ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ : Οι πραγματικοί «ιερόσυλοι» της 3ης του Σεπτέμβρη

Οι πραγματικοί «ιερόσυλοι» της 3ης του Σεπτέμβρη

Του ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών

«Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από το πολιτικό μας σύστημα». Είναι το «φάντασμα» του Ανδρέα Παπανδρέου, η ίδια η πολιτική του παρακαταθήκη, που όχι μόνο στοιχειώνει τους επιγόνους του αλλά που η ίδια η αναφορά της και μόνο κλονίζει και δημιουργεί έντονες ρωγμές και αντιθέσεις σ’ ένα κοινωνικοπολιτικό και ιδεολογικό - αξιακό περιβάλλον, βαριά τραυματισμένο από την πολυσύνθετη κρίση.

Γιατί προκάλεσε τόσο θόρυβο και τόσες αντιπαραθέσεις η ανάλυση του Αλέξη Τσίπρα για τον Ανδρ. Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ, που σε τελική ανάλυση μπορεί να εκληφθεί ως μια τυπική - κομματική προσπάθεια παρέμβασης στις εξελίξεις στον χώρο του ΠΑΣΟΚ και της αυτοαποκαλούμενης Κεντροαριστεράς; Όταν υπάρχει ένα εκρηκτικό πεδίο, ένα εκρηκτικό κοινωνικοπολιτικό υπόστρωμα, τότε ακόμα και μια θρυαλλίδα μπορεί να προκαλέσει έντονες αντιθέσεις και να αναζωπυρώσει παλιές συγκρούσεις, πολύ περισσότερο μάλιστα που η πολύπλευρη κρίση του παρόντος είναι αναπόφευκτο να οδηγεί σε συγκρίσεις και σε κριτικούς αναστοχασμούς με παλαιότερες εποχές.

Ιστορικές εποχές και διαχρονικές αξίες

Ασφαλώς, κάθε ιστορική εποχή αποτελεί ένα ξεχωριστό παράδειγμα, που χαρακτηρίζεται τόσο από την οικονομικοπαραγωγική και κοινωνική του οργάνωση όσο και από την ποιότητα των δημοκρατικών του θεσμών αλλά και από μια κυρίαρχη κουλτούρα. Όμως τα παραδείγματα αυτά δεν είναι στεγανά.

Αντίθετα αποτελούν κόμβους μιας εξελικτικής ιστορικής αλυσίδας, που πορεύεται μέσα από εποχές ανόδου αλλά και πτώσης.

Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά η Ιστορία διδάσκει. Όμως, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε αυτήν τη σύνθετη και αντιφατική ιστορική πορεία, θα πρέπει να έχουμε ως οδηγητικό νήμα, κατά την έκφραση του Ιμ. Καντ, τις μεγάλες ιδέες και αξίες που πρέπει να διέπουν την πορεία των κοινωνιών προς την πρόοδο.

Σ’ αυτές κατατάσσουμε την ιδέα της ελευθερίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της χειραφέτησης, της ανεξαρτησίας… Αυτές οι ιδέες, αυτές οι αξίες δεν έχουν αφηρημένο -θεολογικού τύπου- χαρακτήρα, αλλά, αντίθετα, μέσα στις οργανωμένες κοινωνίες αποκτούν υλική βάση, αποβαίνουν θεμέλια οργάνωσης των θεσμών και των κοινωνικών σχέσεων. Ο ίδιος ο Σωκράτης στους διαλόγους με τους σοφιστές εμμένει ότι χωρίς δικαιοσύνη δεν μπορεί να υπάρξει η κοινωνία. Η δικαιοσύνη δηλαδή προσδιορίζεται ως συγκροτησιακή αρχή, προσλαμβάνει ιστορικό - υλικό χαρακτήρα, που δεν αποτελεί μια αφηρημένη επίκληση…

Γι’ αυτό και οι αρχές της εθνικής ανεξαρτησίας, της λαϊκής κυριαρχίας, της κοινωνικής απελευθέρωσης και της χειραφέτησης του πολίτη από τις καταπιεστικές εξουσίες, η δημοκρατική πολιτεία και ο αυτεξούσιος πολίτης δεν αποτελούν κάποιες ξεπερασμένες αρχές μιας ιστορικής, πεπερασμένης, συγκυρίας που προσδιορίσθηκε ως η «εποχή» της 3ης Σεπτέμβρη… Δεν μπορούν να εγκλεισθούν σ’ ένα νεκρό παρελθόν, δεν μπορούν να αποσιωπηθούν, όπως επιθυμεί και επιδιώκει το σύγχρονο νεοφιλελεύθερο-ακροδεξιό αντιδραστικό μόρφωμα.

Αντίθετα, οι αρχές και οι αξίες αυτές αποτελούν ένα εναργές, ένα δυναμικό πεδίο σύγκρισης προς τη σημερινή επικαιρότητα. Ο Ανδρ. Παπανδρέου και η πολιτική του παρακαταθήκη δρουν και σήμερα ως καταλύτες, επειδή ενεργοποιούν τις αρχές και τις αξίες αυτές προς τις οποίες είναι υποχρεωμένο να συγκριθεί το σύγχρονο πρότυπο και να αξιολογηθεί…

Η θεωρία της εξαπάτησης, τότε και τώρα

Θα πρέπει να ανατρέξουμε στην πρώτη μεταπολιτευτική περίοδο, τη δεκαετία του 1970, και να υπενθυμίσουμε ότι τότε ο Ανδρ. Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ κατηγορήθηκαν ότι υπέκλεψαν και οικειοποιήθηκαν τις ιδέες της Αριστεράς, επιχειρώντας ένα είδος εξαπάτησης του λαού προκειμένου να προσεταιρισθούν τις ψήφους των πολιτών…

Δεν κατανόησαν ότι οι αρχές και οι αξίες αυτές ξεπηδούσαν από την ίδια την κοινωνία, ότι εκφράζουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες μιας μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας, αποτύπωναν μια ιστορική δυναμική για μια ανεξάρτητη, προοδευτική και κοινωνικά δίκαιη Ελλάδα.

Αυτήν ακριβώς την ιστορική δυναμική παρέμβαση έκφρασε η 3η του Σεπτέμβρη και ο Ανδρ. Παπανδρέου.

Είναι ανιστόρητοι και πολιτικά αφελείς όσοι νομίζουν ότι με τεχνητές και κατασκευασμένες διακηρύξεις και αρχές μπορείς να παραγάγεις ιστορικά αποτελέσματα και να οδηγήσεις έναν ολόκληρο λαό σε βαθιές μεταρρυθμίσεις τόσο σε οικονομικοκοινωνικό όσο και πολιτικοϊδεολογικό επίπεδο, με όλα τα θετικά και αρνητικά που αναπόφευκτα συνοδεύουν αυτές τις ιστορικού χαρακτήρα αλλαγές.

Σαν μια ειρωνεία της Ιστορίας, το επιχείρημα της εξαπάτησης διατυπώνεται και σήμερα από το εναπομείναν ΠΑΣΟΚ και τα στελέχη του (που υπηρέτησαν τον νεοφιλελευθερισμό και τα Μνημόνια με φανατισμό ζηλωτών) κατά του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλ. Τσίπρα. Τους κατηγορούν για εξαπάτηση και οικειοποίηση των αρχών και των θέσεων του ΠΑΣΟΚ. Σ’ αυτήν την επιχείρηση εξαπάτησης εγκλωβίσθηκαν, όπως ισχυρίζονται οι «πεφωτισμένοι» αναλυτές του ακραίου-νεοφιλελεύθερου Κέντρου, που έχει ως πυρήνα το σημερινό ΠΑΣΟΚ, οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ, γι’ αυτό και η αποκάλυψη της εξαπάτησης αυτής θα τους επαναφέρει στη νομική κομματική τους κοίτη. Όπως ακριβώς συμβαίνει με το φαινόμενο της παλίρροιας και της αμπώτιδος, σύμφωνα με τη νεοφιλελεύθερη κοινωνική μηχανική.

Η 3η του Σεπτέμβρη ως δρώσα - ιστορική αναφορά

Έχουν σήμερα νόημα και περιεχόμενο οι αρχές της 3ης του Σεπτέμβρη ή μήπως ανήκουν στο μουσείο της Ιστορίας;

Η αναφορά στην εθνική ανεξαρτησία μας υπενθυμίζει ότι η χώρα τελεί ουσιαστικά υπό την κατοχή των δανειστών και της γερμανικής ελίτ, αποτελώντας μια σύγχρονη, μεταμοντέρνα αποικία. Ασφαλώς, σήμερα, το παραδοσιακό, ιστορικό κράτος-έθνος έχει να αντιμετωπίσει έναν νέο, πολυσύνθετο κόσμο. Όμως τα ισχυρά κράτη διατηρούν την ταυτότητά τους και ενισχύουν την κυριαρχία και την εξουσία τους απέναντι στα πλέον αδύναμα.

Η λαϊκή κυριαρχία αμφισβητείται ευθέως. Ολόκληρες κομματικές οικογένειες, όπως η Σοσιαλδημοκρατία, υπετάγησαν στα μεγάλα συμφέροντα και στους νεοφιλελεύθερους εξουσιαστικούς μηχανισμούς, ενώ η πολιτική δημοκρατία δοκιμάζεται και τα κοινωνικά συμφέροντα και αιτήματα δεν μπορούν να εκφρασθούν σε πολιτικοκομματικό επίπεδο. Ζούμε την εποχή της «μελαγχολικής Δημοκρατίας» (Πασκάλ Μπρικνέρ), όπου επιχειρείται η αποπολιτικοποίηση της κοινωνίας και η μετατροπή του πολίτη σε απομονωμένο ιδιώτη.

Όσο για την κοινωνική δικαιοσύνη, ζούμε στο απόγειο της εκμετάλλευσης, της ανισότητας, της μαζικής εξαθλίωσης των πλέον αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων.

Καταληκτικά, οι αξίες και οι αρχές της 3ης του Σεπτέμβρη, στο περιεχόμενό τους, τόσο σε πολιτικό όσο και σε κοινωνικό και σε ιδεολογικό - αξιακό επίπεδο, βρίσκονται πάνω από τα άτομα, τα κόμματα, ξεπερνούν τους χρονικούς-εποχιακούς περιορισμούς. Αναφέρονται ως καθοδηγητικές αρχές σ’ έναν λαό, στην ιστορία του, στους αγώνες του, στις ελπίδες και τις προσδοκίες του για ένα ελεύθερο, δίκαιο και προοδευτικό μέλλον.

Από την απο-Παπανδρεοποίηση στην απο-Πασοκοποίηση

Δυστυχώς, τις αρχές και τις αξίες αυτές τις καταπάτησαν και τις απαξίωσαν αυτοί που σήμερα κατηγορούν τον ΣΥΡΙΖΑ για ιστορική εξαπάτηση.

Είναι οι ίδιοι, που, αποτελώντας τα «εξαπτέρυγα» και τους «πεφωτισμένους» του νεοφιλελεύθερου εκσυγχρονισμού, προέβησαν -θεωρώντας την ως πρώτη στρατηγική τους επιλογή- στην απο-Παπανδρεοποίηση του ΠΑΣΟΚ, επιχειρώντας να διαγράψουν τον πατριωτικό και κοινωνικό του χαρακτήρα και να το καταστήσουν όχημα για την εδραίωση του νεοφιλελεύθερου-αγοραίου προτύπου.

Είναι αυτοί οι ίδιοι, ο ίδιος βασικός πυρήνας προσώπων και πολιτικών αντιλήψεων, που φυλάκισαν τη χώρα και τον λαό της στο σιδερένιο κλουβί του ΔΝΤ και της γερμανικής ελίτ, λειτουργώντας ως υποτελείς και εντολοδόχοι. Είναι αυτοί οι ίδιοι που οδήγησαν το ΠΑΣΟΚ στην πλήρη κατάρρευση και στην απαξίωση και οι οποίοι, σήμερα, μετά την «απο-Παπανδρεοποίηση» επιχειρούν την «απο-Πασοκοποίηση» του πάλαι ποτέ λαϊκού κινήματος, γιατί σήμερα, κατά τη γνώμη τους, το ΠΑΣΟΚ, ως «πολιτικό εμπόρευμα», δεν «πουλάει». Κι αφού οι ίδιοι ακύρωσαν και ευτέλισαν μία προς μία τις αρχές της 3ης του Σεπτέμβρη, έρχονται σήμερα να ζητήσουν και τα ρέστα…

Η 3η Σεπτέμβρη δεν είναι ιστορική «φάρσα»

Τα ιστορικά αιτήματα του σήμερα για την απαλλαγή από την ξένη οικονομική και πολιτική πατρωνία, για την κοινωνική δικαιοσύνη και την πρόοδο της κοινωνίας, που διατυπώνονται με βάση τις σημερινές συνθήκες, τους σημερινούς συσχετισμούς, δεν είναι τεχνητά, δεν αποτελούν μέσα εξαπάτησης, ούτε την επανάληψη της 3ης του Σεπτέμβρη που λειτουργεί ως «φάρσα».

Η κοινωνία, ένας ολόκληρος λαός γνωρίζουν πολύ καλά ποιοι και με ποιες μεθόδους τους εξαπάτησαν, ποιοι μετέτρεψαν το ΠΑΣΟΚ σε νεοφιλελεύθερο όχημα, ποιοι αλλοίωσαν, ακύρωσαν και εμπορευματοποίησαν τις θεμελιώδεις αρχές και αξίες του. Γι’ αυτό ήδη από τον Μάιο του 2012 η κοινωνική συμμαχία που στήριζε το ΠΑΣΟΚ το εγκατέλειψε. Πέντε ολόκληρα χρόνια έχουν περάσει από τότε και οι διάφοροι ηγέτες και ηγετίσκοι προσποιούνται ότι δεν κατάλαβαν τίποτα και εξακολουθούν μάλιστα να διαγκωνίζονται και σήμερα για «ένα πουκάμισο αδειανό», πάνω στα πολιτικά, κοινωνικά και ιδεολογικά ερείπια του ΠΑΣΟΚ, που οι ίδιοι δημιούργησαν.

Κι αυτή η κοινωνική-πολιτική πλειοψηφία, που εγκατέλειψε εκείνους που κατέστρεψαν το ΠΑΣΟΚ, ώθησε κυριολεκτικά τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, εκτιμώντας ότι αποτελεί μια έσχατη διέξοδο απέναντι στους φορείς του πολιτικού συστήματος που υπηρετούσαν πιστά τους δανειστές. Το αν έπραξε καλώς ή κακώς αυτή η πλειοψηφία θα το κρίνει η Ιστορία, όπως η ίδια θα κρίνει εάν τελικώς ο ΣΥΡΙΖΑ ανταποκρίθηκε σ’ αυτό το ιστορικό αίτημα, αν συνέλαβε το ιστορικό νόημα της λαϊκής εντολής και μπόρεσε να ανταποκριθεί, έστω και σε έναν βαθμό, στις δυσκολίες των καιρών.

Αυτή η πραγματικότητα δεν αλλάζει είτε έχει δημοσιοποιήσει είτε όχι ο σημερινός πρωθυπουργός τις απόψεις του για τον Ανδρ. Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ.

Και είναι η ίδια η ιστορική πραγματικότητα που θα κρίνει τη συνέπεια και τις πράξεις του Αλ. Τσίπρα. Όσο για κάποιους, που τον χαρακτήρισαν ως ιερόσυλο, επειδή παραβίασε ένα άβατο που δήθεν τους ανήκει, ας αναλογισθούν τη ρήση του Ανδρ. Παπανδρέου ότι «το ΠΑΣΟΚ δεν τεμαχίζεται σε τιμάρια, δεν χαρίζεται, δεν κληρονομείται» και ας συνειδητοποιήσουν όλοι αυτοί ότι όχι μόνο παραβίασαν συστηματικά, μία προς μία, τις εντολές αυτές αλλά και τις εκποίησαν στα δημοπρατήρια της νεοφιλελεύθερης αγοράς και των κομματικών εκπροσώπων της.

ΤΟ ΠΑΡΟΝ