Ασήμι, το μαγικό, μέταλλο

Η εποχή τον μυθικού πλούτου της Αυτοκρατορίας των Ινδιών μπορεί να έχει περάσει, μένουν όμως μερικά εντυπωσιακά δείγματα της - όπως αυτό το ασημένιο πιθάρι για νερό που βρίσκεται στην Τζαϊπούρ. O συγγραφέας τον άρθρου λέει ότι δεν γνωρίζει να υπάρχει μεγαλύτερο ασημένιο αντικείμενο σ ' όλο τον κόσμο. Ο μαχαραγιάς της Τζαϊπούρ είχε παραγγείλει δύο τέτοια πιθάρια για να κουβαλήσει το πόσιμο νερό του από τον ιερό Γάγγη στην Αγγλία, όταν πήγε εκεί το 1902 για να παραστεί στη στέψη του Εδουάρδου Ζ'

Ασήμι, το μαγικό, μέταλλο

Σύμβολο πλούτου από αιώνες, το πολύτιμο αυτό ορυκτό είναι επίσης εξαιρετικά πρακτικό

του  Allen A. Boraiko

Το ασήμι αρέσει στους περισσότερους ανθρώπους. Αναζητούμε ένα ασημένιο «φεστόνι» σε κάθε μαύρο σύννεφο της ζωής μας, ακούμε ήχους που έχουν την καθαρότητα του ασημιού και θεωρούμε τα ασημένια μαλλιά σημάδι αρχοντιάς. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ονόμαζαν το ασήμι «λευκό χρυσάφι». Τα δυο μέταλλα χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή των πρώτων νομισμάτων.

Βρίσκονται κοντά το ένα στο άλλο στον περιοδικό πίνακα των στοιχείων, όπου η αντοχή του ασημιού στη διάβρωση το κατατάσσει, μαζί με το χρυσάφι, στην κατηγορία των ευγενών μετάλλων. Μόνο το ασήμι ανταγωνίζεται το χρυσάφι στην ικανότητα του να τεντώνεται και να λυγίζει. Ένας χρυσοχόος μπορεί να φτιάξει από έναν κόκκο ασημιού - σχεδόν 0,065 του γραμμαρίου - ένα λεπτό σύρμα 120 μέτρων, ή ένα μεταλλικό φύλλο σχεδόν 150 φορές λεπτότερο από τη σελίδα ενός βιβλίου. Παράλληλα, το ασήμι, όπως και το χρυσάφι, είναι για τον κάτοχο του ατράνταχτος πλούτος και σιγουριά.

Αλλά τα προτερήματα του ασημιού δεν σταματούν εδώ. Τίποτα δεν αντανακλά τόσο τέλεια και τόσο ομοιόμορφα το φως. Ακόμα και το λεπτότερο φύλλο ασημιού αντανακλά το 95% της ποσότητας του φωτός που πέφτει πάνω του. Χρησιμοποιείται σε συλλέκτες ηλιακής ενέργειας για τη συγκέντρωση των ηλιακών ακτινών, και στην κατασκευή των πιο τέλειων καθρεπτών και των ειδικών φιλμ που χρησιμοποιούνται στα τζάμια που ανακλούν τη θερμότητα. Το ασήμι μπορεί να ενεργοποιήσει το οξυγόνο ώστε να το καταστήσει ικανό να σκοτώνει τα βακτήρια. Πολλά νοσοκομεία αποστειρώνουν το νερό που πίνουν οι ασθενείς τους περνώντας το από φίλτρα άνθρακα εμποτισμένου σε ασήμι. Οι χειρουργοί απολυμαίνουν διάφορα εγκαύματα με αλοιφές ασημιού και συγκολλούν οστά χρησιμοποιώντας μια ειδική «κόλλα», που περιέχει βακτηριοκτόνα άλατα του αργύρου.

Κανένα μέταλλο - ούτε καν ο χαλκός - δεν είναι τόσο καλός αγωγός της θερμότητας και του ηλεκτρισμού όσο το ασήμι. Μπαταρίες οξειδίου του αργύρου χρησιμοποιούνται στα ακουστικά των κουφών, καθώς και σε υπολογιστές, υποβρύχια και τεχνητούς δορυφόρους. Οι διακόπτες κυκλωμάτων σε αυτοκίνητα, σε φωτιστικά, σε τηλέφωνα και σε κομπιούτερς έχουν κι αυτοί μικροσκοπικούς δίσκους ασημιού.

 Το περισσότερο ασήμι προέρχεται από κοιτάσματα που είναι πλουσιότερα σε άλλα μέταλλα. Αυτή η φλέβα ασημιού, σ' ένα ορυχείο του Περού, λάμπει ακόμα πιο πολύ γιατί το ασήμι είναι ανακατεμένο με μόλυβδο και ορεία κρύσταλλο

Καλύμματα μηχανών από ασήμι εμποδίζουν τους σπινθήρες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν την ανάφλεξη του εκρηκτικού μείγματος υγρού υδρογόνου και οξυγόνου, το οποίο κινεί το διαστημικό λεωφορείο της ΝΑΣΑ.

Με τη μορφή κρυστάλλων του ιωδιδίου του αργύρου, «πασπαλίζουν» με ασήμι τα σύννεφα για να προκαλέσουν βροχή. Κρυσταλλικά άλατα του αργύρου χρησιμοποιούνται στην εμφάνιση των φωτογραφιών. ' Ένα γραμμάριο ασημιού φτάνει για να εμφανίσει κανείς κάπου 200 έγχρωμες φωτογραφίες.

Στα τελευταία 5.000 χρόνια, ο άνθρωπος έχει βγάλει από τη γη πάνω από 850.000 τόννους ασήμι, κι απ' αυτή την ποσότητα τα τρία τέταρτα προέρχονται από την Βόρεια και την Νότια Αμερική - τα Βραχώδη Όρη, τις Σιέρρες του Μεξικού, τις 'Ανδεις και τον Καναδά. Άλλο προέρχεται από την Αυστραλία και την Ρωσία. Εν τούτοις, αν όλο αυτό το ασήμι μοιραζόταν ίσα στους κατοίκους του πλανήτη μας, ο καθένας από μας δεν θα 'παίρνε ούτε διακόσια γραμμάρια, ποσότητα που μετά βίας φτάνει για ένα σερβίτσιο ασημένια μαχαιροπίρουνα για έξι άτομα.

Το ασήμι ρέει με τέτοια ταχύτητα προς τις διάφορες πρακτικές χρήσεις του, αλλά και προς τα θησαυροφυλάκια των τραπεζών, ώστε εδώ και δεκαετίες η παραγωγή των ορυχείων αδυνατεί να ανταποκριθεί στην παγκόσμια ζήτηση, που υπολογίζεται ότι το 1983 έφτασε σχεδόν τους 11.500 τόννους. Τα δύο τρίτα της ποσότητας αυτής προήλθαν από εξόρυξη. Το υπόλοιπο καλύφθηκε με την τήξη και την επανεπεξεργασία παλιών νομισμάτων, ασημικών, πινάκων συρμάτωσης ηλεκτρονικών υπολογιστών, χρησιμοποιημένα φωτογραφικά υλικά και άλλα υπολείμματα ασημιού. Ευτυχώς, μπορούμε να λιώνουμε και να επανεπεξεργαζόμαστε το παλιό ασήμι που έχουμε στη διάθεση μας σχεδόν απεριόριστα, γιατί σε κάθε επεξεργασία χάνεται πολύ λίγο μέταλλο. Νιώθω παράξενα στην ιδέα ότι η βέρα μου μπορεί να είχε βρεθεί στη χούφτα του Ιούδα και να προέρχεται από ένα από τα τριάκοντα αργύρια που πήρε για να προδώσει τον Ιησού.

Στην Παναγία του Μπελέν, το σκαλιστό ξύλο του τέμπλου και της Αγίας Τράπεζας είχε ντυθεί εξ ολοκλήρου με σφυρηλατημένα φύλλα ασημιού. Το άφθονο επιχρύσωμα των διακοσμητικών τονίζει ακόμα περισσότερο τον πλούτο και τη μεγαλοπρέπεια του μπαρόκ.

 Αλλά ο Ιούδας δεν είναι ο μόνος που η δίψα για το ασήμι και τον έκανε να φτάσει στα άκρα. Οι Ισπανοί κονκισταδόρες σάρωσαν κυριολεκτικά το Περού από το ασήμι του, αποσπώντας από τους Ίνκας τα ιερά ασημένια μαχαίρια τους, τα ασημένια τους σκουλαρίκια, τις ασημένιες μάσκες και λατρευτικά τους ειδώλια. Αργότερα εξόρυξαν βουνά ασήμι από την περιοχή. Το μεγαλύτερο μέρος των ασημικών των Ίνκας το έλιωσαν -προς δόξαν του βασιλέως, της Ισπανίας και του Θεού. Το μερίδιο του Θεού από το ασήμι του Νέου Κόσμου, επέστρεψε στην πατρίδα του με τη μορφή εσταυρωμένων, δισκοπότηρων και βαρύτιμων ασημένιων βωμών στις ισπανικές εκκλησίες των αποικιών.

Στην Ινδία, το ασήμι είναι κι εκεί απομεινάρι παλιών αυτοκρατοριών. Οι Πορτογάλοι, οι Γάλλοι και οι Άγγλοι έριξαν στην Ινδία τόνους ασημιού  - σε  ράβδους, νομίσματα και με τη μορφή δώρων - για να αγοράσουν αρώματα, μεταξωτά, τσάι και ειρηνικές διαθέσεις από τους πανίσχυρους άρχοντες της Ινδίας. Σήμερα, χωρίς να έχει στο έδαφος της ούτε ένα ορυχείο ασημιού, η Ινδία εξακολουθεί να «κρατάει» 125 ως 150 δισεκατομμύρια γραμμάρια ασημιού, που ισοδυναμεί με το 15% περίπου του συνολικού παγκόσμιου αποθέματος. Ένα μεγάλο μέρος από αυτό βρίσκεται στα χέρια, κυριολεκτικά, των γυναικών - με τη μορφή βραχιολιών και άλλων κοσμημάτων που αντιπροσωπεύουν φορητούς «λογαριασμούς καταθέσεων».

 Το ασήμι που έκλεψαν οι κονκισταδόρες από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής επέστρεψε στην πατρίδα του με την μορφή έργων τέχνης για τη διακόσμηση ισπανικών εκκλησιών του Νέου Κόσμου.

Στην άλλη άκρη του κόσμου, οι συντηρητικοί Μεξικάνοι βρίσκουν σιγουριά στα 28-γραμμαρίων ασημένια μενταγιόν, που τα λένε «όνθας» -και στο ότι η χώρα τους είναι το «νούμερο ένα» στην παραγωγή ασημιού. Το 1984 οι Μεξικανοί μεταλλωρύχοι έβγαλαν από τη γη τους πάνω από δύο δισεκατομμύρια γραμμάρια ασήμι. Ωστόσο, καινούρια ορυχεία ασημιού δεν ανοίγονται από τη μια μέρα στην άλλη. Για να γίνει ένα πηγάδι ορυχείου, να σκαφτούν οι στοές και να καθαριστεί κάποιο χαμηλής περιεκτικότητας κοίτασμα, μπορεί να χρειαστούν χρόνια κόπων και εκατομμύρια δολαρίων. Οι Μεξικάνοι μεταλλωρύχοι λένε: «Για ν' ανοίξεις ορυχείο ασημιού χρειάζεται ένα χρυσωρυχείο.»

Αλλά όσο κι αν στοιχίζει, το ασήμι ασκεί μια πανάρχαιη και παγκόσμια γοητεία. Το πολύτιμο αυτό μέταλλο καθρεφτίζει την αιώνια αναζήτηση του ανθρώπου για πίστη και ίαση, για πλούτο και ομορφιά.

National Geographic '81