Φωτογραφικά αρχεία και Φωτογραφικός εξοπλισμός

Το φετινό ημερολόγιο του Συλλόγου Γυναικών Μαλίων ΕΣΤΙΑ  

Φωτογραφικά αρχεία και Φωτογραφικός εξοπλισμός

Επιβάλλεται η σωστή διαχείρισή τους εν ζωή αλλά τι γίνεται... μετά θάνατον;

Αφορμή για την ανάρτηση αυτή υπήρξε η αναζήτηση από τον Σύλλογο Γυναικών Μαλίων παλαιών φωτογραφιών του χωριού μας για την δημιουργία του φετινού ημερολογίου του καθώς και δύο άρθρα που δημοσιεύτηκαν την ίδια περίοδο και λίγο μετά στο ηλεκτρονικό περιοδικό Photo Business weekly του φωτογράφου κ. Τάκη Τζήμα.

Πριν από μερικούς μήνες κυκλοφόρησε από το περιοδικό  ΦΩΤΟγράφος το  μονοθεματικό τεύχος Νο 20, με αντικείμενο τη συντήρηση φωτογραφιών και ότι σχετίζεται με αυτό το πολύ σοβαρό θέμα. Πριν καλά καλά κυκλοφορήσει και πριν στεγώσει το μελάνι πληροφορηθήκαμε ότι μετά από 90 χρόνια το Studio Νικολέρη στη Θεσσαλονίκη κλείνει για πάντα και ότι ο παλαίμαχος γνωστός φωτορεπόρτερ Ντίμης Αργυρόπουλος παρεχώρησε σε συμβολική τιμή το πλούσιο αρχείο του στη Βουλή των Ελλήνων.

Και  λέμε πριν στεγνώσει το μελάνι γιατί τα δύο προαναφερθέντα γεγονότα έθεσαν εκ νέου το θέμα στις διαστάσεις που το τοποθέτησαν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία και πιο έμπειροι φωτογράφοι στις συνεντεύξεις τους: Καλή και άγια η συντήρηση των φωτογραφιών κι ακόμα καλύτερη η χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας για την εύκολη ανεύρεση τους. Τί γίνεται όμως μετά θάνατον; Αυτό είναι το ερώτημα των ερωτημάτων...

Ο Τάκης Τζήμας  αναφέρει στο σχετικό άρθρο του – πάνω στο οποίο βασίστηκε η παρούσα ανάρτηση-  το Studio Νικολέρη και τη δουλειά του Ντίμη Αργυρόπουλου γιατί αντιπροσωπεύουν δύο πρόσφατα παραδείγματα ευτυχούς κατάληξης των κόπων ενός αιώνα (Studio Νικολέρη) και σχεδόν 50 χρόνων (αρχείο Αργυρόπουλου). 

Το μεν αρχείο του Θ. Νικολέρη παραχωρήθηκε δωρεάν στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης από τους κληρονόμους του και είναι στο στάδιο καταγραφής, το δε αρχείο του Ντίμη Αργυρόπουλου αγοράστηκε σε συμβολική τιμή από τη Βουλή των Ελλήνων. Αυτό έγινε με τη λογική ότι το κύριο μέρος του περιέχει εικόνες από τη δράση των πολιτικών μας από το 1970 και μετά και άρα είναι ιστορικά χρήσιμο. 

Τί γίνεται όμως με τα αρχεία αγνώστων φωτογράφων, κυρίως της επαρχίας αλλά και απλών ανθρώπων που στις συλλογές τους κρύβονται διαμάντια; Ποιος θα ενδιαφερθεί γι’ αυτά; Η απάντηση στο ερώτημα είναι εύκολη: αν δεν έχουν κινήσει την προσοχή κανενός στη διάρκεια της ζωής των δημιουργών τους, αργά ή γρήγορα θα καταλήξουν στη χωματερή. Κι αν κρύβουν διαμάντια, γεγονός καθόλου απίθανο, τί γίνεται; 

Μου έλεγε φίλος φωτογράφος που μεταγράφει παλιές ταινίες Super 8mm σε σύγχρονα αποθηκευτικά μέσα ότι έχει δει εξαιρετικά πλάνα από σκηνές, γεγονότα και τοπία της Ελλάδας του 1960 και 1970, την μεγάλη αξία των οποίων έχει επισημάνει στους ιδιοκτήτες του. Αλλά ως εκεί. Το παλιό και αζήτητο φωτογραφικό υλικό που πάει ακόμη πιο βαθιά στο χρόνο, ποιος άραγε θα το εκτιμήσει; Δεν θα πρέπει να ενθαρρύνονται με κάποιον τρόπο οι συνήθως ευαίσθητοι στις οικονομικές απολαβές κληρονόμοι, να το δείξουν κάπου ή έστω να αναφέρουν την ύπαρξή του σ’ έναν σοβαρό φορέα; Λέμε τώρα...

Προσωπικά πάντως θα πρότεινα όταν οι φωτογράφοι, επαγγελματίες και ερασιτέχνες βρίσκονται ακόμη εν ζωή να σχεδιάσουν το πέρασμα του φωτογραφικού τους αρχείου σε τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους ή σε κάποιο Μουσείο. 

Ένα άλλο θέμα που πραγματικά καίει πολλούς φωτογράφους μιας κάποιας ηλικίας δεν είναι μόνον το τι θα απογίνουν οι φωτογραφίες τους -τυπωμένες, σε αρνητικά ή σε άυλη/ ψηφιακή μορφή- όσο που θα καταλήξει ο εξοπλισμός τους που αποκτήθηκε με αιματηρές οικονομίες μιας ολόκληρης ζωής. Τουτέστιν οι πάσης φύσεως φωτογραφικές μηχανές, οι μεγεθυντήρες, τα φλας, τα φωτιστικά κλπ. με τα οποία κάποιοι έβγαζαν το μεροκάματό τους καικάποιοι άλλοι έκαναν το αγαπημένο τους χόμπι και έτσι  έχουν συνδεθεί συναισθηματικά με όλα αυτά τα αντικείμενα. 

Όχι δεν είναι βιτρίνα φωτογραφείου... Πρόκειται για τη συλλογή του Διαμαντάκη

Όμως ιδιαίτερα πονούν οι επαγγελματίες γιατί με αυτόν τον εξοπλισμό μεγάλωσαν, σπούδασαν και πάντρεψαν παιδιά και έζησαν μια αξιοπρεπή ζωή. Φθάνει να ρίξετε μια ματιά γύρω σας σε γνωστούς και φίλους φωτογράφους, απόμαχους του επαγγέλματος, για να καταλάβετε ότι σχεδόν όλοι διατηρούν ένα τεράστιο υλικό το οποίο συνήθως ξεφεύγει από τα στενά όρια του εξοπλισμού που οι ίδιοι χρησιμοποιούσαν στη διάρκεια της πολύχρονης επαγγελματικής τους ζωής. Γιατί σε αυτόν έχουν προστεθεί στο διάβα του χρόνου μηχανές/αντίκες, φωτιστικά προπολεμικά, “ομπρέλες” και ανακλαστήρες μιας άλλης εποχής, απλές ερασιτεχνικές μηχανές και κυβοφλάς του 1960-70, ογκώδη τρίποδα studio και αμέτρητα άλλα παρελκόμενα. 

Όμως όπως προαναφέραμε εκτός των φωτογράφων υπάρχουν και πάρα πολλοί ιδιώτες συλλέκτες φωτογραφικού εξοπλισμού του 19ου & 20ου αιώνα. Και έχουμε και διατυπώνουμε την απορία. Μα κανένας κρατικός φορέας δεν ενδιαφέρεται να δημιουργήσει ένα Μουσείο Φωτογραφικής Τεχνολογίας; Κανείς δεν τα θέλει; Σας μεταφέρω δίπλα την έντονη ανησυχία αναγνώστη του περιοδικού ΦΩΤΟγράφος για να καταλάβετε περί τίνος πρόκειται.

Αγαπητέ κύριε Τζίμα,

Διαβάζοντας το θέμα της αρχειοθέτηση και της συνέχει των φωτογραφικών αρχείων των φωτογράφων που κλείνουν ένα κύκλο επαγγελματικής και βιολογικής ύπαρξη, μου ήρθε στον νου μια ιστορία. Ο εκ Χανίων ορμώμενος Διαμαντάκης ζει στην Ελβετία αρκετές δεκαετίες & δεν είναι φωτογράφος. Έχει συγκεντρώσει μια συλλογή φωτογραφικών μηχανών, κινηματογραφικών μηχανών λήψεως και προβολής, καθώς επίσης φωτογραφικό υλικό και διάφορα παρελκόμενα. Για την ιστορία πριν 25 χρόνια απευθύνθηκε στον Δήμο Χανίων ο οποίος αν θυμάμαι καλά δεν απάντησε καν στο αίτημα. Απευθύνθηκε στην συνέχεια στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης που εδρεύει στα Χανιά, αλλά κι εκεί δεν υπήρχαν χρήματα και στέγη. Η συλλογή ίσως ξεπερνά σήμερα τα 6.000 με 7.000 κομμάτια, απ’ ότι με πληροφορεί ο αδελφός του που μένει στα Χανιά. Αν υπάρχει ενδιαφέρον μπορώ να σας φέρω σε επαφή. Εσείς που γνωρίζετε περισσότερο και σφαιρικά το θέμα της φωτογραφίας στη χώρα μας, φροντίστε να κινηθούν τα νήματα για να έρθει η συλλογή στην Ελλάδα μας! Επισυνάπτω λίγες φωτογραφίες που μου έστειλε ο αδελφός του στα Χανιά. Ευχαριστώ για την φιλοξενία και ανυπομονώ για μια θετική εξέλιξη!

ΦΑΝΗΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ

Φωτογράφος, Χανιά Κρήτης

Διασκευή από τα άρθρα του Τάκη Τζήμα στο Photo Business weekly No 478 και 480.