Μεσσήνη: Η αποκάλυψη μιας αρχαίας πόλης

Μεσσήνη: Η αποκάλυψη μιας αρχαίας πόλης

Φέτος συμπληρώνονται τριάντα έτη άοκνης και συστηματικής προσπάθειας για την υλοποίηση ενός μοναδικού οράματος

Από τον Νίκο Παπουτσόπουλο

Από το Μαυρομάτι της Ιθώμης η εύφορη και πλούσια κοιλάδα της Μεσσήνης φαντάζει ονειρική, ιδιαίτερα τις ώρες του δειλινού, όταν ιλαρό φως πίσω από τις κορυφογραμμές, τις οχυρώσεις, τους πύργους και τις επάλξεις μεταμορφώνει τα ερείπια της αρχαίας πόλης, που λικνίζεται αρμονικά μέσα σε ένα αλώβητο και γαλήνιο φυσικό περιβάλλον. Η αρχαία Μεσσήνη διηγείται ιστορίες και θρύλους που χάνονται στην αχλή του χρόνου και την άρμη της θάλασσας, καθώς η λεπτή πνοή της φθάνει από τη δυτική και τη νότια πλευρά της.

Η Κρήνη της μυθικής Αρσινόης και η Αγορά, το Θέατρο και ο ναός της Μεσσάνας, το Ασκληπιείον και το Μαυσωλείο των Σαϊδών, στην άκρη του εντυπωσιακού Σταδίου, ένας κόσμος, μαζί με έναν επιγραφικό και νομισματικό θησαυρό, αποκαλύπτει τη δική του πορεία μέσα στους αιώνες.

Οι συστηματικές ανασκαφικές εργασίες έχουν φέρει στο φως όλα τα δημόσια και τα ιερά οικοδομήματα της πόλης, που είχε περιγράψει με λεπτομέρεια και ποιητική διάθεση ο περιηγητής Παυσανίας, όταν επισκέφθηκε τη Μεσσήνη, στον 2ο μ.Χ. αιώνα, στα χρόνια του αυτοκράτορα Αντωνίνου του Ευσεβούς. Η υποδειγματική διαμόρφωση και η πρωτοποριακή ανάδειξη του χώρου, που συντελούνται τις τελευταίες δεκαετίες, μεταφέρουν τον επισκέπτη σε μια άλλη διάσταση, καθώς η περιήγηση στις οδούς, στα κτίρια, στους βωμούς, στα ιερά προσκαλεί σε μια απολαυστική επανασύνδεση με έναν μεγάλο πολιτισμό.

Οι τρεις αίθουσες του μικρού μουσείου φιλοξενούν μερικά μόνο από τα σπάνια και μοναδικά ευρήματα που έδωσαν οι ανασκαφές της αρχαίας Μεσσήνης, τα οποία αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της ιστορικής εξέλιξης της πόλης. Ακόμη ένας θησαυρός πολύτιμων έργων τέχνης, παρόμοιος με αυτόν του Ασκληπιείου της Μεσσήνης, που θαύμασε ο Παυσανίας, στολίζει το αίθριο του μουσείου: ερμαϊκές στήλες Αρποκράτη (αιγυπτιακό αντίστοιχο του Έρωτα, με graffiti της αρχαίας εποχής), η Ίσις που θηλάζει τον Ωρο (πρότυπο της Γαλακτοτροφούσας Παναγίας), ο κορμός του Ερμού (με απολύτως στιλβωμένη τη μαρμάρινη επιφάνεια), η Ορθία Αρτεμις (από τα πιο πρώιμα γλυπτά της Μεσσήνης).

Ο διευθυντής των ανασκαφών, καθηγητής Πέτρος Θέμελη, που έχει αφιερώσει τη ζωή του στο τιτάνιο έργο της πλήρους αποκάλυψης, αναστήλωσης και ανάδειξης μιας σημαντικής αρχαίας πόλης, έχει ταυτιστεί πλέον με τη Μεσσήνη, καθώς φέτος συμπληρώνοντα τριάντα έτη άοκνης και συστηματικής προσπάθειας για την υλοποίηση ενός μοναδικού οράματος. Συνθέτει και αναπλάθει με γνώση και ευαισθησία μνημεία και κτίρια, συναρμολογεί και επαναφέρει στο φως έργα τέχνης και ξεναγεί με ευγένεια και ενθουσιασμό τους επισκέπτες μέσα σε μια ειδυλλιακή ατμόσφαιρα και σε οσμές της μεσσηνιακής γης, όπως παλαιότερα ο αρχαιολόγος Βασίλειος Λεονάρδος, ο ανασκαφεύς του Αμφιαρείου Αττικής, που ξεναγούσε με ζήλο και ιδιαίτερη χαρά τους πεζοπόρους επισκέπτες του μαντείου της Αττικής.

«Τα έθνη εν τη αναγνωρίσει και εν τη τιμή την οποίαν αποτίνουσι προς τους πνευματικούς αυτών αριστείς, παρέχουσι τον γνώμονα της ιδίας αυτών ηθικής υποστάσεως. Μόνον έθνη καταπεπτωκότα ή αγροίκα είναι αδιάφορα προς την επιστημονικήν πρόοδον και ιδία προς τας ιστορικάς επιστήμας, θεωρούσι δε τους εκπροσώπους αυτών ως πολυτέλειαν ή παρασιτικά νεοπλάσματα. Τα ηθικώς προηγμένα έθνη περιέπουσι και γεραίρουσι τας διανοητικάς αυτών κορυφάς ως απαραιτήτους φάρους της εκπολιτιστικής αυτών πορείας» είχε αναφέρει ο Γεώργιος Οικονόμος, ο οποίος είχε διατελέσει διευθυντής των ανασκαφών στη Μεσσήνη στις αρχές του 20ού αιώνα.

Από τις πρόβες για την θεατρική παράσταση "Θουκιδίδης Δραματικός: Το Θέατρο του Πολέμου2", στο Θέατρο της Αρχαίας Μεσσήνης 

 

Ένας κόσμος έρχεται ξανά στο φως της ημέρας μιας άλλης εποχής και μια αισθητική αποτινάσσει τη σκόνη της λήθης και υπενθυμίζει την αρμονική συνύπαρξη και λειτουργία των έργων χειρών ανθρώπων με το φυσικό περιβάλλον. Η ορθή ανάπλαση και αξιοποίηση ενός αρχαιολογικού χώρου θεωρείται παράγοντας ανάπτυξης και παιδείας για τις τοπικές κοινωνίες, ιδιαίτερα στην εποχή που εναλλακτικοί επισκέπτες επιθυμούν να γνωρίσουν τόπους, παραδόσεις και πολιτισμούς. Η αρχαία Μεσσήνη, ένα αρχαιολογικό και οικολογικό σύνολο, έχει πλέον αποκτήσει τη δική της δυναμική, χάρη στις δυνατότητες που προσφέρουν τα μεγαλειώδη αρχαιολογικά κατάλοιπα, το μοναδικού κάλλους φυσικό περιβάλλον, οι καλαίσθητοι σύγχρονοι οικισμοί που την περιβάλλουν, καθώς και οι μακρόχρονες επενδύσεις χρόνου και κόπου των τελευταίων δεκαετιών.

Μια αρχαία πόλη έχει αναγεννηθεί υποδειγματικά μέσα από τα ερείπια, αναπλάθεται και μεταμορφώνεται συνεχώς, ανασαίνει το παρόν, υποδέχεται και φιλοξενεί στους χώρους της ανθρώπους, δραστηριότητες και ιδέες, θεάματα και έργα τέχνης, δημιουργεί ξανά πολιτισμό, συμμετέχει στις εξελίξεις των σύγχρονων καιρών. Σύμφωνα με την έννοια της ορθής λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου, είναι απαραίτητη η κοινωνική διαδραστικότητα, η αμφίρροπη δηλαδή σχέση κοινού και μνημείων, στο πνεύμα της αειφόρου ανάπτυξης, που σέβεται τους φυσικούς πόρους και τον αναντικατάστατο, άλλωστε, πολιτισμικό θησαυρό.

«Η συντήρηση και η αναστήλωση των επιμέρους μνημείων και η ανάπλαση - διαμόρφωση του χώρου έχουν προσφέρει σημαντικές έως τώρα δυνατότητες τοπικής ανάπτυξης στις γύρω από τον αρχαιολογικό χώρο κοινότητες και ευρύτερα σε όλον τον νομό» υπογραμμίζει ο Πέτρος Θέμελης. «Και αυτό σημαίνει ανάπτυξη ενός πολιτιστικού τουρισμού υψηλών προδιαγραφών με προοδευτικά αυξανόμενη επισκεψιμότητα, τόνωση του ενδιαφέροντος των τοπικών κοινωνιών για την πολιτιστική τους κληρονομιά και, ταυτόχρονα, εγγύηση ότι αυτή η κληρονομιά θα διατηρήσει τη δυναμική της για μεγάλο χρονικό διάστημα».

Τη γλαφυρή διήγηση του καθηγητή Θέμελη για τα κατορθώματα του επιχώριου ήρωα Αριστομένη συνόδευε διακριτικά η φλυαρία της αρχαίας Κρήνης Κλεψύδρας στο Μαυρομάτι. Πάνω ακριβώς από την αρχαία, μνημειακών διαστάσεων, κρήνη, λείψανα από το ιερό του ποτάμιου θεού Αχελώου έκρυψε στους τοίχους του το υστεροβυζαντινό ναΰδριο του Αϊ-Γιάννη του Ριγανά. Το βράδυ, αμυδρό φως της Σελήνης φώτισε δειλά το στερέωμα και ακτίνες έστειλε αχνές στην Ιθώμη, στο φυσικό και τεχνητό οχυρό της αρχαίας Μεσσήνης, που επιβλέπει και φρουρεί ακόμη τις κοιλάδες της Στενυκλάρου και της Μακαρίας.

http://www.dimokratianews.gr/content/78251/messini-i-apokalypsi-mias-arhaias-polis