Η πτώση του τείχους του Βερολίνου, 9 Νοεμβρίου 1989

Η πτώση του τείχους του Βερολίνου, 9 Νοεμβρίου 1989

Η ημέρα που άλλαξε τον κόσμο

Ο Γκίντερ Σαμπόφσκι φοράει τα γυαλιά του, διστάζει, ψάχνει στις χειρόγραφες σημειώσεις του. Μοιάζει να προσπαθεί να καταλάβει αυτό που διαβάζει, μετά απαντά: «Απ' ό,τι καταλαβαίνω, αυτό τίθεται σε ισχύ αμέσως, χωρίς καθυστέρηση...».

Η βόμβα έπεσε. Είναι γύρω στις 7 μ.μ. της 9ης Νοεμβρίου 1989.

Μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του κομμουνιστικού κόμματος της Ανατολικής Γερμανίας, αρμόδιος για την ενημέρωση, αυτό το μέλος του πρώτου κύκλου της ηγεσίας της «Γερμανικής Λαοκρατικής Δημοκρατίας» (ΓΛΔ) μόλις ανακοίνωσε, σαν να μην συμβαίνει τίποτε, μπροστά σε δεκάδες κατάπληκτους δημοσιογράφους, το άνοιγμα του Τείχους του Βερολίνου.

Μοιάζει να το κάνει εν παρόδω, στο τέλος μιας συνέντευξης Τύπου και απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με τις προϋποθέσεις για την έξοδο των πολιτών από την επικράτεια. Και δεν θα υπάρξει επιστροφή.

Όμως τριάντα χρόνια μετά, η συζήτηση εξακολουθεί να μαίνεται: η ξαφνική πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ως προοίμιο εκείνης της πτώσης ολόκληρου του κομμουνιστικού μπλοκ, ήταν άραγε ένα ατύχημα της Ιστορίας; Το προϊόν μιας παρεξήγησης ενός κακά προετοιμασμένου υψηλόβαθμου στελέχους ή μια υπολογισμένη κίνηση εκ μέρους μιας ανατολικογερμανικής δικτατορίας που έπνεε τα λοίσθια;

Ένα περικυκλωμένο καθεστώς

Στους διαδρόμους της εξουσίας στο Ανατολικό Βερολίνο, μέσα στις πολυτελείς επαύλεις του Βάντλιτς όπου κατοικούν οι απαράτσικ του «Κράτους των εργατών και των αγροτών», στο βόρειο τμήμα της πόλης, η ατμόσφαιρα είναι βαριά εδώ και εβδομάδες. Πώς μπορεί να σωθεί η κατάσταση;

Ο πληθυσμός, φυλακισμένος από το 1961 πίσω από το σιδηρούν παραπέτασμα, ψηφίζει πλέον «με τα πόδια του», αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ: από τον Αύγουστο 1989, φθάνει στη Δυτική Γερμανία περνώντας από άλλες χώρες του ανατολικού μπλοκ όπως η Ουγγαρία ή η Τσεχοσλοβακία, οι οποίες κάνουν όλο και περισσότερο τα στραβά μάτια.

Παράλληλα, από την αρχή Σεπτεμβρίου, εκατοντάδες χιλιάδες Ανατολικογερμανοί διαδηλώνουν κάθε εβδομάδα σε πολλές πόλεις εναντίον του καθεστώτος φωνάζοντας «Είμαστε ο λαός!» και «Θέλουμε να βγούμε!».

Η κρίση φθάνει σε παροξυσμό. Και η ΓΛΔ δεν υπάρχει περίπτωση να υπολογίζει σε κάποια επέμβαση του σοβιετικού Μεγάλου Αδελφού.

Προειδοποίηση και Γκορμπατσόφ

Στη Μόσχα, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ μιλάει μόνο για «περεστρόικα» και «γκλάσνοστ».

Μάλιστα, στις αρχές Οκτωβρίου ο σοβιετικός ηγέτης απηύθυνε στον ισχυρό άνδρα της Ανατολικής Γερμανίας, τον Έριχ Χονεκερ, την εξής προφητική προειδοποίηση: «Η ζωή τιμωρεί αυτούς που καθυστερούν».

Ο Χόνεκερ φεύγει μερικές ημέρες αργότερα, στις 18 Οκτωβρίου. Ο ηγέτης αυτός, ο οποίος πριν από μερικούς μόλις μήνες είχε χειροκροτήσει την Κίνα για «τη συντριβή της αντεπαναστατικής εξέγερσης» στην πλατεία Τιενανμέν, παραμερίζεται προς όφελος του Έγκον Κρεντς.

Αυτός ο τελευταίος, ο οποίος εμφανίζεται ακόμη πιο μετριοπαθής, θέλει να σώσει τη χώρα με μερικές μεταρρυθμίσεις, ιδιαίτερα με μια απελευθέρωση των ταξιδιών με χορήγηση βίζας εξόδου χωρίς προϋποθέσεις.

Ένα λάθος;

Και έτσι ο Γκίντερ Σαμπόφσκι αναλαμβάνει το βράδυ της 9ης Νοεμβρίου 1989 την αποστολή να ανακοινώσει απ' ευθείας από την τηλεόραση τα μέτρα χαλάρωσης που είχαν αποφασισθεί την ίδια ημέρα σε κλειστή επιτροπή. Οι εκδοχές για ό,τι ακολούθησε διαφέρουν.

Ο Έγκον Κρεντς είναι μέχρι σήμερα εξοργισμένος με τον Γκίντερ Σαμπόφσκι, τον οποίο κατηγορεί ότι επέσπευσε το τέλος της ΓΛΔ ανακοινώνοντας με δική του πρωτοβουλία ότι η δυνατότητα εξόδου από τη χώρα ισχύει «άμεσα» .

«Ήταν η χειρότερη νύχτα της ύπαρξής μου», είπε σε πρόσφατη συνέντευξη στο BBC, «δεν θα ήθελα σε καμιά περίπτωση να την ξαναζήσω».

 

Ο «υπουργός» Ενημέρωσης όφειλε κατ' αυτόν να παραμείνει στην ανάγνωση μιας ανακοίνωσης που ανήγγελλε την απελευθέρωση των ταξιδιών από την επομένη το πρωί. Η ιδέα ήταν να επιτραπούν ελεγχόμενες έξοδοι με υποχρεωτική βίζα και να διατηρηθούν συνοριακές εγκαταστάσεις, και όχι να πέσει ξαφνικά το Τείχος. Και εν τέλει η χώρα και το Σιδηρούν Παραπέτασμα.

Επρόκειτο, λοιπόν, για ένα σφάλμα κρίσης υπό πίεση ή για υπολογισμένη κίνηση; Μέχρι τον θάνατό του το 2015, σε ηλικία 86 ετών, ο Γκίντερ Σαμπόφσκι ουδέποτε απάντησε ξεκάθαρα στην ερώτηση.

«Να σωθεί η ΓΛΔ»

«Κανένας πια δεν μπορούσε να σταματήσει την κίνηση η οποία άρχισε με την ανακοίνωσή μου», είχε πει απλώς, επιδιώκοντας να εμφανισθεί εκ των υστέρων ως ένθερμος μεταρρυθμιστής.

Σύμφωνα με την εκδοχή του, το άνοιγμα των συνόρων επιβλήθηκε «με το άγριο» στις 9 Νοεμβρίου 1989 στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος, στην οποία κυριαρχούσε μια οπισθοφυλακή κληρονόμων του σταλινισμού, από έναν μικρό κύκλο μεταρρυθμιστών.

«Καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως, αν θέλουμε να σώσουμε τη ΓΛΔ, έπρεπε να αφήσουμε να φύγουν οι άνθρωποι που ήθελαν να διαφύγουν», αφηγήθηκε ο Σαμπόφσκι το 2009 στην εφημερίδα TAZ.

Ωστόσο ο ανατολικογερμανός πρώην αντιπολιτευόμενος και μελλοντικός πρόεδρος του γερμανικού κοινοβουλίου Βόλφγκανγκ Τίρσε είναι πεπεισμένος πως ο Γκίντερ Σαμπόφσκι είχε ξεπερασθεί από τα γεγονότα.

«Δεν πιστεύω πως είχε αντιληφθεί τι θα συνέβαινε. Αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι ετοιμαζόταν σχετικά με την ελευθερία των ταξιδιών διότι το κομμουνιστικο κόμμα ήθελε να σηκώσει το καπάκι για να μειωθεί η πίεση. Όμως ο Σαμπόφσκι δεν είχε καταλάβει πως το καπάκι θα έφευγε εντελώς», είπε στον δημόσιο ραδιοσταθμό.

Κατάπληξη

Σε κάθε περίπτωση το αποτέλεσμα κατέλαβε το καθεστώς εξαπίνης και άλλαξε τα διεθνή δεδομένα έπειτα από περισσότερο από 40 χρόνια Ψυχρού Πολέμου.

Αφού άκουσαν το μήνυμα στο ραδιόφωνο, την τηλεόραση ή από στόμα σε στόμα, χιλιάδες Ανατολικογερμανοί συγκεντρώθηκαν στη διάρκεια της βραδιάς και της νύκτας στα μεθοριακά φυλάκια.

Στην αρχή επιφυλακτικοί, δύσπιστοι, εγκαρδιώθηκαν στη συνέχεια, με τις προτροπές και των κατοίκων του Δυτικού Βερολίνου που ήδη γιόρταζαν από την άλλη πλευρά.

Μπροστά στο πλήθος που μεγαλώνει, τα περάσματα σύντομα ανοίγουν. Το πρώτο που σήκωσε τις μπάρες στο Ανατολικό Βερολίνο ήταν αυτό της Μπόρνχολμερ Στράσε.

Ανάμεσα στους κατοίκους του Ανατολικού Βερολίνου που συνωστίζονταν σ' αυτό το σημείο περιμένοντας, χωρίς να το πολυπιστεύουν, να περάσουν στη Δύση, ήταν και κάποια... Άνγκελα Μέρκελ.

Είναι κάτοικος της συνοικίας και μόλις που βγήκε από τη σάουνα. «Ήμασταν άναυδοι και χαρούμενοι», λέει στο ARD. Είναι τότε ερευνήτρια Χημείας στην Ακαδημία Επιστημών της ΓΛΔ και θα πάει να γιορτάσει μετρημένα τη βραδιά με «ένα κουτάκι μπύρα» σε φίλους στη δύση, πριν επιστρέψει.

«Η υποδοχή στο Δυτικό Βερολίνο ήταν πολύ πολύ θερμή», θυμάται.

Σύντομα ανοίγουν τα μεθοριακά περάσματα της Invalidenstrasse και του περίφημου Checkpoint Charlie. Ξεπερασμένοι από τα γεγονότα, οι περισσότεροι χωρίς να έχουν ακόμη ενημερωθεί για τις αποφάσεις του κόμματος, οι τελωνειακοί σε πολλές περιπτώσεις παύουν να τηρούν τις τυπικές διαδικασίες. Η αστυνομία υποχωρεί. «Τα έχουμε εξίσου χαμένα με εσάς», λέει ένας συνοριακός φρουρός σε μια Βερολινέζα.

«Είναι τρελό αυτό που συμβαίνει!»

Στο γερμανικό κοινοβούλιο, που βρισκόταν ακόμη στην «προσωρινή πρωτεύουσα», τη Βόννη, οι βουλευτές είχαν καταλάβει ήδη από τις 8 μ.μ. το μέγεθος του «σεισμού». Διακόπτουν τη συνεδρίασή τους και ψέλνουν αυθόρμητα τον εθνικό ύμνο. Κάτι πρωτοφανές. Ο πρώην καγκελάριος Βίλι Μπραντ, πατέρας της Οστπολιτίκ, της προσέγγισης με τον ανατολικό συνασπισμό, έχει δάκρυα στα μάτια.

Στις 22:40, ο σταρ παρουσιαστής του βραδινού δελτίου ειδήσεων της δυτικογερμανικής τηλεόρασης, ο Χανς-Γιόαχιμ Φρίντριχς, ανακοινώνει σε τίτλο: «Το Ανατολικό Βερολίνο ανοίγει το Τείχος». Το θέμα έχει τελειώσει.

«Το Τείχος του Βερολίνου δεν διαιρεί πλέον τίποτε», γράφουν εκείνη τη νύχτα οι δημοσιογράφοι του Γαλλικού Πρακτορείου, όλοι πολύ συγκινημένοι και έχοντας συνείδηση ότι γίνονται μάρτυρες της εξέλιξης της Ιστορίας.

Εκείνη την τρελή νύχτα, οι Βερολινέζοι, της Ανατολής όπως και της Δύσης, σκαρφαλώνουν στο Τείχος μπροστά από την Πύλη του Βραδεμβούργου, σύμβολο της διαίρεσης της πόλης. Μερικοί βγάζουν τα πρώτα σφυριά για να επιτεθούν σ' αυτόν τον μήκους 160 χιλιομέτρων μαντρότοιχο από μπετόν.

Παντού οι ίδιες σκηνές ενθουσιασμού που θα κάνουν τον γύρο του κόσμου, αγκαλιές και φιλιά, το αντάμωμα ενός λαού που ήταν χωρισμένος από το τέλος του πολέμου. «Είναι τρελό αυτό που συμβαίνει!», λένε.

Και ο Γκίντερ Σαμπόφσκι; Για τον αγγελιαφόρο του ανοίγματος του Τείχους, η Ιστορία τελειώνει άσχημα: μια καταδίκη σε τρία χρόνια φυλάκιση το 1997 για την εκτέλεση Ανατολικογερμανών που είχαν επιχειρήσει να περάσουν το Τείχος το Βερολίνου.

Περίμενα χρόνια «ν’ ανθίσουν τα τοπία»

Από τις σκέψεις ενός Γερμανού, που σε ηλικία εννέα ετών έζησε την πτώση του Τείχους

«Αγαπημένε μου μπαμπά, χθες έπεσε το Τείχος. Το καναρίνι μου, ο Λούμπι, είναι καλά στην υγεία του». Ο Γιαν Σμιντ, ένα από τα παιδιά της ενοποίησης, όπως αποκαλούνται στη Γερμανία, ήταν 9 χρόνων τον Νοέμβριο του 1989. Ζούσε στο ανατολικό Βερολίνο, αλλά ο μπαμπάς του ήταν καπετάνιος και την πιο κρίσιμη ημέρα για τη μεταπολεμική ιστορία της χώρας βρισκόταν με το καράβι του στο Κολόμπο. Ο μικρός Γιαν τού έγραψε ένα γράμμα για να τον ενημερώσει για τις συνταρακτικές εξελίξεις. Το επόμενο Σάββατο η τάξη του ήταν άδεια, όλοι έσπευσαν να πάνε εκδρομή στη Δύση. Η γιαγιά του, ως συνταξιούχος, είχε δικαίωμα να ταξιδεύει στο δυτικό Βερολίνο και πριν από τη διάλυση της ανατολικής Γερμανίας. Του έλεγε «πάω στη χρυσή Δύση». Στο παιδικό του μυαλό είχε σχηματίσει την εικόνα μιας χώρας φτιαγμένης από χρυσάφι. Όταν πέρασε για πρώτη φορά στην άλλη πλευρά, απογοητεύτηκε. «Ήταν εξίσου βρώμικα με τη δική μας γειτονιά», λέει σήμερα ο 39χρονος κοινωνιολόγος. «Ένα από τα λίγα καλά ήταν ότι είχε παντού τσίχλες και δημητριακά. Ήταν είδη πολυτελείας για μένα. Μου τα έφερνε ο μπαμπάς από τα ταξίδια», λέει. Στην άλλη όχθη τούς υποδέχθηκαν με ένα χαρτονόμισμα των 100 μάρκων για το καλωσόρισμα. «Ο μπαμπάς μου δεν πήρε ποτέ το χαρτονόμισμα που δικαιούτο. Του το χρωστάνε ακόμη».

«Μας παρακολουθούσε η Στάζι και το ξέραμε. Επειδή ο μπαμπάς έλειπε σε ταξίδια εθεωρείτο δυνάμει απειλή. Παρόλο που και οι δύο γονείς μου ήταν μέλη του κόμματος. Σε ένα γράμμα προς τον μπαμπά μου η μαμά τού έγραψε: Κάνω μεγάλα γράμματα για να ταλαιπωρούνται οι πράκτορες. Δεν έγινε τίποτα», αφηγείται με ένα αδιόρατο χαμόγελο. «Δεν είχαμε τηλέφωνο. Πηγαίναμε σε μια γειτόνισσα. Ξέραμε πότε ξεκινάει η υποκλοπή γιατί ακούγαμε τον θόρυβο στο ακουστικό. Ήταν κάτι σχεδόν φυσιολογικό για μας τότε».

Πριν από λίγα χρόνια ο πατέρας του ζήτησε και είδε τον φάκελό του στη Στάζι. Ήταν τρομερά πληκτικός. «Σήμερα το πρωί πήγε μια βόλτα και γύρισε το μεσημέρι». Κάπως έτσι ήταν οι περισσότερες καταχωρίσεις. Τίποτα συναρπαστικό. Τους είχε διαφύγει όμως εντελώς ότι το 1981 γεννήθηκε ο Γιαν.

Η χαρά διαλύθηκε

Οι μνήμες του είναι αποσπασματικές, θυμάται ότι υπήρχε μια περιρρέουσα χαρά στο σπίτι μετά την επανένωση των δύο Γερμανιών. Σύντομα διαλύθηκε. Μετά από λίγους μήνες και οι δύο γονείς του έμειναν άνεργοι. Τα διπλώματά τους κινδύνευαν να απαξιωθούν πλήρως κι υποχρεώθηκαν να μετεκπαιδευθούν για να ξαναβρούν δουλειά. Ήταν τυχεροί. Άλλοι συμπατριώτες τους ακόμη είναι άνεργοι. Στη γενέτειρά του, το Βιτενμπέργκε, μια πόλη μεταξύ Βερολίνου και Αμβούργου, χτισμένη πάνω στον Ελβα, από τους 33.000 κατοίκους έμειναν 18.000 μετά την ενοποίηση. «Έχει το δεύτερο μεγαλύτερο ρολόι μετά το Μπιγκ Μπεν», λέει με καμάρι. Οι τέσσερις μεγάλες βιομηχανίες που συντηρούσαν τον τοπικό πληθυσμό έκλεισαν μετά το 1990. Ανάμεσά τους και η βιομηχανία που κατασκεύαζε την ανατολικογερμανική εκδοχή των ραπτομηχανών Singer, που πωλούνταν με την ονομασία Veritas.

Ένας από τους τομείς που άνθησαν μετά την επανένωση ήταν ο κατασκευαστικός κλάδος, καθώς όλα στο ανατολικό κομμάτι ξανάγιναν από την αρχή. Έργα υποδομής, όπως δρόμοι, γέφυρες, σιδηροδρομικό δίκτυο. Παράλληλα, σπίτια ανακαινίστηκαν με τις πλέον σύγχρονες προδιαγραφές και έτσι έκαναν χρυσές δουλειές για λίγα χρόνια οι εργάτες, οι υδραυλικοί, οι ηλεκτρολόγοι. Μόνο η αποβιομηχάνιση της ανατολικής Γερμανίας ακύρωσε όλο αυτόν τον οικοδομικό οργασμό. Το 1990 ο Χέλμουτ Κολ τους είχε τάξει «ανθισμένα τοπία». Τα περισσότερα ανακαινισμένα σπίτια στο Βιτενμπέργκε όμως έμειναν τελικά κενά.

Τι σκέφτεται σήμερα για την ενοποίηση ως ενήλικος πλέον, όχι ως παιδί που αγαπάει τις τσίχλες και τα κορν φλέικς για πρωινό; «Ζω ακόμη στο ανατολικό Βερολίνο. Δεν νομίζω ότι κάποιος μπορεί να καταλάβει ότι είμαι Ossi. Δεν φαίνεται. Οι άνθρωποι που ζουν στα φτωχά ανατολικογερμανικά κρατίδια, όπως η Σαξονία Ανχαλτ ή το Μεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανία θα πρέπει να νιώθουν πιο έντονα την αποτυχία της σύγκλισης. Η γιαγιά μου δεν σταματάει να γκρινιάζει και να νοσταλγεί την ανατολική Γερμανία. Ίσως φταίει και η άνοια», λέει ξεκαρδισμένος στα γέλια.

Από γεωγραφική έγινε ταξική η σύγκρουση

Η μεγάλη συναυλία στην Πύλη του Βραδεμβούργου στο Βερολίνο, με την οποία γιορτάστηκε η 20ή επέτειος από την ενοποίηση των δύο Γερμανιών είχε χορηγό την Coca-Cola. Παρακμιακά ντόπια γκρουπάκια εναλλάσσονταν στη σκηνή φωνάζοντας διάσπαρτα και αόριστα συνθήματα όπως «Ζήτω η ελευθερία», ενώ μεσήλικα ζευγάρια χτυπούσαν ανόρεχτα παλαμάκια και ρουφούσαν κλεφτές γουλιές μπίρα. Αν ο καιρός δεν ήταν τόσο καλός, η συμμετοχή θα ήταν σαφώς μικρότερη. Η βασική εκδήλωση για τα 20χρονα έγινε άλλωστε στη Βρέμη. Από εκεί ο πρόεδρος της χώρας, Κριστιαν Βουλφ, εξήγγειλε ότι «το Ισλάμ επίσης ανήκει στη Γερμανία», μια φράση που διαμορφώνει την τρέχουσα ατζέντα του δημόσιου διαλόγου στη χώρα. Η έμφαση που έδωσε με την ομιλία του αυτήν στην ενσωμάτωση των μουσουλμάνων απηχεί την αλλαγή προτεραιοτήτων. Η πολιτική ηγεσία της χώρας θεωρεί ότι έχει ολοκληρωθεί η ενσωμάτωση των πρώην Ανατολικογερμανών και στρέφει πλέον την προσοχή της προς τη μεγαλύτερη θρησκευτική μειονότητα της χώρας. Ωστόσο, οι αριθμοί ανατρέπουν την παραπάνω εκτίμηση.

Η μετανάστευση συνεχίζεται

Περίπου 2,5 εκατ. Ανατολικογερμανοί εγκατέλειψαν τις εστίες τους την πρώτη δεκαετία και η μετανάστευση προς τη Δύση συνεχίζεται. Από την άλλη πλευρά, το 35% των πρώην Δυτικογερμανών πιστεύει σήμερα ότι περισσότερο επιβαρύνθηκε παρά ευεργετήθηκε από την επανένωση. Υπάρχει λοιπόν ακόμη χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών; Με συνέντευξή του στη βερολινέζικη εφημερίδα Taz ο κοινωνιολόγος Βόλφγκανγκ Ενγκλερ διατυπώνει μια ενδιαφέρουσα θέση: Η ανατολική Γερμανία ως συλλογική κοινότητα μνήμης φθίνει. Η οικονομική κρίση του 2009 αποδυνάμωσε τη σύγκρουση μεταξύ Ανατολής - Δύσης, αφού επηρέασε άμεσα και το δυτικό κομμάτι της χώρας. Συνεπώς η σύγκρουση μετατέθηκε από γεωγραφικό σε ταξικό επίπεδο. Από την άλλη, η Αγκελα Μέρκελ αποτελεί τη ζωντανή διάψευση ότι πρώην Ανατολικογερμανοί δεν μπορούν να ανέλθουν κοινωνικά και να καταλάβουν θέσεις εξουσίας. Ούτως ή άλλως, οι Ανατολικογερμανοί έχασαν τους πρώην κομμουνιστές ως αποκλειστικούς κομματικούς εκπροσώπους τους. Με τη δημιουργία του κόμματος της Αριστεράς υπό τον Δυτικογερμανό Οσκαρ Λαφοντέν και τη συνακόλουθη αύξηση της επιρροής του στο δυτικό κομμάτι της χώρας, το δίπολο Αριστερά - Δεξιά ήταν αυτό που επικράτησε της σύγκρουσης Ανατολή - Δύση.

«Παράλληλα με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας εξαφανίστηκε και η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Mόνο που, σε αντίθεση με τη ΛΔΓ, η πτώση της δεύτερης ήταν πολύ πιο αθόρυβη», αποφαίνεται ο συγγραφέας Μάρκους Φελντενκίρχεν στο περιοδικό Der Spiegel.

Πηγές : CNN-GREECE και ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ