Τα ηθικά και γεωπολιτικά πλεονεκτήματα
της Ελλάδας
Του
ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. ΜΠΟΤΖΙΟΥ, Πρέσβη ε.τ.
Το
αποτυχόν πραξικόπημα και οι εξελίξεις στη γειτονική μας χώρα κατέρριψαν πολλούς
μύθους. Πρώτον, τη θεοποιημένη, σχεδόν από πολλούς, γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας
για τη δυτική ασφάλεια. Δεύτερον, το ενδιαφέρον των Τούρκων για την ευρωπαϊκή
προοπτική της χώρας τους, με πλήρη ένταξη ή όχι, στην Ένωση.
Κανείς, βέβαια, δεν μπορεί να αμφισβητήσει σοβαρά τη γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας και του χώρου που σήμερα καταλαμβάνει. Τούτο ίσχυε ήδη από τη εποχή του Τρωικού Πολέμου. Ωστόσο δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι η γεωπολιτική αξία μιας χώρας ή της περιοχής που την περιβάλλει δεν είναι μια έννοια στατική. Αλλάζει -αυξανόμενη ή μειούμενη- ανάλογα με τις πολιτικοϊστορικές αλλά και τεχνολογικές εξελίξεις. Άλλη ήταν, π.χ., η γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας επί Σοβιετικής Ένωσης ή επί καθεστώτος Χομεϊνί και των αμέσων διαδόχων του στο Ιράν και άλλη είναι σήμερα.
Το γεωπολιτικό στοιχείο ήταν εκείνο που συντελούσε ώστε η Τουρκία να απολαμβάνει επί σειρά δεκαετιών προνομιακής μεταχείρισης από τη Δύση, κυρίως σε νατοϊκά επίπεδα. Τέσσερα στρατιωτικά πραξικοπήματα σε διάστημα σαράντα περίπου ετών, με απαγχονισμό το 1960 του τότε πρωθυπουργού Μεντερές, γίνονταν ανεκτά από τη Δύση αφού δεν θιγόταν η φιλοδυτική πολιτική της Άγκυρας. Στο ίδιο περίπου πνεύμα, με κάποιες υποκριτικές αποκλίσεις, κινήθηκε και η Ένωση. Μάλιστα, παρά τα πολλά δημοκρατικά ελλείμματα, η Τουρκία επέτυχε προενταξιακό καθεστώς, που αποτελεί ένα μεγάλο βήμα προς την τελική πλήρη ένταξη.
Οι τουρκικές κυβερνήσεις εκμεταλλεύθηκαν δεόντως το γεωπολιτικό πλεονέκτημα της χώρας τους εγείροντας συνεχώς απαιτήσεις που κατά κανόνα ικανοποιούνταν από τη Δύση. Στα δυτικά κέντρα εξουσιών επικρατούσε και εξακολουθεί να επικρατεί η αντίληψη ότι είναι καλύτερα μια Τουρκία με τη Δύση παρά ενάντια σε αυτήν. Ασφαλώς, εκτός του γεωπολιτικού στοιχείου, σημαντικό ρόλο έπαιζαν και τα οικονομικά συμφέροντα πολλών χωρών-μελών της Ένωσης με τη μορφή επενδύσεων, εξαγωγών και συναφή.
Οι χρόνιες ανοχές και εκπτώσεις της Δύσης προς την Τουρκία επιβεβαιώθηκαν και με τη συριακή κρίση. Η Άγκυρα αυτονομήθηκε έναντι των δυτικών χωρών σε μεγάλο βαθμό, προς εξυπηρέτηση ιδίων στρατηγικών συμφερόντων και στόχων στον χώρο της Μέσης Ανατολής και ιδιαίτερα στο Κουρδικό. Επίσης, δεν έκρυψε, ούτε καν προσπάθησε να κρύψει τη συνεργασία με το ISIS. Ανάλογη στάση τήρησε και στην αντιμετώπιση του Προσφυγικού-Μεταναστευτικού.
Η συνεργασία με την ΕΕ δεν ήταν η αρμόζουσα σε μια χώρα υποψήφια προς ένταξη. Η κυβέρνηση Ερντογάν -μεταξύ εκβιασμών και συναλλαγής- έδινε την εντύπωση ότι το ενδιαφέρον της προς πλήρη ένταξη στην ΕΕ το εννοούσε μόνο α λα τούρκα. Δηλαδή όπως είναι και όχι όπως επιτάσσουν οι αρχές και οι αξίες της Ένωσης. Οι συμφωνίες που υπογράφτηκαν με τις Βρυξέλλες για συνεργασία στο Προσφυγικό είχαν χαρακτήρα παζαρέματος και συναλλαγής. Και η συνεργασία με το ΝΑΤΟ δεν διέφερε ουσιαστικά από εκείνη με την ΕΕ. Ναι στις περιπολίες στο Αιγαίο, αλλά επιβλεπτικού μόνο χαρακτήρα και σε περιοχές που δεν θα εκλαμβανόταν ότι επιβεβαιώνουν τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.
Σε αντίθεση με τη συμπεριφορά της Δύσης έναντι της Τουρκίας, σε σχέση με την Ελλάδα είναι ελλειμματική. Είναι γνωστή η στάση του ΝΑΤΟ στο Κυπριακό, που ουδέν έπραξε για να αποτρέψει, ως όφειλε, την τουρκική εισβολή το 1974. Και στις ελληνο-τουρκικές διενέξεις στον αιγιακό εναέριο και θαλάσσιο χώρο τήρησε και τηρεί στάση ίσων αποστάσεων, που ισοδυναμεί με έμμεση στήριξη της Τουρκίας.
Οι τελευταίες εξελίξεις στην Τουρκία και η πασίδηλη αυτονόμηση του Ερντογάν έναντι της Δύσης αναδεικνύουν, κατά αντιδιαστολή, τα ηθικά και γεωπολιτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδος. Και δεν είναι μόνο οι μεγάλες θυσίες που έκανε, πολεμώντας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο κατά των δυνάμεων της Τριπλής Συμμαχίας και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κατά των φασιστικών και ναζιστικών δυνάμεων. Με τις εξελίξεις που έχουν σημειωθεί μετά την πτώση των κομουνιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη και εντεύθεν, ο ελληνικός χώρος έχει προσλάβει ιδιαίτερη γεωπολιτική αξία. Η Ελλάδα είναι συγχρόνως ευρωπαϊκή, βαλκανική και μεσογειακή χώρα, ιδιότητες που δεν έχει η γειτονική Τουρκία. Τα πλεονεκτήματα αυτά, σε συνδυασμό με το σταθερό δημοκρατικό πολιτικό σύστημα, καθιστούν την Ελλάδα σχεδόν μοναδική για την ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Η ελληνική διπλωματία καλείται να τα αναδείξει σε διμερές και πολυμερές επίπεδο. Στο υπουργείο Εξωτερικών είναι γνωστό ότι η Άγκυρα είχε προσλάβει ισχυρούς λομπίστες προκειμένου να ενημερώνουν και να αναδεικνύουν τη σημασία της Τουρκίας για τα αμερικανικά και δυτικά συμφέροντα στα διάφορα think tank των ΗΠΑ, τα οποία επηρέαζαν και επηρεάζουν σημαντικά τα αμερικανικά κέντρα εξουσίας. Η Ελλάδα ευνοείται από τις περιστάσεις ώστε να εκτιμηθεί και να αναδειχθεί ο σταθεροποιητικός ρόλος της στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιανατολικής Ευρώπης και στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.
Κανείς, βέβαια, δεν μπορεί να αμφισβητήσει σοβαρά τη γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας και του χώρου που σήμερα καταλαμβάνει. Τούτο ίσχυε ήδη από τη εποχή του Τρωικού Πολέμου. Ωστόσο δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι η γεωπολιτική αξία μιας χώρας ή της περιοχής που την περιβάλλει δεν είναι μια έννοια στατική. Αλλάζει -αυξανόμενη ή μειούμενη- ανάλογα με τις πολιτικοϊστορικές αλλά και τεχνολογικές εξελίξεις. Άλλη ήταν, π.χ., η γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας επί Σοβιετικής Ένωσης ή επί καθεστώτος Χομεϊνί και των αμέσων διαδόχων του στο Ιράν και άλλη είναι σήμερα.
Το γεωπολιτικό στοιχείο ήταν εκείνο που συντελούσε ώστε η Τουρκία να απολαμβάνει επί σειρά δεκαετιών προνομιακής μεταχείρισης από τη Δύση, κυρίως σε νατοϊκά επίπεδα. Τέσσερα στρατιωτικά πραξικοπήματα σε διάστημα σαράντα περίπου ετών, με απαγχονισμό το 1960 του τότε πρωθυπουργού Μεντερές, γίνονταν ανεκτά από τη Δύση αφού δεν θιγόταν η φιλοδυτική πολιτική της Άγκυρας. Στο ίδιο περίπου πνεύμα, με κάποιες υποκριτικές αποκλίσεις, κινήθηκε και η Ένωση. Μάλιστα, παρά τα πολλά δημοκρατικά ελλείμματα, η Τουρκία επέτυχε προενταξιακό καθεστώς, που αποτελεί ένα μεγάλο βήμα προς την τελική πλήρη ένταξη.
Οι τουρκικές κυβερνήσεις εκμεταλλεύθηκαν δεόντως το γεωπολιτικό πλεονέκτημα της χώρας τους εγείροντας συνεχώς απαιτήσεις που κατά κανόνα ικανοποιούνταν από τη Δύση. Στα δυτικά κέντρα εξουσιών επικρατούσε και εξακολουθεί να επικρατεί η αντίληψη ότι είναι καλύτερα μια Τουρκία με τη Δύση παρά ενάντια σε αυτήν. Ασφαλώς, εκτός του γεωπολιτικού στοιχείου, σημαντικό ρόλο έπαιζαν και τα οικονομικά συμφέροντα πολλών χωρών-μελών της Ένωσης με τη μορφή επενδύσεων, εξαγωγών και συναφή.
Οι χρόνιες ανοχές και εκπτώσεις της Δύσης προς την Τουρκία επιβεβαιώθηκαν και με τη συριακή κρίση. Η Άγκυρα αυτονομήθηκε έναντι των δυτικών χωρών σε μεγάλο βαθμό, προς εξυπηρέτηση ιδίων στρατηγικών συμφερόντων και στόχων στον χώρο της Μέσης Ανατολής και ιδιαίτερα στο Κουρδικό. Επίσης, δεν έκρυψε, ούτε καν προσπάθησε να κρύψει τη συνεργασία με το ISIS. Ανάλογη στάση τήρησε και στην αντιμετώπιση του Προσφυγικού-Μεταναστευτικού.
Η συνεργασία με την ΕΕ δεν ήταν η αρμόζουσα σε μια χώρα υποψήφια προς ένταξη. Η κυβέρνηση Ερντογάν -μεταξύ εκβιασμών και συναλλαγής- έδινε την εντύπωση ότι το ενδιαφέρον της προς πλήρη ένταξη στην ΕΕ το εννοούσε μόνο α λα τούρκα. Δηλαδή όπως είναι και όχι όπως επιτάσσουν οι αρχές και οι αξίες της Ένωσης. Οι συμφωνίες που υπογράφτηκαν με τις Βρυξέλλες για συνεργασία στο Προσφυγικό είχαν χαρακτήρα παζαρέματος και συναλλαγής. Και η συνεργασία με το ΝΑΤΟ δεν διέφερε ουσιαστικά από εκείνη με την ΕΕ. Ναι στις περιπολίες στο Αιγαίο, αλλά επιβλεπτικού μόνο χαρακτήρα και σε περιοχές που δεν θα εκλαμβανόταν ότι επιβεβαιώνουν τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα.
Σε αντίθεση με τη συμπεριφορά της Δύσης έναντι της Τουρκίας, σε σχέση με την Ελλάδα είναι ελλειμματική. Είναι γνωστή η στάση του ΝΑΤΟ στο Κυπριακό, που ουδέν έπραξε για να αποτρέψει, ως όφειλε, την τουρκική εισβολή το 1974. Και στις ελληνο-τουρκικές διενέξεις στον αιγιακό εναέριο και θαλάσσιο χώρο τήρησε και τηρεί στάση ίσων αποστάσεων, που ισοδυναμεί με έμμεση στήριξη της Τουρκίας.
Οι τελευταίες εξελίξεις στην Τουρκία και η πασίδηλη αυτονόμηση του Ερντογάν έναντι της Δύσης αναδεικνύουν, κατά αντιδιαστολή, τα ηθικά και γεωπολιτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδος. Και δεν είναι μόνο οι μεγάλες θυσίες που έκανε, πολεμώντας στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο κατά των δυνάμεων της Τριπλής Συμμαχίας και στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κατά των φασιστικών και ναζιστικών δυνάμεων. Με τις εξελίξεις που έχουν σημειωθεί μετά την πτώση των κομουνιστικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη και εντεύθεν, ο ελληνικός χώρος έχει προσλάβει ιδιαίτερη γεωπολιτική αξία. Η Ελλάδα είναι συγχρόνως ευρωπαϊκή, βαλκανική και μεσογειακή χώρα, ιδιότητες που δεν έχει η γειτονική Τουρκία. Τα πλεονεκτήματα αυτά, σε συνδυασμό με το σταθερό δημοκρατικό πολιτικό σύστημα, καθιστούν την Ελλάδα σχεδόν μοναδική για την ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Η ελληνική διπλωματία καλείται να τα αναδείξει σε διμερές και πολυμερές επίπεδο. Στο υπουργείο Εξωτερικών είναι γνωστό ότι η Άγκυρα είχε προσλάβει ισχυρούς λομπίστες προκειμένου να ενημερώνουν και να αναδεικνύουν τη σημασία της Τουρκίας για τα αμερικανικά και δυτικά συμφέροντα στα διάφορα think tank των ΗΠΑ, τα οποία επηρέαζαν και επηρεάζουν σημαντικά τα αμερικανικά κέντρα εξουσίας. Η Ελλάδα ευνοείται από τις περιστάσεις ώστε να εκτιμηθεί και να αναδειχθεί ο σταθεροποιητικός ρόλος της στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιανατολικής Ευρώπης και στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου