1805: ΜΙΑ ΞΕΧΑΣΜΕΝΗ ΕΘΝΟΚΑΘΑΡΣΗ

1805: ΜΙΑ ΞΕΧΑΣΜΕΝΗ ΕΘΝΟΚΑΘΑΡΣΗ

(Οι Σέρβοι εκδικούνται)

Την δεκαετία του ‘90 γινόταν στην πρώην Γιουγκοσλαβία μεγάλος λόγος για «εθνοκάθαρση». Ιδέα φοβερή, αλλά όχι πρωτότυπη για στη χώρα αυτή είχε ήδη εφαρμοσθεί στις αρχές του 19ου αιώνα.

Το 1805, κατά τη σερβική εξέγερση εναντίον των Τούρκων, οι εξεγερμένοι, υπό την ηγεσία του Γεωργίου Πέτροβιτς του επιλεγόμενου Καραγεώργη, ιδρυτή της σερβικής βασιλικής δυναστείας, συνέστησαν στο Σμεντέρεβο «Κυβερνητικό Συμβούλιο». Αυτό το συμβούλιο ήθελε να εφαρμοστεί μια πολιτική αντεκδίκησης. Έφτασε μάλιστα στο σημείο να συλλάβει και να εφαρμόσει την ιδέα μιας πραγματικής εθνικής «εκκαθάρισης» ή «κάθαρσης». Ο διάσημος Σέρβος συγγραφέας Βουκ Στεφάνοβιτς Κάρατζιτς (1787-1864), που έγραψε μια ιστορική μονογραφία γι' αυτό το σερβικό Κυβερνητικό Συμβούλιο, χρησιμοποιεί πράγματι το ρήμα «οτσίστιτι» (ocistiti=«εκκαθαρίζω») για να ορίσει την εξόντωση και την εκδίωξη του μη σερβικού πληθυσμού: «Όταν οι Σέρβοι, το 1807, κατέλαβαν και ξεκαθάρισαν το Βελιγράδι από τους Τούρκους, το Συμβούλιο μεταφέρθηκε από το Σμεντέρεβο στο Βελιγράδι».

Οι σφαγές, η τρομοκρατία και η εκδίωξη του μη σερβικού πληθυσμού, των Τούρκων και των εξισλαμισθέντων Σέρβων, των Αρουμάνων (Κουτσοβλάχων) και των Εβραίων, εμφανίστηκαν αμέσως μετά την κατάληψη του Βελιγραδίου. Μόλις μπήκαν στην πόλη στις 30 Νοεμβρίου 1806, οι Σέρβοι εθνοφύλακες δεν φείσθηκαν του αστικού πληθυσμού. Ο Κονσταντίν Ν. Νενάντοβιτς, επίσημος βιογράφος του Καραγεώργη, γράφει: «Αμέσως έπειτα απ' αυτή (την κατάπαυση των μαχών), οι Σέρβοι, μέσα στην πικρία τους, σκότωναν τους Τούρκους παντού όπου τους έβρισκαν. Δεν έδειχναν έλεος ούτε για τους πληγωμένους Τούρκους ούτε για τα γυναικόπαιδα».

Μετά την κατάληψη του Σαμπάκ και την εκδίωξη των Τούρκων στρατιωτών από τα προπύργια τους, ο Καραγεώργης ξαναγύρισε στο Βελιγράδι και επιχείρησε, το 1807, τη συστηματική «εκκαθάριση» των απελευθερωθέντων εδαφών. Για να περιγράψει αυτά τα γεγονότα, ο Νενάντοβιτς χρησιμοποιεί και αυτός τη λέξη «οτσίστιτι» (εκκαθαρίζω):

«Όταν ο (Καραγεώργης) φτάνει στο Βελιγράδι, το Συμβούλιο αποφασίζει σε μυστική συνεδρίαση (στις 6 Μαρτίου 1807) ότι η Κάτω Πόλη πρέπει και αυτή να ξεκαθαριστεί από όλους τους Τούρκους. Πληροφορεί τον Σουλεϊμάν πασά ότι θα αρνηθεί να του δώσει τρόφιμα και ότι αυτός και όλοι οι Τούρκοι πρέπει να εγκαταλείψουν την πόλη (το Βελιγράδι) και τη Σερβία. Ο Σουλεϊμάν πασάς ζητεί ελεύθερη διέλευση από τη Σερβία ως τη Νίσσα (Ναϊσσό). Οι Σέρβοι του την παραχωρούν, και βγαίνει από την πόλη, στις 23 Φεβρουαρίου 1807, με διακόσιους γενίτσαρους και τις οικογένειες τους, και μαζί τους κατευθύνθηκε με σερβική συνοδεία στη Νίσσα.

»Στον δρόμο, μερικές ώρες απόσταση από το Βελιγράδι, πέφτει σε ενέδρα. Την είχαν στήσει εξαγριωμένοι Σέρβοι που επιτέθηκαν εναντίον των Τούρκων. Η συνοδεία, αντί να τους υπερασπισθεί, ενώθηκε με τους επιτιθέμενους· όλοι οι Τούρκοι σκοτώθηκαν εκτός από τον πασά που παραδόθηκε και που τον συνόδευσαν ζωντανό ως τη Νίσσα.

»Πολλοί Τούρκοι με γυναίκες και παιδιά που είχαν μείνει στην Κάτω Πόλη μετά την αναχώρηση του Σουλεϊμάν πασά, έπεσαν θύματα σφαγής που εξαπολύθηκε, την ίδια ακριβώς μέρα, στο Βελιγράδι από τους Σέρβους που εκδικούνταν τους Τούρκους· οι αρχηγοί τους ούτε τόλμησαν ούτε μπόρεσαν να σταματήσουν τους Σέρβους μέσα στον παροξυσμό τους. Η σφαγή κράτησε δύο μέρες· έψαχναν και σκότωναν τους Τούρκους που έβρισκαν κρυμμένους στα σπίτια. Φέρονταν με επιείκεια μόνο σε όσους δέχονταν να γίνουν Χριστιανοί και τους φτωχούς Τούρκους με τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους τους έστειλαν, στις 7 Μαρτίου, με ισχυρή συνοδεία στη Νίσσα».

Μια αναφορά περιγράφει με τον ακόλουθο τρόπο τα γεγονότα:

«Σε μυστική συνεδρίαση, που πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαρτίου, αποφασίστηκε πως όλοι οι Τούρκοι έπρεπε να εγκαταλείψουν το Βελιγράδι. Μετά την απόφαση αυτή, ο πασάς αναχώρησε από την πόλη στις 7 Μαρτίου, γύρω στις 10 το πρωί, συνοδευόμενος από διακόσιους γενίτσαρους. Μερικές ώρες μετά το όρος Βρατσάρ, δέχτηκαν επίθεση από ένα απόσπασμα που ενέδρευε. Η συνοδεία, αντί να υπερασπισθεί τους ατυχείς, στράφηκε εναντίον τους. Ο πασάς και ένα τμήμα της ακολουθίας του αμύνθηκαν απελπισμένα αλλά υπέκυψαν στο τέλος μπρος στους δόλιους και πολυαριθμότερους εχθρούς. Πολύ χειρότερη τύχη είχαν την ίδια μέρα σαράντα Τούρκοι που είχαν μείνει στο Βελιγράδι. Όταν δέχτηκαν επίθεση από τους Σέρβους, οχυρώθηκαν και αμύνθηκαν με μεγάλο θάρρος μέσα σε ένα σπίτι, αλλά οι σκληροί εχθροί έβαλαν φωτιά σ' αυτό το σπίτι και κανένας δεν γλίτωσε από τις φλόγες. Η εκδικητική μανία των Σέρβων δεν είχε ακόμη χορτάσει: αποφάσισαν μαζική σφαγή των γυναικόπαιδων που είχαν μείνει στην πόλη. Δεν ήταν πολύ δύσκολο μερικοί από τους επικεφαλής με πιο ευγενικά αισθήματα να καταφέρουν να εμποδίσουν αυτό το έγκλημα. Οι αρχηγοί πήραν τις πιο νέες και πιο ωραίες γυναίκες για να τις βιάσουν ενώ τις άλλες, μαζί με τα παιδιά, τις έστειλαν στη Νίσσα. Για να δικαιολογήσουν αυτές τις ωμότητες, ισχυρίστηκαν ότι οι Τούρκοι του Βελιγραδίου είχαν την πρόθεση να εξοντώσουν τους Σέρβους»*. Υπενθυμίζουμε ότι τα σερβικά εδάφη ήταν τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας επί πολλούς αιώνες και ότι, τη στιγμή της εξέγερσης, οι μουσουλμανικές οικογένειες που εσφάγησαν ή διώχθηκαν ήταν ντόπιες, όπως και οι σημερινές σερβικές μειονότητες στην Κροατία και στη Βοσνία. Μετά την απελευθέρωση της Σερβίας, τζαμιά και ισλαμικά πολιτιστικά μνημεία καταστράφηκαν. Τη διεθνή αναγνώριση του βασιλείου της Σερβίας στο Συνέδριο του Βερολίνου (1878), που επιτεύχθηκε χάρη στη Γερμανία του Βίσμαρκ, ακολούθησε η συστηματική καταστροφή του ισλαμικού πολιτισμού αυτής της χώρας.

MIRKO GRMEK

* G. Maretic, Geschichte der Ereignisse in Serbien in den Jahren 1804-1812.

Ιστορία Εικονογραφημένοι. τ.332