Κώστας Κουσαρίδας : Τα κολαστήρια της Χούντας στην Αθήνα

 Τα κάγκελα της πόρτας της δολοφονικής ΕΑΤ-ΕΣΑ

Βόλτες στην ιστορική Αθήνα 

Τα κολαστήρια της Χούντας στην Αθήνα

Γράφει ο Κώστας Κουσαρίδας

1. ΕΑΤ-ΕΣΑ

Ανεβαίνοντας την λεωφόρο της Βασιλίσσης Σοφίας με κατεύθυνση προς Κηφισιά, στα αριστερά μας, πριν από το Μέγαρο Μουσικής, συναντάμε το Πάρκο Ελευθερίας και το άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου. Ανεβαίνοντας την οδό Ευζώνων που βρίσκεται αριστερά του πάρκου και πίσω από το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών, ένα μικρό σύμπλεγμα κτηρίων που σήμερα ανήκει στον Δήμο Αθηναίων, κρύβει μια από τις πιο σκοτεινές και μαύρες σελίδες της νεώτερης ελληνικής ιστορίας.

Σχεδιάγραμμα των εγκαταστάσεων του ΕΑΤ-ΕΣΑ.

Σε αυτόν τον χώρο λοιπόν υπήρξε το αρχηγείο της δολοφονικής ΕΑΤ-ΕΣΑ που δημιουργήθηκε αμέσως μετά τον Εμφύλιο το 1951.Τα αρχικά της σήμαιναν ¨Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα¨ της ¨Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνομίας¨ και υπήρξε η μυστική αστυνομία και το βασικό τμήμα ασφάλειας κατά την περίοδο της δικτατορίας των Συνταγματαρχών από το 1967 μέχρι το 1974. Η ΕΣΑ λειτουργούσε στην αρχή σαν τμήμα αστυνόμευσης του Στρατού Ξηράς, ενώ μέχρι πριν την ίδρυση της τα καθήκοντα αυτά ασκούσε η Χωροφυλακή. Οι άντρες της ΕΣΑ φορούσαν, αλλά και φοράνε, μετά την πτώση της Χούντας και την αλλαγή του ονόματος της από τον Ευ. Αβέρωφ σε Στρατονομία, χαρακτηριστική στολή με γαλάζιο πηλίκιο και λευκά περιβραχιόνια ενώ φέρουν μεγάλα ξύλινα γκλομπς.

 Στρατιώτης της ΕΣΑ.

Τον Απρίλιο του 1967, λίγο μετά την κατάληψη της εξουσίας μετά από πραξικόπημα, ο ηγέτης της χούντας, Γεώργιος Παπαδόπουλος διόρισε τον Δημήτριο Ιωαννίδη επικεφαλής της EΣA, η οποία μετατράπηκε στο πιο πιστό στη Χούντα σώμα ασφαλείας της Ελλάδας. Όταν ο Παπαδόπουλος κήρυξε στρατιωτικό νόμο μετά το πραξικόπημα του 1967, αυξήθηκε η δύναμη της ΕΣΑ ακόμη περισσότερο, καθιστώντας τη χούντα επικεφαλής του βραχίονα του νόμου και της τάξης, καθώς και (κυρίως) της καταστολής. Επί Ιωαννίδη, έφτασε να έχει δύναμη 20.000 ανδρών και έγινε μια πανίσχυρη παραστρατιωτική οργάνωση, που θα χρησιμοποιούσε ο επικεφαλής της το 1973 για να ανατρέψει τον Παπαδόπουλο.

 Γεώργιος Παπαδόπουλος και Δημήτριος Ιωαννίδης κατά την δίκη των πραξικοπηματιών μετά την πτώση της χούντας.

Χιλιάδες πολιτικοί αντίπαλοι της χούντας συνελήφθησαν από την EΣA και στάλθηκαν σε ορισμένα από τα πιο έρημα νησιά του Αιγαίου. Σε πολλές από τις καταγγελίες για βασανιστήρια κρατουμένων στο πλαίσιο του καθεστώτος Παπαδόπουλου συμμετέχει η ΕΥΔ, και ιδίως στην ανάκριση το Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα (ΕΑΤ).

Κατά τη διάρκεια της επταετίας αναφέρθηκε, κατά τη διάρκεια ανακρίσεων, χρήση βασανιστηρίων από την ΕΣΑ. Ο Αλέξανδρος Παναγούλης ήταν ένα παράδειγμα ενός ατόμου σε βασανιστήρια από το ΕΑΤ-EΣA μετά την απόπειρα δολοφονίας του συνταγματάρχη πραξικοπηματία Γεώργιου Παπαδόπουλου, τοποθετώντας αυτοσχέδιο εκρηκτικό μηχανισμό την παραλιακή οδό Αθηνών-Σουνίου από όπου πέρναγε η αυτοκινητοπομπή του Παπαδόπουλου, μη καταφέρνοντας όμως να επιτύχει τον στόχο λόγω καθυστέρησης της έκρηξης, ενώ ο πολιτικός Νίκος Κωνσταντόπουλος είναι ένα άλλο παράδειγμα.

Ο αγωνιστής κατά της δικτατορίας Αλέξανδρος Παναγούλης έχοντας συλληφθεί μετά της απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γ.Παπαδόπουλου. Χαρακτηριστική για την βιαιότητα τον βασανιστηρίων είναι η ιστορία του Σπύρου Μουστακλή, αξιωματικού του ελληνικού στρατού με αντιδικτατορική δράση, ο οποίος συνεπεία των βασανιστηρίων του ΕΑΤ-ΕΣΑ έμεινε παράλυτος και δεν κατάφερε ποτέ να ξαναμιλήσει.

 Ο αντιστράτηγος Σπύρος Μουστακλής.

Όλα τα μέλη της ΕΣΑ είχαν επιστρατευτεί αρχικά σε κανονική στρατιωτική θητεία και έπειτα στην ΕΣΑ αφού πρώτα περνούσαν σειρά μεθοδικών εκπαιδεύσεων για μήνες ώστε να προετοιμαστούν κατάλληλα ψυχολογικά για τα βασανιστήρια των συλληφθέντων.

Σπύρος Μουστακλής και Αλέξανδρος Παναγούλης.

Δόγμα της ΕΣΑ ήταν το ”Φίλος ή σακάτης βγαίνει όποιος έρχεται εδώ μέσα”

Το κτήριο του Διοικητηρίου στο πρώην ΕΑΤ-ΕΣΑ, στο πάρκο της Ελευθερίας. Στο αριστερό τμήμα της πρόσοψης ήταν το γραφείο του βασανιστή Θεοφιλογιαννάκου 

Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια και μόλις τον Μάρτιο του 1997, τριάντα ολόκληρα χρόνια από την επιβολή της δικτατορίας, κηρύχθηκαν διατηρητέα τα τέσσερα πέτρινα κτήρια. Η απόφαση του τότε υπουργού ΠΕΧΩΔΕ έκανε λόγο για χαρακτηριστικά δείγματα της στρατιωτικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα.

Η ιστορική «ταυτότητά» τους αναγνωρίστηκε από τις αρχές λίγο αργότερα, όταν ο χώρος εκχωρήθηκε στους αγωνιστές της δημοκρατίας. Το βασικό κτήριο στεγάζει το Μουσείο του Αντιδικτατορικού Αγώνα και άλλο ένα διαχειρίζεται ο Σύλλογος Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ). Τα υπόλοιπα δύο έχουν παραχωρηθεί στον Δήμο Αθηναίων καλύπτοντας ανάγκες του Κέντρου Τεχνών και του Μουσείου Ελευθέριου Βενιζέλου.

Τα κτήρια της ΕΑΤ-ΕΣΑ όπου διατηρούνται σήμερα τέσσερα πέτρινα χαρακτηριστικά κτίρια στρατιωτικής αρχιτεκτονικής του τέλους του 19ου αιώνα, που έχουν κηρυχθεί διατηρητέα από το πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ (Φ.Ε.Κ. 229Δ’/26-3-1997)

2. Η ”Ταράτσα” της Μπουμπουλίνας

Αναχωρούμε από το "κολαστήριο" της ΕΑΤ- ΕΣΑ και συνεχίζουμε ώστε να γνωρίσουμε τον τελευταίο μας "σταθμό" στην βόλτα του κάνουμε στα σημεία που γράφτηκαν με αίμα οι πιο μαύρες σελίδες της νεώτερης ελληνικής ιστορίας.

Προορισμός μας η οδός Μπουμπουλίνας στον αριθμό 20, πίσω από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στα Εξάρχεια, όπου από την δεκαετία του ‘50 μέχρι και τις αρχές του 1980, υπήρξε η έδρα της Υποδιεύθυνσης Ασφάλειας Αθηνών και ένα από τα πιο γνωστά κέντρα βασανιστηρίων κατά την περίοδο της δικτατορίας.

Στην περιβόητη πια ¨Ταράτσα της Μπουμπουλίνας¨ οδηγούνταν οι συλληφθέντες από την ασφάλεια της Χούντας όπου και βασανίζονταν με τις πιο άγριες και απάνθρωπες μεθόδους.

 Το κτίριο της Υποδιεύθυνσης Ασφάλειας Αθηνών στην οδό Μπουμπουλίνας.

Για την ιστορία του κτιρίου αντιγράφουμε από το άρθρο του Δημήτρη Νανούρη.

“Σπουδαίο μνημείο της αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου, κολαστήριο στα χρόνια της δικτατορίας, γραφεία του ΚΚΕ το ’80, έδρα του υπουργείου Πολιτισμού από το 1993: Το κτίριο της οδού Μπουμπουλίνας 20-22, έξω απ’ το οποίο πυροβολήθηκε ο αστυνομικός, Δ. Μαντζούνης, θα ‘λεγε κανείς ότι διατρέχει τη νεότερη ιστορία μας και συνδέεται με πολλές μελανές της σελίδες.

Χτίζεται το 1932 σε σχέδια του αρχιτέκτονα, Κυπριανού Μπίρη, μετέπειτα καθηγητή στο ΕΜΠ. Το πενταώροφο κτίριο θεωρείται υπόδειγμα «πρώιμου μοντερνισμού», με δύο στοές και τρία εσωτερικά αίθρια για τον επαρκή φωτισμό και αερισμό των 46 διαμερισμάτων του. Καταλαμβάνει το τετράγωνο μεταξύ των οδών Μπουμπουλίνας, Κουντουριώτη και Ζαΐμη.

«Είναι από τα πρώτα κτίσματα της Αθήνας με “έρκερ” όγκους, με γραμμικά παράθυρα, που εξέχουν από την πρόσοψη και όταν ανοίγουν σου δίνουν την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε μπαλκόνι», εξηγεί ο γιος του εμπνευστή του κτιρίου, Τ. Μπίρης, αρχιτέκτονας και καθηγητής του ΕΜΠ και ο ίδιος. «Είναι ακόμη από τις πρώτες πειραματικές λύσεις της καθ’ ύψος συλλογικής κατοίκησης. Με τη διαφορά ότι οι πρωτοπόροι της ιδέας της πολυκατοικίας οραματίζονταν περιορισμένα ύψη και σχεδιασμό, με σκοπό την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών και όχι το κέρδος».

Κ. Λογοθετόπουλος

Διακεκριμένος ιατρός, θεμελιωτής της γυναικολογίας στην Ελλάδα, που αμαύρωσε το όνομά του, υπηρετώντας τους Γερμανούς από διάφορες πολιτικές θέσεις κατά την διάρκεια της Κατοχής.

 

Ο πρώτος του ιδιοκτήτης, ο γιατρός Κ. Λογοθετόπουλος, συνδέει το όνομά του με τις δωσιλογικές κατοχικές κυβερνήσεις, καθώς σπούδασε μαιευτική στο Μόναχο και λίγο πριν από τον πόλεμο βρέθηκε να διευθύνει το μαιευτήριο «Αλεξάνδρα» ως πρύτανης του πανεπιστημίου Αθηνών.

Παντρεμένος με την ανιψιά του στρατάρχη Λιστ, επικεφαλής των δυνάμεων της Βέρμαχτ που επιτίθενται στη χώρα μας, χρηματίζει υπουργός Παιδείας και Υγείας στην κυβέρνηση Τσολάκογλου και πρωθυπουργός από τις 2 Δεκεμβρίου 1942 έως τις 7 Απριλίου 1943. Εμπνευστής της επιστράτευσης του ’43, που αποτρέπεται από τις κινητοποιήσεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, το 1944 δραπετεύει στη Γερμανία, ακολουθώντας τα ναζιστικά στρατεύματα. Καταδικάζεται ερήμην σε ισόβια το 1945, εκδίδεται στην Ελλάδα το 1946 και μένει στη φυλακή έως το 1951. Πεθαίνει το 1961 σε πλήρη απαξίωση.

Τη δεκαετία του ’50 στο κτίριο στεγάζεται η διαβόητη ΚΥΠ. Σε κάποιο απ’ τα γραφεία του εξυφαίνεται, πιθανότατα, η σκευωρία κατά του Νίκου Μπελογιάννη, αλλά και η δολοφονία του άλλοτε μαθητή του ιδιοκτήτη: του ΕΔΑΐτη γιατρού Γρηγόρη Λαμπράκη.

  Από την δίκη των βασανιστών της Χούντας.

Την περίοδο της δικτατορίας η γειτονιά ανατριχιάζει από τις οιμωγές των αντιστασιακών που κρατούνται στη Μπουμπουλίνας, έδρα της υποδιεύθυνσης Ασφαλείας και άντρο του Μάλλιου, του Μπάμπαλη, του Λάμπρου.

Στην αιματοβαμμένη «ταράτσα» εκατοντάδες αγωνιστές υπομένουν φρικτά βασανιστήρια. Ανάμεσά τους, ο Ανδρέας Λεντάκης και ο Μίκης Θεοδωράκης, που επινοούν έναν κώδικα επικοινωνίας με χτυπήματα στον τοίχο.

Τα «τραγούδια του Αντρέα» τα περιγράφουν γλαφυρά: «Χτυπούν το βράδυ στην ταράτσα τον Αντρέα, μετρώ τους χτύπους τον πόνο μετρώ. Πίσω απ’ τον τοίχο πάλι θα ‘μαστε παρέα. Τακ-τακ εσύ, τακ-τακ εγώ».

Η «εκδίκηση της ιστορίας» έρχεται στα μέσα του ’80, οπότε το ΚΚΕ αναζητεί κτίριο για να στεγάσει την Κομματική Οργάνωση Αθήνας. Η ΚΥΠ έχει μετακομίσει στην οδό Κατεχάκη και η πολυκατοικία μοιάζει ερείπιο. Οι τότε ιδιοκτήτες της τη βγάζουν κυριολεκτικά στο σφυρί. Η ταμπέλα «δίδεται αντιπαροχή» επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές.

«Αγοράσαμε το κτίριο περίπου 100 εκατ. δρχ. και ξοδέψαμε άλλα 200 εκατ. για την ανακαίνισή του», θυμάται ο γραμματέας της Κ.Ε. του ΣΥΝ, Ν. Χουντής, τότε γραμματέας της ΚΟΑ του ΚΚΕ.

Την ανακαίνιση εκείνη επιβλέπει ο πολιτικός μηχανικός, Δημ. Σκαμπάς, μέλος του κόμματος και πρώην δήμαρχος Χαϊδαρίου.

Το 1992, με πρωθυπουργό τον Κ. Μητσοτάκη, η Ντόρα Μπακογιάννη προτείνει στο ΚΚΕ να πουλήσει το κτίσμα στο υπουργείο Πολιτισμού, προκειμένου να στεγαστούν εκεί οι κεντρικές του υπηρεσίες. Η συμφωνία κλείνει γρήγορα, με τίμημα το οποίο αλλεπάλληλα δημοσιεύματα της εποχής θεωρούν σκανδαλώδες.

Πάντως στην επιτροπή της Βουλής που εγκρίνει τους ισολογισμούς των κομμάτων για τα έξοδα των εκλογών του 1993, το ΚΚΕ αναφέρει ότι εισέπραξε από την πώληση του κτιρίου 1,17 δισ. δρχ.”

Το κτήριο σήμερα όπου στεγάζει υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού.

Μετά την πτώση της χούντας στις 24 Ιουλίου του 1974 και την δίκη των πραξικοπηματιών, ακολούθησε η δίκη των ηγετικών στελεχών των βασανιστών της ΕΣΑ. Η δίκη που έλαβε μέρος σε Αθήνα, Πάτρα και Χαλκίδα και διήρκησε από το καλοκαίρι μέχρι τον χειμώνα του 1975 έριξε στα μαλακά τους αρχιβασανιστές και μερικούς να αθωώνονται. Μεταξύ των αθωωθέντων και οι – γνωστοί από πολλές καταγγελίες – αστυνόμοι Ευάγγελος Μάλλιος και Πέτρος Μπάμπαλης, που έπεσαν νεκροί λίγο αργότερα – ο πρώτος τον Δεκέμβριο του 1976 από τα πυρά της οργάνωσης «17 Νοέμβρη» και ο δεύτερος τον Ιανουάριο του 1979 από την οργάνωση «Ιούνης ’78».

Και ένας επίλογος

Παρόλη την καταστροφή πολλών κτηρίων στην Αθήνα τις δεκαετίες που προηγήθηκαν και τον οικοδομικό ”οργασμό” της πολυκατοικίας που ακολούθησε, τα τέσσερα αυτά κτήρια που επισκεφτήκαμε στέκουν ακόμα όρθια ώστε να μας θυμίζουν τις πιο σκοτεινές και αιματοβαμμένες σελίδες της ιστορίας, που αξίζει κάποιος να γνωρίσει ώστε ποτέ ξανά να μην επαναληφθούν τέτοια εγκλήματα κατά του ελληνικού λαού και της ανθρωπότητας.

http://www.nostimonimar.gr/prison-torture-junta-athens-eatesa/