ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ : Τα κινήματα της πόλης

ΟΤΑΝ Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΧΩΡΙΣ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΟΥΣ

Τα κινήματα της πόλης

Οι ομάδες αλληλοβοήθειας στις γειτονιές, όπως εμφανίστηκαν και στην Ελλάδα μετά την κρίση, είναι επίγονοι των κινημάτων των καταλήψεων στέγης σε Γερμανία, Ιταλία, Αγγλία

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΥ 

Όταν στις αρχές του '90 η ομάδα «Reclaim the Streets» εμφανίστηκε στην Αγγλία, ο συρφετός του λάιφσταϊλ ξέσπασε σε παραλήρημα ενθουσιασμού.

Ενώ τα επίσημα μέσα τούς αγνοούσαν ή τους αποκαλούσαν παρανοϊκούς εξτρεμιστές, περιοδικά σαν το «Face» ή το «ID» προέβαλλαν τα κείμενά τους για τη μάχη που πρέπει να δοθεί στους δρόμους της πόλης και το μανιφέστο τους για την κατάργηση των αυτοκινητόδρομων και τον περιορισμό των αυτοκινήτων. Και έφτασαν να τους θεωρούν το μοναδικό κίνημα που έθεσε επίκεντρο του αγώνα του την αλλαγή των συνθηκών ζωής στη μητρόπολη. Όμως οι νεαροί Λονδρέζοι δεν επινόησαν κάτι καινούργιο, απλά ακολούθησαν τα ίχνη κάποιων παλιότερων κινημάτων.

Η δεκαετία του '60 ήταν αυτή που έθεσε τη βάση για την κριτική στη σύγχρονη πόλη. Καθώς άρχιζαν να κάνουν την εμφάνισή τους -στις παρυφές των μητροπόλεων- τα πρώτα συγκροτήματα με φτηνές εργατικές κατοικίες, οι πιο διορατικοί θεωρητικοί διαπίστωσαν ότι η μορφή της πόλης θα άλλαζε οριστικά. Ο σχεδιασμός μιας πόλης για τους κατοίκους της γινόταν χωρίς τη συμμετοχή τους και μάλιστα εναντίον τους. Οι καταστασιακοί το έγραψαν άψογα: «Η σύγχρονη πολεοδομία είναι η πιο ολοκληρωμένη πραγματοποίηση ενός εφιάλτη». Και πέρα από τις θεωρίες, υπήρξαν και αυτοί που θέλησαν να ξαναδώσουν την πόλη στους κατοίκους της.

Το '66 στο Αμστερνταμ εμφανίζεται μια αλλόκοτη ομάδα. Μέσω ενός κακοτυπωμένου περιοδικού καλεί τους αναγνώστες να ανατινάξουν τις νέες υπόγειες σήραγγες που κατασκευάζονται. Παράλληλα, δίνει στη δημοσιότητα ένα πρόγραμμα γεμάτο λευκά σχέδια. Το σημαντικότερο από αυτά, το λευκό ποδήλατο, περιλαμβάνει την απαγόρευση της κυκλοφορίας μηχανοκίνητων οχημάτων στο κέντρο του Αμστερνταμ και την αντικατάστασή τους από τα δημόσια μέσα μεταφοράς και ποδήλατα ελεύθερης χρήσης.

Ακόμα, δημοσιεύουν καταλόγους με εγκαταλειμμένα σπίτια που θα μπορούσαν να καταληφθούν. Το κίνημα των Πρόβος θα ταράξει για ένα χρόνο το Αμστερνταμ, όχι μόνο με τα πρωτοποριακά σχέδια για την πόλη, αλλά και με συνεχείς διαδηλώσεις και χάπενινγκ, όπως τη ρίψη καπνογόνων στους βασιλικούς γάμους. «Οι δρόμοι μάς ανήκουν» διακηρύττουν οι Πρόβος, σπάζοντας την απαγόρευση των διαδηλώσεων που ίσχυε για δεκαετίες. Η δράση τους θα αντιμετωπιστεί με άγρια καταστολή από την αστυνομία, που θα προκαλέσει γενική αγανάκτηση των κατοίκων. Οι Πρόβος συμμετέχουν στις δημοτικές εκλογές, παίρνουν 13.000 ψήφους, κερδίζουν 1 έδρα στο δημοτικό συμβούλιο. Ένα χρόνο μετά την εμφάνισή τους αυτοδιαλύονται και τη σκυτάλη παίρνουν οι Καμπούτερς, που συνεχίζουν με τη Διακήρυξη της Ελεύθερης Πολιτείας της Οράγγης. Οι εναλλακτικές λύσεις για το Άμστερνταμ συνοψίζονται σε καταλήψεις σπιτιών στις ιστορικές συνοικίες, ώστε να μην ερειπωθούν και σε δενδροφυτεύσεις στους δρόμους. Η ριζοσπαστικότητα έχει χαθεί, αλλά το Άμστερνταμ έχει ήδη δεχθεί μια τεράστια αλλαγή και μετατρέπεται στη σημερινή -μαγική για τους νέους- πόλη, πρωτεύουσα της εναλλακτικής κουλτούρας.

Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, οι Ντίγκερς του Σαν Φρανσίσκο, λίγο πριν από τις ταραχές του '68, γίνονται μια θρυλική ομάδα. Μέσα στο ανατρεπτικό σχέδιο της ομάδας, που τα μέλη της είναι καλλιτέχνες και ηθοποιοί που παίζουν στο δρόμο, υπάρχει η δημιουργία μιας ελεύθερης πόλης.

Το ίδιο τους το όνομα προέρχεται από τους Άγγλους Ντίγκερς του Μεσαίωνα, ακτήμονες που αγωνίζονταν για την αναδιανομή της γης.

Οι νέοι Ντίγκερς οραματίζονται την ίδρυση μιας αποικίας ελευθερίας, με κέντρα διανομής δωρεάν τροφίμων από τα περισσεύματα των σουπερμάρκετ και των λαϊκών αγορών, με κέντρα νομικής βοήθειας, γκαράζ, τράπεζα για τους φτωχούς και στέγαση των κοιτίδων ελευθερίας σε εγκαταλειμμένα δημόσια κτήρια. Το προσχέδιο των Ντίγκερς είναι μοναδικό. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα δίκτυο υπόγειων θυλάκων αλληλεγγύης μεταξύ των κατοίκων στο σκηνικό μιας ζοφερής μητρόπολης. Κι όταν απέτυχε, ακολούθησαν οι Γίπις.

«Η επανάσταση είναι ένα θέατρο του δρόμου», γράφει ο Τζέρι Ρούμπιν, μια ηγετική μορφή του κινήματος που αρνήθηκε το χίπικο κήρυγμα για ειρήνη και παθητική αντίσταση και επέλεξε την άμεση δράση. Αλλά μια δράση βασισμένη σε μπουφονικές χειρονομίες, σε ανατρεπτικές εκδηλώσεις γεμάτες σαρκασμό.

Οι Γίπις απαιτούσαν την αποκέντρωση των πυκνοκατοικημένων πόλεων, αλλά ζούσαν και μάχονταν στα γκέτο, γιατί εκεί κτυπούσε η καρδιά της μητρόπολης. Έτσι κι αλλιώς, τις πιο σημαντικές συγκρούσεις τις έδωσαν στις πόλεις στο Λίνκολν Παρκ του Σικάγου και στο Πεντάγωνο στην Ουάσιγκτον.

Τα κινήματα των καταλήψεων στέγης στη Γερμανία, την Ιταλία και την Αγγλία, που έσβησαν πολύ γρήγορα, οι πρόσφατες ομάδες αλληλοβοήθειας στις γειτονιές, όπως εμφανίστηκαν στη Νότια Ευρώπη και στη χώρα μας μετά την κρίση, είναι επίγονοι όλων αυτών των ομάδων. Στο παρελθόν οι έφοδοι για την επανάκτηση της μητρόπολης απέτυχαν. Όμως οι κάτοικοι μοιάζουν να μην έχουν ξεχάσει τις παλιές τους συνήθειες και επιμένουν ότι η πόλη ανήκει στους ίδιους. 

Έντυπη Έκδοση

Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 25 Μαΐου 2014