Η ημέρα που γεννήθηκε η «Ρωμιοσύνη»

ΤΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑΚΑ ΘΕΟΦΑΝΙΑ TOY 1966

Η ημέρα που γεννήθηκε η «Ρωμιοσύνη»

Η μεγάλη συγκέντρωση της Ένωσης Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου και της ΕΔΑ στον Πειραιά κατά την τελετή του αγιασμού, τα επεισόδια και η απόφαση του Μίκη Θεοδωράκη.

ΜΕ ΤΗ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΤΟΥ ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ

Η τελετή του αγιασμού των υδάτων στο λιμάνι του Πειραιά στις 6 Ιανουαρίου 1966 σημαδεύτηκε από πρωτοφανή λαϊκή συμμετοχή αλλά και από τα επεισόδια που ακολούθησαν. Ήταν η εποχή της «αποστασίας» και τα πνεύματα ήταν ιδιαίτερα οξυμένα.

Ο αρχηγός της Ένωσης Κέντρου, Γεώργιος Παπανδρέου, ο πρωθυπουργός του 53%. που είχε εξαναγκαστεί σε παραίτηση από τον βασιλιά Κωνσταντίνο τον Ιούλιο του 1965, αποφάσισε να κάνει επίδειξη δύναμης έναντι των αντιπάλων του και να παραστεί στην τελετή αγιασμού των υδάτων στον Πειραιά.

Η διαφαινόμενη παρουσία μεγάλου πλήθους υποστηρικτών του ανάγκασε τον βασιλιά και τους λοιπούς κυβερνητικούς επισήμους να μην παραστούν στην επίσημη και πατροπαράδοτη τελετή στο λιμάνι του Πειραιά, αλλά να μετακινηθούν στο γειτονικό Τουρκολίμανο.

«Μέγα πλήθος» συγκεντρώθηκε στο λιμάνι του Πειραιά. Οι επιτελείς της Ένωσης Κέντρου το υπολόγισαν σε 200-300 χιλιάδες, το «Ασοσιέτεντ Πρες» μετέδωσε για 40.000 συγκεντρωμένους, ενώ η αστυνομία τους υπολόγισε σε 10.000. «Σεισμό» χαρακτήρισε τη συγκέντρωση ο Γεώργιος Παπανδρέου, που έφθασε στον τόπο της τελετής συνοδεία μεγάλης πομπής αυτοκινήτων από το Καστρί. Τα συνθήματα που κυριαρχούσαν ήταν:

• «Δημοκρατία»

•  «Παπανδρέου και υιός, η Ελλάδα πάει εμπρός»

• «Είσαι ο πρωθυπουργός»

• «1-1-4»

• «Εκλογές».

ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟΣ

Τόσος ήταν ο ενθουσιασμός του πλήθους, ώστε μετά το τέλος του αγιασμού οι λιμενικοί πρότειναν στον Παπανδρέου να αναχωρήσει με πλοιάριο. Αυτός αρνήθηκε ευγενικά την προσφορά, όπως έγραψε ο Τύπος, και προτίμησε να διέλθει εν μέσω των παραληρούντων οπαδών του. Στην τελετή συμμετείχε και αντιπροσωπεία της ΕΔΑ, με επικεφαλής τον βουλευτή Μίκη Θεοδωράκη. Η Αριστερά ήταν ιδιαίτερα ενοχλημένη με τον βασιλιά, ο οποίος στο πρωτοχρονιάτικο διάγγελμα του είχε χαρακτηρίσει «μίασμα» τον κομμουνισμό. Στη διασταύρωση των οδών Γεωργίου Α' και Βασιλέως Κωνσταντίνου (νυν Ηρώων Πολυτεχνείου) προκλήθηκαν τα πρώτα επεισόδια μεταξύ του πλήθους και της αστυνομίας, που προσπάθησε να εμποδίσει την αυθόρμητη διαδήλωση.

Η επίθεση των αστυνομικών υπήρξε ιδιαίτερα σκληρή εναντίον μιας ομάδας οπαδών της ΕΔΑ, που είχε φθάσει ως τα γραφεία της Εισαγγελίας Πειραιά, με επικεφαλής τον Μίκη Θεοδωράκη.

Από τις συμπλοκές τραυματίστηκαν επτά διαδηλωτές, ανάμεσα τους και δύο ανήλικοι, ενώ τρεις συνελήφθησαν. Από την Αστυνομική Διεύθυνση Πειραιά ανακοινώθηκε ότι τραυματίστηκαν 4 αστυνομικοί.

Σε ανακοίνωση της, η ΕΔΗΝ (η νεολαία της Ένωσης Κέντρου) επισήμανε την πρωτοφανή υποδοχή που επιφυλάχθηκε στον Γεώργιο Παπανδρέου και κάλεσε τον «αδούλωτο πειραϊκό λαό να αγωνισθεί για την επαναφορά της Δημοκρατίας», ενώ κατήγγειλε τις προσπάθειες των «πραιτωριανών του Αποστολάκου» «να εκφοβίσουν το συγκεντρωμένο πλήθος» και «να διαλύσουν τη συγκέντρωση».

Η ΕΔΑ, αφού χαιρέτισε την «παλλαϊκή · και πανδημοκρατική εκδήλωση», στηλίτευσε «την αυλική κυβέρνηση», την οποία θεώρησε υπεύθυνη για «τους αστυνομικούς τραμπουκισμούς», οι οποίοι επιβεβαίωσαν ότι «το βαθύ χάσμα που τη χωρίζει από τον Λαό ολοένα και περισσότερο διευρύνεται».

Από την πλευρά της, η κυβέρνηση Στεφανόπουλου, διά του υπουργού Δημοσίας Τάξεως, Χρήστου Αποστολάκου, χαρακτήρισε «οχλοκρατική» τη συγκέντρωση και δικαιολόγησε την επίθεση της αστυνομίας, υποστηρίζοντας ότι έγινε απόπειρα οργάνωσης πορείας «και η Αστυνομία υπεχρεώθη, δεχθείσα μάλιστα απρόκλητον επίθεσιν, να προστατεύση την κυκλοφορίαν και την ελευθερίαν των πολιτών».

ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΡΙΤΣΟΥ

Την επομένη, ο Μίκης Θεοδωράκης ανακοίνωσε σε συνέντευξη Τύπου ότι άρχισε να μελοποιεί εννέα ποιήματα από τη «Ρωμιοσύνη» του Γιάννη Ρίτσου, με αφορμή τα γεγονότα του Πειραιά.

Ο δημοσιογράφος και στιχουργός Φώντας Λάδης στο βιβλίο του «Μίκης Θεοδωράκης: Το χρονικό μιας επανάστασης 1960-1907» περιγράφει το σκηνικό: «Ένας υπαστυνόμος ούρλιαξε: "Ακούς εκεί να μην πάει κανένας στο βασιλιά και να 'ρθουν όλοι στον Παπανδρέου και την ΕΔΑ!". Άρχισε η επίθεση της αστυνομίας. Έπεφταν με λύσσα σ' όποιον έβρισκαν στο πέρασμα τους. Ρίχτηκαν πάνω στο Μίκη. Τον τραυμάτισαν. Ένας αρχιφύλακας ούρλιαξε με τη σειρά του: "Θεοδωράκη Βούλγαρε!" Ο "Βούλγαρος" γύρισε στο σπίτι, τρέμοντας από οργή και συγκίνηση. "Έφτασε η ώρα της Ρωμιοσύνης!" σκέφτηκε. Οι στίχοι τον περίμεναν. Κείνη τη μέρα δε βγήκε από το σπίτι, ούτε έφαγε. Άρχισε και τέλειωσε τη σύνθεση της "Ρωμιοσύνης"».

ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ·