ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ: Νόμος είναι το «δίκιο του παραδείσου»

Νόμος είναι το «δίκιο του παραδείσου»

Του

ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΓΚΙΒΑΛΟΥ

Αναπληρωτή καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Αθηνών

H δημοσίευση στοιχείων με τον κωδικό «Paradise Papers», που αποκαλύπτει ένα ακόμα από τα σύνθετα και πολυπληθή δίκτυα όπου οχυρώνεται και καθίσταται απρόσβλητος ο πλούτος μιας παγκοσμίου χαρακτήρα ελίτ, δεν αφορά απλώς την αντίθεση μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας… ούτε καν την αντίθεση μεταξύ ηθικού και νόμιμου, αντίθεση την οποία ορθώς επικαλούνται όσοι υφίστανται τις συνέπειες του νεοφιλελευθερισμού και των πολιτικών της λιτότητας.

Γιατί οι εξελίξεις έχουν προσλάβει πολύ ευρύτερες διαστάσεις. Αποτελούν γεγονότα ιστορικού και, πιθανώς, μη αντιστρεπτού χαρακτήρα.

Ο κλασικός-βιομηχανικός καπιταλισμός, που κυριάρχησε στο μεγαλύτερο διάστημα του 20ού αιώνα, στις πλέον εξελιγμένες του μορφές, στηρίχτηκε στην πραγματική οικονομία και στην εκμετάλλευση της εργασίας, ιδιαίτερα μέσω των νέων, προηγμένων τεχνολογιών.

Όμως από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 αναδύεται και κυριαρχεί ένα νέο ιστορικό παράδειγμα. Ο νεοφιλελευθερισμός, η κατάργηση των οικονομικών συνόρων και η ελεύθερη μετακίνηση του κεφαλαίου που αποτέλεσαν τη βάση για να αναδυθεί και να κυριαρχήσει η παγκόσμια χρηματοπιστωτική δομή.

Αυτή η κυρίαρχη νέα δομή έχει υποτάξει την πραγματική οικονομία, την πραγματική παραγωγική δομή. Εάν εκτιμούμε σήμερα ότι το παγκόσμιο, πραγματικό, ακαθάριστο προϊόν εγγίζει -στην καλύτερη περίπτωση- τα 80 τρισ. δολάρια, τότε με έκπληξη (και τρόμο) θα διαπιστώσουμε ότι η χρηματοπιστωτική δομή, με τις «φούσκες», τα παράγωγα και «τοξικά» της προϊόντα, διαχειρίζεται ένα ποσόν της τάξεως των 900 τουλάχιστον τρισ. δολαρίων.

Με απλά λόγια, η συνολική αξία, το πραγματικώς παραγόμενο προϊόν του πλανήτη για τα επόμενα δέκα χρόνια είναι ήδη υποθηκευμένο… Βρίσκεται σ’ ένα καθεστώς συνεχούς διακινδύνευσης, σε ένα πεδίο ναρκοθετημένο, αφού οι κρίσεις είναι όχι απλώς ενδεχόμενες αλλά μετά βεβαιότητας αναμενόμενες.

Κρίση τραπεζική, κρίση των χρηματοπιστωτικών κολοσσών, κρίση στεγαστικών δανείων, κρίση εθνικού χρέους, κρίση δημοσίων προϋπολογισμών…

Τα δύο σύμπαντα

Θα πρέπει λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε ότι σήμερα ζούμε σε δύο κόσμους, σε δύο σύμπαντα. Στον κόσμο της καθημερινής πραγματικής, παραγωγικής οικονομίας, που όμως χειραγωγείται κυριολεκτικά από τον άλλο κόσμο, τον κόσμο της χρηματοπιστωτικής κερδοσκοπίας και των εταίρων του, δηλαδή, των παγκόσμιας δράσης επιχειρήσεων.

Από εδώ αρχίζουν τα βασικά προβλήματα. Γιατί ο κάθε κόσμος έχει τους δικούς του νόμους, το δικό του σύνταγμα, το δικό του σύστημα δικαίου και, τελικώς, τα δικά του δικαστήρια, που αποφαίνονται για το τι είναι νόμιμο.

Οι φορολογικοί παράδεισοι, οι offshore εταιρείες, τα αόρατα χρηματιστηριακά προϊόντα δεν αποτελούν απλώς αποθετήρια του πλούτου μιας ελίτ που θέλει να αποφύγει τη φορολόγηση…

Γιατί, στην πραγματικότητα, όλες αυτές οι νομότυπες (ή και μη νομότυπες) νομικές-εταιρικές μορφές, που συγκροτούν ένα συμπαγές δίκτυο μετακίνησης και εκμετάλλευσης του πλούτου, αποτελούν ταυτόχρονα μια ανώτερη μορφή εκμετάλλευσης σε βάρος των κοινωνιών.

Το σύνθετο αυτό πλέγμα κερδοσκοπίας επιτελεί ταυτόχρονα και έναν άλλο ρόλο: Οι συνεχείς μετακινήσεις και μεταμορφώσεις των τίτλων και των μορφών των αξιών σβήνουν σταδιακά τα ίχνη προέλευσης και μετασχηματισμού των αξιών αυτών. Το μαύρο χρήμα, που προέρχεται από παράνομες ή και εγκληματικού χαρακτήρα δραστηριότητες, βρίσκει το ασφαλές του καταφύγιο στο απρόσιτο και απρόσβλητο φρούριο των μηχανισμών αυτών.

Τότε όλα είναι νόμιμα. Οι νόμοι και οι θεσμοί της ασύδοτης και παράνομης δράσης του χρηματοπιστωτικού σύμπαντος έχουν παραχωρήσει την έννοια του ηθικού στους αφελείς του «κάτω κόσμου».

Καταλήστευση του δημόσιου και κοινωνικού πλούτου

Το πρόβλημα όμως που αναφύεται βρίσκεται πέραν -όπως προαναφέραμε- του διλήμματος μεταξύ νόμιμου και ηθικού, πέραν του καλού και του κακού…

Ποια είναι η θεμελιώδης διαφορά του σύγχρονου νεοφιλελεύθερου-χρηματοπιστωτικού παραδείγματος από το κλασικό καπιταλιστικό παράδειγμα;

Στον κλασικό-βιομηχανικό καπιταλισμό, η εκμετάλλευση της ανθρώπινης και κοινωνικής εργασίας προέκυπτε από την άμεση σχέση -και την θεμελιώδη αντίθεση- μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας, η οποία προσδιορίσθηκε από την κλασική μαρξική παράδοση ως υπεραξία, δηλαδή, ως απλήρωτη εργασία που επέφερε το υπερκέρδος του κεφαλαίου.

Στη σύγχρονη εποχή, πέραν της υπεραξίας, που προκύπτει από την ασύδοτη πολλές φορές εκμετάλλευση της ανθρώπινης και κοινωνικής εργασίας και από μια δευτεροβάθμια μορφή εκμετάλλευσης. Γιατί το σύγχρονο χρηματοπιστωτικό-επιχειρηματικό κεφάλαιο, μέσω της «φούσκας» των προϊόντων του και των αυστηρών, περιοριστικών δημοσιονομικών προγραμμάτων, αφαιρεί δημόσιους πόρους, υπερχρεώνει τα κράτη και αφαιρεί στη συνέχεια τα εισοδήματα, τους μισθούς, τους πόρους των πολιτών, ενώ ταυτόχρονα συρρικνώνει το κοινωνικό κράτος και υπερχρεώνει τους ίδιους τους πολίτες.

Το σημερινό παγκόσμιο-κρατικό χρέος υπερβαίνει συνολικά τα 280 τρισ. δολάρια, ενώ το ιδιωτικό χρέος υπολογίζεται σε ύψη τετράκις δισ. δολαρίων.

Δεν πρόκειται, συνεπώς, για μια παραδοσιακή μορφή εκμετάλλευσης, αλλά για μια καταλήστευση του παγκόσμιου κοινωνικού και εθνικού πλούτου, που συντελείται ομαλώς, σύμφωνα με τους νόμους και τους κανόνες λειτουργίας του «πάνω κόσμου».

Και το χειρότερο: Ο πραγματικός, ιστορικός, κοινωνικός και παραγωγικός κόσμος έχει νομιμοποιήσει τους νόμους του «πάνω κόσμου». Η δράση των φορολογικών παραδείσων είναι, όπως ισχυρίζονται οι άρχουσες οικονομικοπολιτικές ελίτ, απολύτως νόμιμη ή, σε μια έσχατη ερμηνεία, νομότυπη… Αυτός είναι δυστυχώς ο εμπαιγμός και η απαξία, που στρέφεται ανενδοίαστα κατά της ανθρώπινης εργασίας, κατά της αξιοπρέπειας, κατά της ίδιας της ζωής των πολιτών.

Ούτε νόμιμο ούτε ηθικό

Δεν πρέπει, κατά συνέπεια, να προκαλεί καμιά έκπληξη το γεγονός ότι πρόσωπα και επιχειρηματικές δραστηριότητες που εμφανίζονται κατά καιρούς στις λίστες των φορολογικών παραδείσων και των απανταχού της Γης offshore εταιρειών, πέραν της δημοσιοποίησης και της κατακραυγής των πολιτών, δεν έχουν καμιά συνέπεια, δεν υφίστανται καμιά τιμωρία. Άλλωστε, σε μια παρόμοια περίπτωση, δεν θα διαταράσσονταν οι ισορροπίες που διασφαλίζουν την απόλυτη κυριαρχία του κόσμου της εκμετάλλευσης και της ασυδοσίας.

Θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τα τελευταία 20 χρόνια, και ιδιαίτερα τα χρόνια των Μνημονίων, το δίκαιο της χρηματοπιστωτικής εξουσίας και του ασύδοτου κεφαλαίου, που επέβαλαν και εφάρμοσαν οι δανειστές μας, με επικεφαλής τη γερμανική ελίτ, κυριάρχησε σε μεγάλο βαθμό, ευτελίζοντας το Κοινοβούλιο, τα παραδοσιακά κόμματα της διακυβέρνησης, παραβιάζοντας σε αρκετές περιπτώσεις το ίδιο το Σύνταγμα.

Νόμος είναι το δίκαιο των δανειστών και των συμφερόντων που αυτοί εκπροσωπούν.

Η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ αλλά και τα μορφώματα που προώθησε η διαπλοκή ενστερνίσθηκαν, ιδιοποιήθηκαν και εφάρμοσαν κατά γράμμα τους νόμους και το δίκαιο των δανειστών. Κι αυτές τις επιλογές τις ακολουθούν και σήμερα με μεγαλύτερο φανατισμό, θεωρώντας τις ως όχημα που θα τους οδηγήσει στην παλινόρθωση στην κυβερνητική εξουσία.

Είναι μάλλον υπερβολή ή, καλύτερα, αποτελεί αφέλεια να ζητάμε από τον Κυρ. Μητσοτάκη να τοποθετηθεί στο δίλημμα «δίκαιο ή ηθικό» στην περίπτωση της δημοσιοποίησης του ονόματος της συζύγου του στις offshore των φορολογικών παραδείσων.

Δεν υφίστανται τέτοιου τύπου διλήμματα για τη σημερινή ακροδεξιά-νεοφιλελεύθερη ΝΔ. Η διαπλοκή, η κερδοσκοπική, ασύδοτη δράση του κεφαλαίου, η έκνομη λειτουργία των συστημικών ΜΜΕ, οι συναλλαγές με τους εγχώριους και διεθνείς προμηθευτές, όπως η Siemens, ανήκουν πλέον στις κανονικότητες, εντάσσονται στο δίκαιο και στους νόμους που η ΝΔ και η ηγεσία της υπηρετούν.

Σ’ αυτά τα συμφέροντα απευθύνεται ο αρχηγός της ΝΔ και συνεννοείται με αυτούς στην κοινή αξιακή τους γλώσσα.

Σ’ αυτόν τον κόσμο, σ’ αυτήν τη γλώσσα η φοροδιαφυγή και η φοροκλοπή θεωρούνται μαγκιά, αποκαλύπτουν τις ικανότητες και τα προσόντα του ατόμου που χρησιμοποιεί αυτά τα μέσα. Στον κόσμο της φυσικής ανισότητας, στον οποίο ζούμε, η στάση αυτή συνιστά ένα είδος αριστείας απέναντι στους ανίκανους και πνευματικούς πένητες που εκπληρώνουν τις (επώδυνες) υποχρεώσεις τους και εξακολουθούν να πιστεύουν στη δικαιοσύνη, στον νόμο, στην ηθική, στην αξιοπρέπεια.

Δυστυχώς, για τον αρχηγό της ΝΔ και τους ομοίους του, η κοινωνία διαθέτει και κρίση και μνήμη και γνώση των όσων διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια της και την προκαλούν. Διαθέτει και ήθος και αξιοπρέπεια και πίστη στις ανθρώπινες και κοινωνικές αξίες.

Αυτή όμως η κοινωνία, αυτή η κοινωνική πλειοψηφία, η οποία αντιμετωπίζεται με περιφρόνηση και εμπαίζεται από τον Κυρ. Μητσοτάκη, θα του υπενθυμίσει την κατάλληλη στιγμή τι σημαίνει δίκαιο και τι σημαίνει ηθικό. Οριστικά και τελεσίδικα.

http://www.paron.gr/2017/11/15/nomos-ine-to-dikio-tou-paradisou/