Γ. Α. ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ :Πίστεψαν ότι η εισβολή ήταν... μπλόφα

Πίστεψαν ότι η εισβολή ήταν... μπλόφα

Ο ρόλος της ΣΙΑ στην Αθήνα - Ιωαννίδης προς Σίσκο: «Μας εξαπατήσατε» - Ο «υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ» Καρακώστας θύμωσε γιατί τον ξύπνησαν

Του Γ. Α. ΛΕΟΝΤΑΡΙΤΗ

Πριν από 20 χρόνια (σημ.kgrek το άρθρο δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 23.7.1994), η χώρα ζούσε τραγικές στιγμές, Πρόκειται για μια περίοδο που σημάδεψε την ιστορία μας και την ιστορία της Κύπρου. Η μαύρη «21η Απριλίου» έκλεινε τον «κύκλο» της με μια εθνική καταστροφή.

Τα ξημερώματα της 20ής Ιουλίου 1974, τα δημοσιογραφικά πρακτορεία μετέδιδαν τη φοβερή είδηση: Τουρκικός στρατός είχε αρχίσει να εισβάλει στη βόρεια ακτή της Κύπρου. Οι Ελληνοκύπριοι έδιναν απεγνωσμένο αγώνα για να εμποδίσουν τους εισβολείς, αλλά οι τουρκικές δυνάμεις ήσαν πολλές. Η Κύπρος πλήρωνε την προδοσία της χούντας της Αθήνας και της Λευκωσίας. Η τελευταία, με το πρόσχημα του «πόθου της ενώσεως» συμπλήρωσε την καταστροφή με «πρόεδρο» τον Ν. Σαμψών, που δεν έχαιρε εκτιμήσεως ούτε μεταξύ των στρατιωτικών κύκλων της δικτατορίας, αλλά τον ανέχτηκαν, επειδή κανείς άλλος δεν δεχόταν να παίξει αυτόν τον ρόλο.

Όταν η είδηση για την εισβολή έφθασε στην Αθήνα, λίγοι ήταν εκείνοι που αιφνιδιάστηκαν. Και το περίεργο ήταν, ότι αιφνιδιάστηκαν αυτοί ακριβώς που έπρεπε να περιμένουν την εισβολή: Οι υπεύθυνοι της εθνικής συμφοράς. Εύλογα δημιουργείται το ερώτημα: Ήσαν τόσο σίγουροι οι δικτάτορες της Αθήνας, ότι τα σχέδια τους θα πετύχαιναν χωρίς κανένα «απρόοπτο»; Φαίνεται, ότι κάποιοι τους ενεθάρρυναν σ' αυτό. Εκείνοι ακριβώς που τους χρησιμοποιούσαν σαν πιόνια: Οι επιτελείς του Αμερικανικού Πενταγώνου. Είναι χαρακτηριστικό, πως όταν οι δημοσιογράφοι ξημερώματα ξύπνησαν τον «υφυπουργό παρά τω πρωθυπουργώ» Δημ. Καρακώστα, για να τον ρωτήσουν εάν το καθεστώς θα επέτρεπε να δημοσιευτεί η είδηση για την εισβολή, εκείνος αγουροξυπνημένος, θύμωσε για τον λόγο που τον σήκωσαν απ' το κρεβάτι και τόνισε κατηγορηματικά, ότι δεν είχε καμιά τέτοια πληροφορία!.. 

Οι εξελίξεις στο μαρτυρικό νησί προκάλεσαν πανικό στους στρατιωτικούς της Αθήνας. Απέναντι από το γραφείο του αρχηγού Στρατού στο Πεντάγωνο, οι δικτάτορες είχαν εγκαταστήσει μυστικά ένα «γραφείο επιχειρήσεων» ειδικά για το πραξικόπημα στην Κύπρο. Εκείνο το πρωί, όμως, δεν συγκεντρώθηκαν σ' αυτό το γραφείο. Ο Ιωαννίδης έσπευσε βιαστικά στο δωμάτιο του τότε αρχηγού Ενόπλων Δυνάμεων και σε λίγα λεπτά μπήκαν ασθμαίνοντες οι αρχηγοί των τριών όπλων. Μια ασυνήθιστη κίνηση παρατηρήθηκε στο Πεντάγωνο.

Γύρω στις 7.30 το πρωί, δύο-τρία μαύρα πολυτελή αυτοκίνητα του διπλωματικού Σώματος με την αμερικανική σημαιούλα στην άκρη μπροστά, διέσχιζαν την κεντρική είσοδο του Πενταγώνου, ενώ οι σκοποί παρουσίαζαν όπλα. Μερικά πολύ γνωστά πρόσωπα προχώρησαν βιαστικά στους διαδρόμους του κτιρίου, που οδηγούσαν στο γραφείο του αρχηγού Ενόπλων Δυνάμεων.

Ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζόζεφ Σίσκο, ο υφυπουργός Αμύνης Μπομπ Ελσγουορθ, ο πρεσβευτής Χένρι Τάσκα, ο συνταγματάρχης Εβερτ Μάρντερ και μερικοί άλλοι, χαιρέτησαν με μια κίνηση του κεφαλιού τους Έλληνες στρατιωτικούς. Οι πόρτες έκλεισαν πίσω τους, και άρχισε αμέσως η σύσκεψη, μέσα σε βαριά ατμόσφαιρα.

Ο αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Μπονάνος, ο αρχηγό Στρατού αντιστράτηγος Γαλατσάνος, ο αρχηγός Ναυτικού αντιναύαρχος Π. Αραπάκης και ο αρχηγός Αεροπορίας αντιπτέραρχος Παπανικολάου περίμεναν με αγωνία ν' ακούσουν τι θα τους έλεγαν οι Αμερικανοί, ενώ το πρόσωπο του Ιωαννίδη παρέμενε ανέκφραστο και παγωμένο σαν μάσκα.

Μερικοί από τους παρόντες θ' αφηγηθούν λίγα χρόνια αργότερα, ότι οι Αμερικανοί επίσημοι, έμοιαζαν σαν να εκτελούσαν ένα δυσάρεστο έργο, και βιάζονταν να τελειώσουν.

Πρώτος μίλησε ο Σίσκο, ο οποίος είπε ότι όλοι έπρεπε να κάνουν ό,τι ήταν δυνατόν για ν' αποφευχθεί ο όλεθρος, ότι η κατάσταση ήταν δραματική, και φρόντισε να τονίσει ιδιαίτερα, πως ένας πόλεμος μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας, θα ήταν επιζήμιος όχι μόνο για τις δύο χώρες, αλλά και για τις... Ηνωμένες Πολιτείες λόγω του ΝΑΤΟ. Αυτό δηλαδή που τους ενδιέφερε, ήταν να μη θιγεί η συνοχή στη Νοτιοανατολική πτέρυγα της Ατλαντικής Συμμαχίας...

Ο διερμηνέας μετέφερε όσα είπε ο Σίσκο, και τότε ο συνταγματάρχης Μάρντερ με άψογα ελληνικά, ανέλυσε ποια ήταν τα ενδιαφέροντα του ΝΑΤΟ, από τη ξαφνική κρίση. Μόλις ο Μάρντερ τελείωσε την «ανάλυση» του, ο Ιωαννίδης πετάχθηκε όρθιος, και σε έξαλλη κατάσταση κραύγασε κοιτάζοντας προς το μέρος του Σίσκο:

— Μας εξαπατήσατε! Εμείς λοιπόν, θα κηρύξουμε πόλεμο!...

Κι έξω φρενών τινάζοντας πίσω την καρέκλα του, βγήκε από το δωμάτιο, χτυπώντας με δύναμη την πόρτα πίσω του...

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να υπογραμμισθούν κάποια σημεία, που ελάχιστοι γνωρίζουν. Ο Ιωαννίδης και οι συνεργάτες του ήταν τόσο βέβαιοι ότι οι Τούρκοι δεν θα επενέβαιναν μετά το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, ώστε και όταν άρχισε η τουρκική απόβαση, τη θεώρησαν ...«μπλόφα»! Η αντίδραση του «υφυπουργού» Καρακώστα στα τηλεφωνήματα των πολιτικών συντακτών, ήταν χαρακτηριστική. Το ερώτημα είναι ποιος τους είχε κάνει να το πιστέψουν. Το αναφέραμε ήδη στην αρχή: οι Αμερικανοί. Οι σχετικές πληροφορίες και το «μας εξαπατήσατε» του Ιωαννίδη, επιβεβαιώνουν την απάντηση.

Ναι, αλλά ποίοι «Αμερικανοί»; Η πρεσβεία; Και όμως, πράγμα που ίσως είναι άγνωστο, ο Αμερικανός πρέσβης Χ. Τάσκα, αρκετά πριν από το πραξικόπημα στην Κύπρο, σε διπλωματική δεξίωση, έλεγε σε έναν από τους τρεις αρχηγούς κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων: «Ο κ. Αβέρωφ έχει ενδιαφέρουσες απόψεις. Δεν θα ήταν άσκοπο να τον ακούσετε...».

Και είναι γνωστό ποιες ήσαν οι «ενδιαφέρουσες απόψεις» του αειμνήστου Ε. Αβέρωφ. Αποκατάσταση της ομαλότητας δια των Ενόπλων Δυνάμεων, και Καραμανλής. Τότε;

Ο ίδιος ο Τάσκα αμυνόμενος στην Ουάσιγκτον, μίλησε για ενέργειες που διεξάγονταν στην Αθήνα, εν αγνοία του.

Και δεν δυσκολεύτηκε να αφήσει να εννοηθεί από αυτούς ότι οι επαφές του Ιωαννίδη -που τις κρατούσε για τον εαυτό του- πρέπει να ήταν με τα κλιμάκια της ΣΙΑ στην Αθήνα. Οπωσδήποτε, τόσο ο Ιωαννίδης, όσο και ο στρατηγός Μπονάνος, την 15η Ιουλίου, ήσαν βέβαιοι ότι δεν υπήρχε φόβος τουρκικής επεμβάσεως. Στους φίλους του, που ανησυχούσαν, ο Ιωαννίδης έλεγε:

— Είστε ηττοπαθείς.

Και από το θάλαμο επιχειρήσεων που είχε εγκαταστήσει μέσα στο Πεντάγωνο, ο αρχηγός της ΕΣΑ, διηύθυνε αισιόδοξος την επιχείρηση «Εξοντώστε τον Μακάριο».

Ο Ιωαννίδης δεν υπέγραφε.

Τον περίεργο αυτόν άνθρωπο, ο πρώην αρχηγός του, ο Γ. Παπαδόπουλος, τον είχε χαρακτηρίσει ως γνωστόν, «αρσακειάδα». Και τώρα που ήταν παντοδύναμος, φερόταν στους ανωτέρους του, τουλάχιστον τυπικά, με στρατιωτικό «σεβασμό».

Προσφωνούσε τον Γκιζίκη «κ. Πρόεδρε», τους αρχηγούς κλάδων «κ. Αρχηγέ», και φρόντιζε όλες οι διαταγές για τις ενέργειες στην Κύπρο να προέρχονται από τους αρμοδίους ανωτέρους του, και να είναι υπογεγραμμένες από εκείνους.

Οι ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις της Κύπρου, ανεξαρτήτως κλάδου, υπήγοντο απευθείας στο αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων. Τις διαταγές για το πραξικόπημα που είχε αποφασίσει ο Ιωαννίδης, τις υπέγραψε ο αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων στρατηγός Μπονάνος και ο στρατηγός Γαλατσάνος.

Οταν, μετά την αλλαγή, ο κ. Κ. Καραμανλής ρώτησε «ποιοι υπέγραψαν τις διαταγές», οι δύο στρατηγοί απήντησαν_ «εμείς». Σε καμία γραπτή διαταγή προς την ΕΛΔΥΚ ή αλλού, δεν υπήρχε η υπογραφή του Ιωαννίδη. Αν αυτό οφείλετο σε «προνοητικότητα» του αρχηγού της ΕΣΑ, ή στο «κόμπλεξ της ιεραρχίας», είναι άλλο ζήτημα.

Ας ξαναγυρίσουμε, όμως, στη σύσκεψη του Πενταγώνου. Λίγο πριν τελειώσει η συνεδρίαση με τους Αμερικανούς, ο Ιωαννίδης μπήκε πάλι βλοσυρός στην αίθουσα ενώ τα βλέμματα όλων, στράφηκαν επάνω του. Παρακολούθησε σιωπηλός τις συζητήσεις, κι όταν απεχώρησαν οι Αμερικανοί, οι στρατηγοί τον ρώτησαν γιατί έφυγε, και τι εσήμαινε η έκρηξη του. Ο Ιωαννίδης απάντησε ανέκφραστα:

— Το έκανα για να τους τρομάξω... Έπαιξα λίγο θέατρο...

Γενική επιστράτευση...

Στις 8.30 το πρωί -κι ενώ είχαν φύγει οι Αμερικανοί- πραγματοποιήθηκε δεύτερη σύσκεψη. Είχαν ειδοποιηθεί κι έφθασαν στο Πεντάγωνο ο «Πρόεδρος της Δημοκρατίας» στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης, ο «πρωθυπουργός» Αδ. Ανδρουτσόπουλος, και οι «υπουργοί» Ηλ. Μπαλόπουλος, Κ. Κυπραίος, Ευστ. Λατσούδης και Βασ. Τσούμπας.

Ήδη ευρίσκοντο εκεί, όπως είδαμε, ο Ιωαννίδης και οι αρχηγοί Ενόπλων Δυνάμεων, Μπονάνος, Γαλατσάνος, Αραπάκης και Παπανικολάου. Φυσικά σ' αυτήν τη σύσκεψη δεν επρόκειτο να ληφθούν αποφάσεις. Η «πολιτική ηγεσία» απλώς θα άκουγε τις αποφάσεις των στρατιωτικών.

Στην αρχή, έγινε μια γενική ενημέρωση, και κατόπιν ο στρατηγός Μπονάνος, εισηγήθηκε να διαταχθεί γενική επιστράτευση. Για την ακρίβεια, δεν «εισηγήθηκε», αλλά ανεκοίνωσε στα μέλη της «κυβερνήσεως» την απόφαση των στρατιωτικών.

— Κύριοι, απεφασίσθη όπως η Ελλάς κηρύξει τον πόλεμο κατά της Τουρκίας. Όλοι πάγωσαν. Τη σιωπή διέκοψε ο αντιπτέραρχος Παπανικολάου; «Η Αεροπορία είναι έτοιμη να κάνει το καθήκον της...». Παρενέβη τότε ο αντιναύαρχος Αραπάκης για να του παρατηρήσει: «Αλέκο, τι εννοείς όταν μας λες, ότι είσαι έτοιμος; Μέχρι χθες ακόμη μας έλεγες άλλα πράγματα...».

Ο Αραπάκης του θύμισε ότι πρόσφατα παρεπονείτο για τις ανάγκες της αεροπορίας σε υλικό. Ο ίδιος για το Ναυτικό που είχε άμεση γνώση σαν αρχηγός του «όπλου», δεν δίστασε να ομολογήσει, ότι «υπό τις σημερινές συνθήκες δεν μπορούμε να αποδυθούμε σε πόλεμο».

Ο Αραπάκης όμως προχώρησε περισσότερο:

— Ποιος εγγυάται πως οι επιστρατευμένοι θα υπακούσουν στις διαταγές των αξιωματικών; Δεν υπάρχει αμφιβολία για μένα, ότι αν η Τουρκία κηρύξει τον πόλεμο, όλος ο Στρατός ηνωμένος θα αντιμετωπίσει τον εισβολέα, και θα έχουμε την ηθική υποστήριξη του λαού. Αν όμως, εμείς κηρύξουμε τον πόλεμο, είναι πολύ πιθανό ότι θα δημιουργηθεί η εντύπωση, ότι η χούντα προσπαθεί κάνοντας πόλεμο, να σωθεί. Και τότε τι θα γίνει;

Τα λόγια του Αραπάκη έβαλαν όλους σε σκέψεις. Ο Μπονάνος γύρισε προς τον Γαλατσάνο:

— Εσύ Ανδρέα, τι λες;

«Εγώ δεν είμαι έτοιμος για πόλεμο», απάνησε ο αρχηγός Στρατού. Ο Γαλατσάνος ανέφερε πολλά, και υπογράμμισε το γεγονός, ότι 163 βαριά άρματα μάχης, βρίσκονταν στο λεκανοπέδιο της Αττικής, αντί να έχουν καταλάβει θέσεις σε κρίσιμα σημεία και κυρίως στον Έβρο.

Ο Μπονάνος κατόπιν όλων αυτών, ανέλαβε να ενημερώσει τον Γκιζίκη.

Έξω από το γραφείο της συσκέψεως, είχαν μαζευτεί «μικροί» αξιωματικοί, αυτοί που στήριζαν τον Ιωαννίδη. Περίμεναν ότι οι στρατηγοί θα τους ανεκοίνωναν την απόφαση για πόλεμο, κι όταν τους είδαν να βγαίνουν βλοσυροί και αμίλητοι, κατάλαβαν, ότι τα πράγματα έπαιρναν άσχημη τροπή. Για πρώτη φορά η ομάδα αυτή των «Ιωαννιδικών» που αλώνιζε στο Πεντάγωνο, οι έξαλλοι αυτοί «μικροί» αξιωματικοί, άρχισαν να μην αισθάνονται το έδαφος στέρεο κάτω από τα πόδια τους, ενώ οι στρατηγοί, άρχισαν να συνειδητοποιούν το μέγεθος των ευθυνών τους, για το κατάντημα στο οποίο είχε φθάσει η Ελλάδα εξ αιτίας της δικτατορίας.

Χωριστές συνεδριάσεις

Σε λίγα λεπτά δύο χωριστές συνεδριάσεις έγιναν μέσα στο Πεντάγωνο. Σ' ένα δωμάτιο μαζεύτηκαν οι τέσσερις αρχηγοί των Ενόπλων Δυνάμεων, αποφασισμένοι πια να μην υπακούσουν στον Ιωαννίδη, να του επιβάλουν αυτοί τις γνώμες των, ενώ συμφώνησαν ότι θα έπρεπε να επιμείνουν στην άποψη, ότι είχε φθάσει η ώρα να προχωρήσουν σε πολιτικοποίηση και να παραμερίσουν την οπερατική ψευδοκυβέρνηση του Ανδρουτσόπουλου. Ταυτόχρονα, σ' άλλο δωμάτιο ο Ιωαννίδης με τους «πιστούς» του, έκαναν άλλα σχέδια, Η εικόνα θύμιζε σκηνή από γουέστερν!

Οι «μικροί» αξιωματικοί με τα πιστόλια στα χέρια, φώναζαν όλοι μαζί, έβριζαν τους στρατηγούς, για... «προδοσία της πατρίδος».

Ο Ιωαννίδης κατά τη συνήθεια του, άκουγε χωρίς να εκφέρει γνώμη. Σε μια στιγμή, τους διέκοψε:

-Μια λύση υπάρχει. Να τους καταργήσω όλους, και να κάνω εσάς υπουργούς και στρατηγούς!

Οι άλλοι βουβάθηκαν. Τους ειρωνευόταν λοιπόν, ο ίδιος ο αρχηγός τους; Ο «αόρατος δικτάτορας» βγήκε από την αίθουσα χωρίς το γνώριμο ειρωνικό του χαμόγελο, συνοφρυωμένος, και διέσχισε τους διαδρόμους του Πενταγώνου, χωρίς να δεχθεί να μιλήσει σε κανένα.

Το απόγευμα είχε οριστεί νέα συνάντηση στο γραφείο του Γκιζίκη. Ο υπ. αριθ. 1 υπεύθυνος της εθνικής συμφοράς, άρχισε να υποψιάζεται, ότι η αντίστροφη μέτρηση για το δικτατορικό καθεστώς, είχε αρχίσει, μαζί με την κυπριακή τραγωδία...