Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος : Όταν συλλογιέμαι την Κρήτη...

POUSSIN : ΔΙΑΣ & ΑΜΑΛΘΕΙΑ

Όταν συλλογιέμαι την Κρήτη...

"...Την Κρήτη πρέπει να τη σκοτώσεις, για να την πάρεις. Ζωντανή δεν παραδίνεται. Και σκοτωμένη ανασταίνεται, για να ξεκινήσει για καινούργιους δρόμους. Είναι η «πρασινόχρυση σειρήνα» του Μαβίλη, που τραγουδεί «μέσ’ στη ροδάτη κατάχνια του πελάου»:

Σαν το γάλα της αίγας Αμαλθείας

Θρέφει Θεούς και το φιλί μου εμένα.

Ελάτε να χαρήτε μέσ’ της θείας

αγκαλιάς μου το σφίξιμο ενωμένα,

πρόσφυγες της ζωής, δώρα άγια τρία:

θάνατο, αθανασία κ’ ελευθερία.

Ο Μαβίλης πολέμησε στην Κρήτη. Έζησε την ορμή και την αναγάλλια και τη θλίψη του ξεσηκωμού. Έζησε την ομορφιά και την παλικαριά της Κρήτης. Την αλύγιστη ώρα, την όρθια, που είναι η χαρακτηριστική ώρα της κρητικής ιστορίας.

Η ψυχή της Κρήτης είναι αρσενική. Την έπλασε ο πάταγος του πολέμου. Την έπλασε ο Δίας, που ήρθε να ζητήσει καταφυγή στις βαθιές της σπηλιές. Ο νήπιος θεός, που μεγάλωσε μέσα στην κλαγγή των αρμάτων που έπνιγαν τα βρεφικά του θρηνολογήματα, μη λάχει και τον νιώσει ο σκληροτράχηλος πατέρας ο Κρόνος.

Ο μύθος είναι αποκαλυπτικός. Ερμηνεύει την ιδιοσυστασία ενός ολόκληρου λαού, που η μοίρα, τον έριξε ανάμεσα σε μεγάλα και δυνατά έθνη. Μονάχα με το σιδεροχυμένο φρόνημα μπόρεσε να τους αντισταθεί και να υπάρξει.

Η Κρήτη είναι ο αρχέγονος Δίας, ο Γιούχτας, ο πλασμένος από πέτρα, ο ακαταγώνιστος. Είναι και ο δίκαιος Μίνωας, ο κριτής του Άδη. Είναι και η γυναίκα, η Πασιφάη, και η ερωτική Αριάδνη, όλη πολυμήχανο πάθος. Η Αριάδνη που ερωτεύεται το Θησέα, το πνεύμα της Αττικής. Μα πέρ’ απ’ όλα, είναι η μητρική θεά, η θεά με τα φίδια, με τα’ ανοιχτά στέρνα δοσμένα στον άνεμο, η θεά που ανεβαίνει από το λασπερό χώμα, το πλημμυρισμένο ρίζες και φύτρα, καθώς η Αφροδίτη ανέβηκε, από τα σπλάχνα των κυμάτων. Αυτό το λασπερό χώμα, αυτή τη θερμή παρουσία, έχει στο νου του ο Καζαντζάκης, όταν μιλεί στην «Ασκητική» του για τη λάσπη που ονειρεύεται.

Όταν συλλογιέμαι την Κρήτη, συλλογιέμαι τους ανθρωποθεούς της. Τους ανθρώπους της, που κατακτούν την διάρκεια με την ένταση. Τους θεούς της, που είναι τόσο κατανυχτικά ανθρώπινοι." 

Ι.Μ.ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ