Η «άγνωστη» απεργία των σιγαροποιών στη Θεσσαλονίκη.

Πριν από 100 χρόνια

Η «άγνωστη» απεργία των σιγαροποιών στη Θεσσαλονίκη.

Η μεγάλη απεργία των σιγαροποιών της Θεσσαλονίκης εξελίχθηκε τον Ιούλιο του 1918, εν μέσω του πολέμου. Η σημασία της δεν προέρχεται μόνον από την έκταση της και το νικηφόρο αποτέλεσμα της, αλλά και από την ποιότητα των θεσμικών αιτημάτων της. Διότι, εκτός από μεγάλες μισθολογικές αυξήσεις, οι απεργοί απαιτούσαν αφενός μονοπώλιο προσφοράς εργασίας (προσλήψεις μόνο μελών του σωματείου) και εργατικό έλεγχο. Από την άποψη αυτή, επρόκειτο για μία από τις σπουδαιότερες συνδικαλιστικές εκδηλώσεις στην Ελλάδα.

Οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές, διότι λόγω της επιστράτευσης έλειπαν εργατικά χέρια. Επιπλέον, η κυβέρνηση Βενιζέλου άσκησε κάποια πίεση προς την εργοδοτική πλευρά για συμβιβασμό με τους απεργούς, δεδομένου ότι επιθυμούσε να δώσει εικόνα φιλεργατική στο εξωτερικό. Οι διαπραγματεύσεις εξελίχθηκαν στη Θεσσαλονίκη ανάμεσα στους ιδιοκτήτες των καπνεργοστασίων και τους απεργούς, με μεσολαβητή τον γενικό διοικητή Θεσσαλονίκης-Πέλλας Αναστάσιο Αδοσίδη (1873-1942). Ο Αδοσίδης είχε εργαστεί ως δημοσιογράφος στο Παρίσι και ήταν γιος ανώτατου αξιωματούχου του οθωμανικού κράτους. Σταδιοδρόμησε και αυτός ως ανώτατος λειτουργός του Ελληνικού Δημοσίου. Σε αυτόν έπεσε το πολιτικό βάρος να κλείσει την υπόθεση όσο το δυνατόν «αναίμακτα» και τα κατάφερε θαυμάσια μετά από διαπραγματεύσεις είκοσι ημερών.

ΟΙ ΑΠΕΡΓΟΙ

Στη Θεσσαλονίκη λειτουργούσαν την εποχή εκείνη διάφορα συνδικαλιστικά σωματεία στον χώρο της καπνεργασίας. Ήταν το Διεθνές Σωματείο Καπνεργατών, το Σωματείο Καπνεργατών «Πρόοδος», το Σωματείο Στοιβαδόρων Καπνού και το Σωματείο Εργατών & Εργατριών Καπνοκοπτηρίων. Από αυτά μόνον το τελευταίο είχε προκηρύξει την απεργία του Ιουλίου 1918. Τα μέλη του ήταν «σιγαροποιοί». Δεν είχαν δηλαδή σχέση με τους εργάτες που επεξεργάζονταν τον καπνό και οι οποίοι πρωταγωνίστησαν στις απεργίες της δεκαετίας του 1930. όταν οι «σιγαροποιοί» είχαν εκλείψει πλέον ως ειδικότητα. Η απεργία κηρύχθηκε στα καπνεργοστάσια «Σαλόνικα», «Νέστος», «Ατλας», «Καρακίτη» και «Πρωτόπαπα & Σία» που λειτουργούσαν στη Θεσσαλονίκη.

Στην τελική φάση των διαπραγματεύσεων, το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης απείλησε επέκταση της απεργίας.

ΤΑ ΑΙΤΗΜΑΤΑ

Το πρώτο αίτημα ήταν οι προσλήψεις στα καπνεργοστάσια να γίνονται μόνον από μέλη του σωματείου. Παρεπόμενο ήταν η απόλυση των απεργοσπαστών. Οι καπνοβιομήχανοι απάντησαν ότι «τοιαύτη απαίτησις είναι ανελεύθερος και καταργεί την ελευθερίαν της εργασίας, ην ελευθερίαν αναγνωρίζουσι και ως δόγμα πρεσβεύουσιν άπαντα τα πεπολιτισμένα κράτη της υφηλίου». Τελικώς συμφωνήθηκε να «προτιμώνται» τα μέλη του σωματείου, δηλαδή το αίτημα έγινε εν μέρει δεκτό.

Το δεύτερο αίτημα ήταν η εγκατάσταση αντιπροσωπείας του Σωματείου στα εργοστάσια για την παρακολούθηση και καθοδήγηση των εργατών. Οι εργοδότες απέρριψαν το αίτημα εξισώνοντας το με απαίτηση του Σωματείου να επεμβαίνει και να ρυθμίζει τον τρόπο και το είδος της εργασίας.

Από τα δημοσιεύματα του Τύπου αντιλαμβανόμαστε ότι υπήρχε διατάραξη στις καθημερινές σχέσεις εποπτείας στα καπνεργοστάσια, την οποία οι μεν εργοδότες επιχειρούσαν να αντιμετωπίσουν με την αυστηρή άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος (μέσω των προϊσταμένων), ενώ το Σωματείο με εργατικό έλεγχο της διαδικασίας παραγωγής.

Φαίνεται ότι κάποιο είδος εργατικού ελέγχου είχε ήδη εφαρμοστεί, διότι οι εργοδότες κατηγόρησαν το Σωματείο ότι δημιούργησε στα εργοστάσια «εργάτας αντιπειθαρχικούς εργάτας άτακτους, εργάτας αυθάδεις, εργάτας αρνούμενους πάντα σεβασμόν προς προϊσταμένους τμημάτων και εργοδότας και πάσαν υποχρέωσιν προς την αναληφθείσαν εργασίαν. Ουδείς επιστάτης ή εργοδότης τολμά να απευθύνη παρατήρησιν προς παρεκτρεπόμενον ή παραμελούντα την εργασίαν του εργάτην, διότι ο εργάτης αυθαδώς αποκρούει πάσαν απευθυνομένην αυτώ παρατήρησιν και η εγκαθιδρυμένη επιτροπή επεμβαίνουσα αποπέμπει τον επιστάτην ή τον προϊστάμενον με τας συνηθισμένος πλέον φράσεις "Πήγαινε εις το γραφείον σου, δεν έχεις θέσιν εδώ"».

Στο επίμαχο αυτό ζήτημα οι εργοδότες ήταν αμετάθετοι στην άρνηση τους, αλλά συμφώνησαν να τεθεί υπό κυβερνητική διαιτησία.

Το τρίτο αίτημα ήταν μισθολογικές αυξήσεις. Στην επίλυση του βοήθησε η κυβέρνηση με την επιβολή πρόσθετου φόρου δέκα λεπτών σε κάθε πακέτο, ώστε να χρηματοδοτηθεί η αύξηση των ημερομισθίων. Επιπλέον, οι εργοδότες δέχθηκαν να δώσουν συμπληρωματική αύξηση 15%, ώστε η συνολική αύξηση στα ημερομίσθια να φτάσει το 50%, ποσοστό που δεν πρέπει να εντυπωσιάζει διότι λόγω του πολέμου υπήρχε συνεχής ανατίμηση εμπορευμάτων και υπηρεσιών. Το ημερομίσθιο (για κατασκευή 1000 τσιγάρων) ήταν 14 δραχμές και θα ανέβαινε στις 21.

Το τέταρτο αίτημα ήταν η επαναπρόσληψη όλων των απεργών, που έγινε δεκτό.

Ήταν μια νικηφόρα απεργία που θεμελίωσε την παράδοση των απεργιών στον χώρο της καπνεργασίας.

Ο εφημεριδολάτρης

ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ