο κωδικός A-30. Το Baltimore δεν χρησιμοποιήθηκε σε μάχη από τις Αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις, αλλά είδε υπηρεσία με τις πολεμικές αεροπορίες της Βρετανίας, του Καναδά, της Αυστραλίας, της Νοτίου Αφρικής, της Ελλάδας και της Ιταλίας.

Σχεδιασμός και ανάπτυξη

Το Μοντέλο 187 αναπτύχθηκε από το Martin 167 Maryland, έχοντας βαθύτερη άτρακτο και ισχυρότερες μηχανές.

Αρχικά σχεδιάστηκε για τη Γαλλία, σαν ένα κοινό πρόγραμμα τον Μάιο του 1940 από την Αγγλογαλλική Επιτροπή Προμηθειών, για να αντικαταστήσει το Maryland. Μετά την πτώση της Γαλλίας όμως η RAF ήταν εκείνη που τον Μάιο του 1940 παρέλαβε 400 αεροσκάφη, τα οποία και μετονόμασε σε Baltimore. Με την έναρξη του προγράμματος δανεισμού και μισθώσεων η Βρετανοί παρέλαβαν δύο ακόμα παρτίδες αεροσκαφών των 575 και 600 αεροσκαφών αντίστοιχα.

Επιχειρησιακή ιστορία

Το πρώτο Βρετανικό αεροσκάφος παραδόθηκε στα τέλη του 1941 εξοπλίζοντας τις επιχειρησιακές εκπαιδευτικές μονάδες. Η ΡΑΦ χρησιμοποίησε τα Baltimore επιχειρησιακά στα πολεμικά θέατρα της Μεσογείου και της Βορείου Αφρικής.

Πολλοί χρήστες εντυπωσιάστηκαν από την αναβάθμιση τον ικανοτήτων που το Baltimore εμφάνιζε σε σχέση με τα παλαιότερα αεροσκάφη όπως το Blenheim. Παρόλο που οι χρήστες του Baltimore εγκωμίαζαν το αεροσκάφος για το βαρύ οπλισμό του, τη δομική αντοχή, την ικανότητα ελιγμών, την ακρίβεια στους βομβαρδισμούς και τις σχετικά υψηλές αποδόσεις του, τα πληρώματα παραπονιούνταν για τους περιορισμένους χώρους του, όπως και στο προηγούμενο Maryland. Λόγω της στενής ατράκτου του ήταν σχεδόν αδύνατο για τα μέλη του πληρώματος να αλλάξουν τις θέσεις κατά τη διάρκεια της πτήσης εάν κάποιος πληγωνόταν, γεγονός κοινό για τα περισσότερα ελαφρά βομβαρδιστικά αεροσκάφη της εποχής όπως το Hampden, το Boston και το Blenheim. Το Baltimore είχε ένα πολύ χαμηλό ποσοστό απωλειών με την πλειοψηφία των απωλειών να προέρχεται από επιχειρησιακά ατυχήματα.

Το Baltimore υπηρέτησε σε περιορισμένους αριθμούς στο Αεροπορικό σκέλος του Βρετανικού Ναυτικού, εξοπλιζόμενο με αεροσκάφη που μεταφέρθηκαν από τη RAF στη Μεσόγειο, ώστε να εξοπλίσουν μια μοίρα το 1944. Η RAF μετέφερε επίσης αεροσκάφη και σε άλλους συμμάχους στη περιοχή της Μεσογείου. Μετά από τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το 1943 μια μοίρα, επανδρωμένη από ιταλικά πληρώματα, εξοπλίστηκε με πρώην βρετανικά Baltimore, δημιουργώντας έτσι το Stormo Baltimore. Οι Ιταλοί είχαν αρκετά ατυχήματα κατά την διάρκεια της εκπαίδευσής τους στα Baltimore, με την πλειοψηφία των ατυχημάτων να συμβαίνουν κατά τη διάρκεια των απογειώσεων και των προσγειώσεων λόγω της αρκετά υψηλής φόρτισης των πτερύγων, της υψηλής ταχύτητας προσέγγισης και προβλημάτων κατευθυντήριας σταθερότητας κατά τη διάρκεια της απογείωσης. Οι Ιταλοί χρησιμοποίησαν τα Baltimore για περίπου έξι μήνες. Πολλές από τις επιχειρήσεις έγιναν πάνω από Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα, όπου που παρείχαν εναέρια υποστήριξη για τις αντιστασιακές δυνάμεις ή πραγματοποιούσαν ρίψεις προμηθειών.

Σε ανθυποβρυχιακούς ρόλους, το αεροσκάφος βύθισε οκτώ υποβρύχια.

Όλα τα Baltimore αποσύρθηκαν από την ενεργό υπηρεσία το 1949.

 (foto αρχείο Δημήτρη Βρεττού)

Σε Ελληνική υπηρεσία

Η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία άρχισε να παραλαμβάνει τα πρώτα Baltimore από την RAF στις 13 Σεπτεμβρίου του 1943, σε αντικατάσταση των Bristol Blenheim Mk V, και εντάχθηκαν στην 13η Μοίρα Ελαφρού Βομβαρδισμού. Αρχικά τα Baltimore της 13 ΜΕΒ έδρευαν σε βάσεις της Βόρειας Αφρικής και εκτελούσαν αποστολές συνοδείας νηοπομπών, ανθυποβρυχιακών περιπολιών και αναγνώρισης. Έφερε τετραμελές πλήρωμα και συνήθως το τέταρτο μέλος ήταν Βρετανός, σε ρόλο ασυρματιστή-πολυβολητή. Τον Μάιο του 1944 η Μοίρα μεταφέρθηκε στην Ιταλία και εντάχθηκε στην Balkan Air Force, αναλαμβάνοντας αποστολές βομβαρδισμού στόχων τακτικής και στρατηγικής σημασίας στη Γιουγκοσλαβία και τη βόρεια Ιταλία. Το φθινόπωρο του 1944 η 13 ΜΕΒ, εξοπλισμένη με 16 Baltimore Mk V επιστρέφει στην Ελλάδα και αναλαμβάνει αποστολές κατά γερμανικών στόχων στα νησιά του Αιγαίου.

Τα Βaltimore επιστράφηκαν στους Βρετανούς μεταξύ του 1945 - 1946. Συνολικά στην Ελληνική Αεροπορία υπηρέτησαν 79 αεροσκάφη.

Πηγές:

Κυριακάτικη Δημοκρατια / Enjoy

Βικιπαίδεια, η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια