Οι
θυρίδες του Κάφκα και η περιπέτεια του αρχείου του
«Πολυαγαπημένε μου Μαξ,
μια τελευταία επιθυμία: ό,τι αφήνω πίσω μου να καεί, χωρίς να διαβαστεί», είχε
ζητήσει ο μέγας Φραντς Κάφκα από τον επιστήθιο φίλο του Μαξ Μπρόντι λίγο πριν
πεθάνει το 1924. Πλην όμως, ο Μπρόντι δεν εισάκουσε την προτροπή κι έτσι, ευτυχώς,
ο κόσμος «κέρδισε» αριστουργήματα όπως «Η δίκη», «Το κάστρο» και το «Αμέρικα».
Το σίριαλ, όμως, με τα αδημοσίευτα χειρόγραφα του Τσέχου λογοτέχνη πήρε το 2010
νέα τροπή, όταν, έπειτα από πολυκύμαντη δικαστική διαμάχη, δόθηκε η άδεια να
ανοίξουν τέσσερις θυρίδες σε τράπεζα της Ζυρίχης, όπου κατά την άποψη αρκετών φυλάσσονταν χιλιάδες επιστολές, ημερολόγια,
προσχέδια και σκίτσα του Κάφκα και του Μπρόντι. Καφκικές καταστάσεις,
αλήθεια...
Τα
κρυφά χειρόγραφα του Φράντς Κάφκα
Δύο κράτη και διαφορετικοί κληρονόμοι έδωσαν
μάχη για τα χρυσοφόρα πνευματικά δικαιώματα του μεγάλου Τσέχου συγγραφέα
Οι θυρίδες άνοιξαν την
Τρίτη 13.7.2010 το βράδυ και τα κρυφά χειρόγραφα του Κάφκα που παρέμεναν
κλειστά εδώ και χρόνια στην ελβετική τράπεζα UBS ήλθαν στο φως.
Τα χειρόγραφα αυτά που τα περίμεναν
με αυξημένη περιέργεια οι φανατικοί αναγνώστες του Κάφκα σε ολόκληρο τον κόσμο
διεκδικήθηκαν εξίσου με δικαστήρια τόσο από την οικογένεια Χόφι όσο και από την
ισραηλινή κυβέρνηση…
Όπως είναι γνωστό ο Κάφκα λίγο πριν πεθάνει είχε απαιτήσει
από τον εκτελεστή της διαθήκης του και μετέπειτα επιμελητή του έργου του Μαξ
Μπροντ -πολλοί κριτικοί και θεωρητικοί όπως ο Κούντερα τον θεωρούν μέγα
διαστρεβλωτή του- να καταστρέψει το έργο του αλλά εκείνος παράκουσε την
επιθυμία του συγγραφέα.
Όπως και να έχουν τα
πράγματα ο Κάφκα είχε εµπιστευτεί τα χειρόγραφά του στον φίλο του Μαξ Μπροντ και
περίμενε ο τελευταίος να τηρήσει πιστά την επιθυμία του που του την άφησε σε
γραπτή οδηγία: «Αγαπητέ Μαξ, αυτή είναι η τελευταία µου επιθυµία: ό,τι αφήνω
πίσω µου να καεί αδιάβαστο».
Ο Κάφκα πέθανε από φυματίωση
το 1924. Το 1939 όμως, τότε που οι ναζί πλησίαζαν στην Τσεχοσλοβακία, ο Μπροντ
εγκατέλειψε το σπίτι του στην Πράγα για το Τελ Αβίβ παίρνοντας µαζί του µία
βαλίτσα µε τα χειρόγραφα του φίλου του.
Ο Μπροντ κάνοντας ένα νέο
ξεκίνηµα στο Τελ Αβίβ παρέβλεψε το αίτηµα του Κάφκα και δηµοσίευσε για πρώτη
φορά τα έργα του «Η δίκη», «Ο πύργος» και «Αµερική». Αργότερα έκανε δωρεά στο
Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης τα χειρό γραφα από τον «Πύργο» και την «Αµερική» και
κράτησε το πρωτότυπο της «Δίκης».
Μετά τον θάνατο της
γυναίκας του ο Μπροντ άρχισε να έχει σχέσεις µε τη γραμματέα του Εστερ Χόφι. Κι
όταν εκείνος πέθανε το 1968, αφήνωντας διαθήκη που αµφισβητήθηκε. Σύμφωνα με την διαθήκη του τα ντοκουμέντα
του Κάφκα πέρασαν σαν κληρονομιά στη γραμματέα του, Εστερ Χόφι, με τον όρο,
όμως, να τα παραδώσει «στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, στη Δημοτική
Βιβλιοθήκη του Τελ Αβίβ ή σε κάποιον άλλον οργανισμό στο Ισραήλ ή στο
εξωτερικό».
Μοναδική πλέον κληρονόμος
του Μπροντ η γραμματέας του Εσθέρ Χόφι φρόντισε να τα κρατήσει για αυτήν και τις
κόρες της και να τα προστατεύσει κλείνοντας τα σε θυρίδες στο Ισραήλ. Μετά τον
θάνατο της Έσθερ Χόφι το 2007 οι κόρες της προσπάθησαν να διεκδικήσουν το
δικαίωμα να εκμεταλλευτούν τον θησαυρό αυτό. Έτσι το σύνολο των εγγράφων αποτέλεσε το µήλον της
Έριδος ανάµεσα στο κράτος του Ισραήλ και τις αδελφές Χόφι και η δικαστική διαμάχη φούντωσε.
Και αυτό διότι το κράτος του Ισραήλ διεκδικούσε την ιδιοκτησία των χειρογράφων,
αφού ο Μπροντ µετανάστευσε στο Ισραήλ το 1939 και στο Ισραήλ υπάρχει σχετικός
νόμος που χαρίζει σε αυτό το δικαίωμα
της εκμετάλλευσης των λογοτεχνικών χειρογράφων όσων εγκαταστάθηκαν στην
Παλαιστίνη και έζησαν στο ισραηλινό κράτος.
Μετά τον θάνατό της Χόφι λοιπόν το 2007, η δικαστική διαμάχη φούντωσε.
Το 2009 το κράτος του Ισραήλ τα διεκδίκησε από την κόρη της Εύα, απαιτώντας
να τηρηθεί η επιθυμία του Μαξ Μπροντ.
Αυτή αντιστάθηκε όμως επί χρόνια, με ό,τι νομικό μέσο διέθετε,
υποστηρίζοντας ότι τα χειρόγραφα, αξίας εκατομμυρίων δολαρίων, είχαν δοθεί στη
μητέρα της και μπορούσε να τα κάνει ό,τι θέλει.
Για παράδειγμα, είχε πουλήσει τα πρωτότυπα χειρόγραφα της «Δίκης» για 2
εκατομμύρια δολάρια.
Σ' αυτή την απαράδεκτη κατάσταση έδωσε τέλος η ισραηλινή Δικαιοσύνη το 2016.
«Ο Μαξ Μπροντ δεν ήθελε η περιουσία του να πουλιέται στην καλύτερη τιμή, αλλά
να βρει τη θέση που της αρμόζει σε έναν λογοτεχνικό και πολιτιστικό οργανισμό»,
τονίζει η απόφαση του δικαστηρίου και διέταξε την Εύα Χόφε να παραδώσει τα
χειρόγραφα.
Έτσι εξελίχθηκε ένα σήριαλ
με έναν τρόπο καθόλα Καφκικό που συνάδει
απόλυτα με τα μυθιστορήματα που
κληροδότησε στο σύγχρονο πολιτισμό ο μεγάλος Τσέχος συγγραφέας της
"Δίκης", του "Πύργου" και της "Μεταμόρφωσης".
Τα πολύτιµα χειρόγραφα των
έργων του Φραντς Κάφκα που ήλθαν στο φως έγιναν αντικείµενο λογοτεχνικής
έρευνας µετά τις εξελίξεις στο επεισόδιο διεκδίκησής τους από την ισραηλινή
κυβέρνηση. Στην UBS
της Ζυρίχης ανοίχτηκαν τέσσερις θυρίδες όπου πιστεύετο πως βρισκόντουσαν
χιλιάδες χειρόγραφα του Κάφκα, µαζί µε επιστολές, ηµερολόγια και ζωγραφικά
σχέδια, από τα οποία πολλά ουδέποτε είχαν δημοσιευτεί.
Αντίστοιχο άνοιγµα θυρίδων
έγινε και σε δύο άλλες τράπεζες στο Τελ Αβίβ µε εισαγγελικό ένταλµα, για να
έρθουν στη δημοσιότητα τα έργα του Κάφκα. Το υλικό αυτό δίνει ασφαλώς στους
λογοτεχνικούς ερευνητές ένα πολύμορφο υλικό για έναν από τους σημαντικότερους
συγγραφείς του 20ού αιώνα.
Όμως οι αγώνες για την
κυριότητα των εγγράφων στο εξωτερικό συνεχίστηκε. Τελικά η πολύχρονη δικαστική
διαμάχη γύρω από τα χειρόγραφα του Φραντς Κάφκα τελείωσε με θριαμβευτή το
κράτος του Ισραήλ ή μάλλον την ίδια την ανθρωπότητα.
Ας δούμε τι δημοσιεύτηκε ακριβώς
στην εφημερίδα Καθημερινή της 22ας Μαίου 2019:
«Καφκική» η ιστορία του αρχείου Κάφκα
ΒΕΡΟΛΙΝΟ. Στην Εθνική
Βιβλιοθήκη του Ισραήλ παραδίδουν οι γερμανικές αρχές 5.000 έγγραφα που είχαν
φυλαχθεί από τον έμπιστο φίλο του Φραντς Κάφκα, Μαξ Μπροντ. Πρόκειται για έναν
θησαυρό, η σουρεαλιστική τύχη του οποίου θα μπορούσε να έχει αποτελέσει
αντικείμενο βιβλίου του Κάφκα. Τα αρχεία που εκχωρήθηκαν χθες στο Ισραήλ
περιλαμβάνουν μία χειρόγραφη καρτ ποστάλ του Κάφκα από το 1910 και προσωπικά
έγγραφα που είχε διασώσει ο Μπροντ, τα οποία συνιστούν ένα παράθυρο στην
ευρωπαϊκή λογοτεχνική σκηνή των αρχών του 20ού αιώνα.
Ο Μπροντ είχε συγκεντρώσει
συνολικά 40.000 έγγραφα, χειρόγραφα, αλληλογραφία, σημειωματάρια και τώρα όλα
αυτά θα ενοποιηθούν και θα ανήκουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ. Είχαν
καταλήξει σε θυρίδες στην Ελβετία και στο Τελ Αβίβ, σε ένα διαμέρισμα στο
Ισραήλ και σε μία αποθήκη στο Βισμπάντεν της Γερμανίας.
Ως γνωστόν ο Κάφκα,
Εβραίος της Βοημίας από την Πράγα, είχε εμπιστευθεί το αρχείο του στον Μπροντ
λίγο πριν πεθάνει και του είχε ζητήσει να το κάψει. Αντ’ αυτού, εκείνος
δημοσιοποίησε το μεγαλύτερο κομμάτι, συμπεριλαμβανομένης της «Δίκης» και του
«Πύργου». Μετά τη ναζιστική κατοχή στη Σουδητία της Τσεχοσλοβακίας, ο Μπροντ
διέφυγε με ολόκληρη τη συλλογή στην Παλαιστίνη. Οταν πέθανε, άφησε τα πάντα στη
γραμματέα του και της ζήτησε να μεταφέρει τα έγγραφα σε κάποιο πανεπιστημιακό
ίδρυμα. Εκείνη όμως τα κράτησε για 40 χρόνια, πούλησε μερικά, όπως π.χ. το
χειρόγραφο της «Δίκης», το οποίο πωλήθηκε το 1988 προς 1,8 εκατ. δολάρια σε
δημοπρασία. Όταν πέθανε το 2007, το αρχείο κατέληξε στις κόρες της, οι οποίες
έδωσαν δικαστική μάχη να το κρατήσουν μέχρι την οριστική ετυμηγορία του
Ισραηλινού Ανώτατου Δικαστηρίου το 2016, που δικαίωσε την Εθνική Βιβλιοθήκη της
χώρας και το επιχείρημα ότι πρόκειται για πολιτιστικό κεφάλαιο το οποίο ανήκει
στον εβραϊκό λαό.
Τον περασμένο μήνα, η
Εθνική Βιβλιοθήκη του Ισραήλ κέρδισε άλλη μία υπόθεση με την Ελβετία, που
έκρινε ότι οι θυρίδες πρέπει να ανοίξουν και να μεταφερθούν στην Ιερουσαλήμ. Το
κομμάτι του αρχείου του που κατέληξε στη Γερμανία έπεσε στα χέρια Ισραηλινού
εμπόρου έργων τέχνης, ο οποίος επιχείρησε να το πουλήσει στο γερμανικό
λογοτεχνικό αρχείο του Μάρμπαχ, που είχε άλλωστε αγοράσει και το χειρόγραφο της
«Δίκης». Το αρχείο ενημέρωσε, όμως, την Ισραηλινή Βιβλιοθήκη και πλέον όλα τα
έγγραφα συγκεντρώθηκαν εκεί.
Έντυπη Καθημερινή
O
Φραντς Κάφκα (Franz Kafka, 3 Ιουλίου 1883 – 3 Ιουνίου 1924)
ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες του 20ού αιώνα. Γερμανόφωνος και
εβραϊκής καταγωγής, έζησε στη σημερινή Τσεχία και έγραψε όλα τα βιβλία του στη
γερμανική γλώσσα. Τα χρόνια που ακολούθησαν το θάνατό του, εδραιώθηκε η θέση
του στην παγκόσμια λογοτεχνία, χαρακτηρίστηκε ως ο σπουδαιότερος μοντερνιστής
γερμανόφωνος πεζογράφος και το έργο του έχει αναλυθεί εκτενώς. Ανάμεσα στα
σημαντικότερα έργα του περιλαμβάνονται η νουβέλα Η Μεταμόρφωση (1915) και τα
μυθιστορήματα Η Δίκη (1925), Ο Πύργος (1926) και Αμερική (1927).
Πηγές :
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου