Κων. Γραικιώτης : Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΣΑΝ ΦΡΑΝΣΙΣΚΟ (17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1989)

USGS photo from 1989 Loma Prieta earthquake. Caption: Aerial view of collapsed sections of the en:Cypress Viaduct of en:Interstate 880. [H.G. Wilshire, U.S. Geological Survey]

Ο ΣΕΙΣΜΟΣ ΣΤΟ ΣΑΝ ΦΡΑΝΣΙΣΚΟ

17 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 1989

Γράφει ο Κων. Γραικιώτης

Οι σεισμοί είναι ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στη περιοχή του κόλπου του San Fransisco. Στη περιοχή αυτή της Αμερικανικής ηπείρου συμβαίνουν σεισμοί από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.

Το Σαν Φρανσίσκο (San Francisco) είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη στην Καλιφόρνια και η δέκατη τέταρτη μεγαλύτερη στις Η.Π.Α, με πληθυσμό 802.426 σύμφωνα με καταμέτρηση του 2010. Βρίσκεται στο άκρο της χερσονήσου του Σαν Φρανσίσκο και είναι το κεντρικό σημείο της περιοχής του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο, που έχει πληθυσμό επτά εκατομμύρια. Το Σαν Φρανσίσκο είναι η δεύτερη πιο πυκνοκατοικημένη πόλη της Αμερικής, μετά τη Νέα Υόρκη.

Οι Ισπανοί ήταν οι πρώτοι Ευρωπαίοι που εγκαταστάθηκαν στο Σαν Φρανσίσκο, που το ονόμασαν έτσι από τον Άγιο Φραγκίσκο. Ο ισπανός Γκασπάρ ντε Πορτολά θεωρείται ότι «ανακάλυψε» τον Κόλπο του Αγίου Φραγκίσκου. Το φυσικό λιμάνι εντυπωσίασε τους Ισπανούς οι οποίοι επέστρεψαν το 1775 και έχτισαν την Mision San Francisco de Asis, σε ένα σημείο που αποτελεί σήμερα την καρδιά της Mission District.

Η πόλη πέρασε από την κατοχή των Ισπανών στο κράτος του Μεξικού και έπειτα στις ΗΠΑ το 1848. Με την ένταξη της Καλιφόρνιας στις ΗΠΑ ανακαλύφθηκαν παράλληλα σημαντικά κοιτάσματα χρυσού στο 1848 και τα αποθέματα ασημιού Comstock Lode το 1859, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα η πόλη να αναπτυχτεί ραγδαία. Εξ αιτίας των παραπάνωύ η πόλη αναπτύχθηκε γοργά και μέχρι το 1850, οι μόνιμοι κάτοικοι του Σαν Φρανσίσκο έφταναν τα 25.000 άτομα.

Μετά την μεγάλη πυρκαγιά της πόλης, το 1906, η οποία προκλήθηκε από τον μεγάλο σεισμό του έτους εκείνου, ανοικοδομήθηκε εκ νέου γρήγορα και σήμερα είναι μια από τις πιο αναγνωρίσιμες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι επίσης και από τις λίγες πόλεις παγκοσμίως που έχει λάβει αυξημένα αντισεισμικά μέτρα, με σκοπό την αποφυγή μιας δεύτερη πανωλεθρία σαν αυτή του 1906.

Αυτό άλλωστε είναι φυσικό γιατί στις δυτικές Η.Π.Α. και ειδικότερα στη Νότιο Καλιφόρνια, το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα είναι μια διαρκής απειλή αφού χαρακτηρίζεται από ένα δίκτυο ενεργών ρηγμάτων. Ειδικότερα στη περιοχή του κόλπου του Σαν Φρανσίσκο, η κίνηση των δυο πλακών, δηλαδή της πλάκας του Ειρηνικού Ωκεανού και της πλάκας της Βορείου Αμερικής, κατανέμεται μεταξύ τριών κυρίων κλάδων του ρήγματος του Αγίου Ανδρέα αλλά και κάποιων άλλων δευτερευόντων (το νότιο, το κεντρικό και το βόρειο)

Το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα, έχει στο διάβα των αιώνων προκαλέσει κάποιους αξιοσημείωτους σεισμούς όπως :

Στις 9 Ιανουαρίου 1857 είχαμε τον γνωστό σεισμό του Fort Tejon που όμως το επίκεντρο του θεωρείται ότι βρίσκεται βορειότερα, νότια του Parkfield. Το μέγεθος του ήταν 7,9 βαθμοί της κλίμακας και σημειώθηκαν δύο θάνατοι.

Στις 18 Απρίλιου του 1906 ο σεισμός στο Σαν Φρανσίσκο ήταν από τους πλέον καταστροφικούς. Ο σεισμός συνοδεύτηκε από επιφανειακές διαρρήξεις συνολικού μήκους 430 χιλιόμετρα στη Βόρεια Καλιφόρνια. Το επίκεντρο ήταν κοντά στο Σαν Φρανσίσκο. Περίπου 3000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από το σεισμό και τις πυρκαγιές που προκλήθηκαν ως έμμεσα αποτελέσματα του σεισμού. Το μέγεθος ήταν 7,8. Στην διάρκεια των σεισμών, η πόλη του Σαν Φρανσίσκο καταστράφηκε πλήρως.

Ήταν η χειρότερη φυσική καταστροφή στην ιστορία των ΗΠΑ, που όμως έθεσε τις βάσεις της σύγχρονης Σεισμολογίας. Ο σεισμός και η επακολουθήσασα μεγάλη πυρκαϊά κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του Σαν Φρανσίσκο, της επονομαζόμενης και «Πύλης του Ειρηνικού». Στις αρχές του 20ου αιώνα η πόλη ήταν το οικονομικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο της αμερικανικής Δύσης.

Μετά το σεισμό του 1906, η βόρεια άκρη του Ρήγματος του Αγίου Ανδρέα παρέμεινε σχετικά ήρεμη. Στις 17 Οκτωβρίου 1989 στις 5:04 μ.μ., τοπική ώρα συμβαίνει ο σεισμός στη Loma Prieta, κοντά στα όρη της Santa Cruz και είχε μέγεθος 7,1 βαθμούς. Προκλήθηκε από ολίσθηση κατά μήκος του ρήγματος του Αγίου Ανδρέα. Ο σεισμός διήρκεσε 10‐15 δευτερόλεπτα ήταν μεγέθους. Εκείνη την ώρα, όπως υπολογίζεται 50 εκατομμύρια Αμερικανοί ήταν καρφωμένοι στην τηλεόρασή τους για να παρακολουθήσουν τον τελικό του μπέιζμπολ από το Σαν Φρανσίσκο. Ξαφνικά, οι κάμερες άρχισαν να τρέμουν. Κάπου 100 χιλιόμετρα νότια του Σαν Φρανσίσκο οι δυο πλευρές του Ρήγματος του Αγίου Ανδρέα είχαν γλιστρήσει γρήγορα η μια κατά μήκος της άλλης, προκαλώντας ένα σεισμό που σκότωσε 63 άτομα, κατέστρεψε αυτοκινητόδρομους, συνέτριψε αυτοκίνητα και άφησε χιλιάδες άτομα άστεγα. Αλλά αυτή η δόνηση ήταν πολύ μικρότερης έντασης από το προβλεπόμενο μέγεθος 8 του αναμενόμενου «Μεγάλου» σεισμού.

Ο σεισμός αυτός είχε και κάτι καλό. Το 1989, στην περιοχή Λόμα Πριέτα του Σαν Φρανσίσκο, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ Anthony C. Fraser‐ Smith μετρούσε στο μαγνητόμετρό του ένα μαγνητικό πεδίο πολύ χαμηλών συχνοτήτων (ULF), της τάξεως των 0,01‐10 Hz. Ξαφνικά δύο εβδομάδες προτού σημειωθεί ο σεισμός των 6,9 ρίχτερ είδε τη μέτρηση των αισθητήρων του να κάνει άλμα στο 20πλάσιο του επιπέδου θορύβου αυτών των συχνοτήτων. Κι έπειτα, τρεις ώρες προτού εκδηλωθεί ο σεισμός με επίκεντρο 7 χλμ. μακριά, το σήμα αυξήθηκε στο 60πλάσιο του κανονικού. Αυτές οι προσεισμικές διαταραχές του μαγνητικού πεδίου οδήγησαν τον ερευνητή Tom Bleier στη δημιουργία ενός δικτύου επίγειων ανιχνευτών για τον Κόλπο του Σαν Φρανσίσκο. Από τις μετρήσεις του δικτύου, βγήκε το συμπέρασμα ότι τις αιφνίδιες μαγνητικές διαταραχές προξενούσαν ηλεκτρικά ρεύματα μικρής έντασης και δημιουργούσαν έτσι μια κάποια δυνατότητα πρόβλεψης.

Σχετικά πρόσφατα το 2004 είχαμε τον σεισμό στο Parkfield. Ο σεισμός συνέβηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2004, στις 10.15 π.μ. και έπληξε την Καλιφόρνια με μέγεθος 6 βαθμών. Αυτός ο σεισμός αναμενόταν αρχικά το 1993, με βάση τις τελευταίες θεωρίες πρόγνωσης σεισμών του χρόνου, αλλά πέρασαν έντεκα χρόνια τελικά για να συμβεί.

Η Καλιφόρνια ζει συνεχώς με τον φόβο του Big One, του νέου μεγάλου σεισμού που θα προκύψει από το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα, το πιο ευρέως μελετημένο ρήγμα στον πλανήτη. Ενδεχόμενη επανάληψη του σεισμού του 1906 σήμερα υπολογίζεται ότι θα κόστιζε 3.000 ώς 5.000 ζωές, παρά την αλματώδη πρόοδο της αντισεισμικής μηχανικής τον τελευταίο αιώνα και τα δισεκατομμύρια που έχουν ξοδευτεί για αντισεισμική προστασία στον κόλπο του Σαν Φρανσίσκο. Πιο ευάλωτα θεωρούνται τα κτίρια που έχουν χτιστεί σε προσχώσεις, καθώς και αρκετοί ουρανοξύστες στο οικονομικό κέντρο της πόλης, που χτίστηκαν πριν από την εφαρμογή των αυστηρότερων αντισεισμικών κανονισμών.