Το ρομαντικό δαιμόνιο του Λόρδου Μπάϊρον

Το ρομαντικό δαιμόνιο του Λόρδου Μπάϊρον

Η ζωή του αγαπημένου γυναικών, ανδρών, θεών και δαιμόνων από την Εντνα Ο' Μπράιεν

Του ΗΛΙΑ ΜΑΓΚΛΙΝΗ

«Μην αφήσετε να πελεκήσουν το πτώμα μου, ούτε να το στείλουν στην Αγγλία - εδώ αφήστε τα κόκαλα μου να σαπίσουν. Αυτές είναι οι δυο τελευταίες εντολές του Μπάιρον πριν πεθάνει. Αγνοήθηκαν και οι δυο. Όπως ακριβώς του ποιητή Ορφέα το πτώμα το πετσόκοψαν γυναίκες εξαγριωμένες από την πίστη του έρωτα του για την Ευρυδίκη, έτσι πετσόκοψαν και το πτώμα του Μπάιρον», γράφει η Ιρλανδή συγγραφέας Εντνα Ο' Μπράιεν, την οποία γνωρίζουμε καλά ως μια από τις δυναμικές φωνές της σύγχρονης ιρλανδικής πεζογραφίας. Ωστόσο, εδώ η Ο' Μπράιεν μιλά κατά το ήμισυ ως μυθιστοριογράφος και κατά το ήμισυ ως βιογράφος - του Λόρδου Μπάιρον.  

Ως γνωστόν, ο Μπάιρον πέθανε στη χώρα μας. «Κατόπιν εντολών του Μαυροκορδάτου», γράφει η Ο' Μπράιεν, «τα κανόνια έριχναν πάνω από τη λιμνοθάλασσα ανά τακτά διαστήματα και τους απαντούσαν ομοβροντίες πανηγυρικών κανονιοβολισμών από τους Τουρκους στην Πάτρα και τη Ναύπακτο. Η Ελληνίδα που τον ετοίμασε είπε πως "το πτώμα ήταν άσπρο σαν τη φτερούγα κοτόπουλου" και οι πολίτες του Μεσολογγίου ζητούσαν και ξαναζητούσαν την καρδιά του. Είκοσι μία ημέρες πένθους δόθηκε εντολή να τηρηθούν σε όλες τις εκκλησίες της Ελλάδας». Έτσι καταγράφει το τέλος της «ελπίδας του ελληνικού έθνους» η Ο' Μπράιεν, «που είχε γνωρίσει τη λατρεία των αντρών και τον κολακευτικό έρωτα των γυναικών».

Το σχόλιο αυτό έχει τη σημασία του, καθώς ο πλήρης τίτλος της βιογραφίας της Ο' Μπράιεν είναι «Λόρδος Μπάιρον. Οι έρωτες του». Ορίστε πού εστιάζει η Ιρλανδή συγγραφέας και είναι πραγματικό θαύμα το ότι το αποτέλεσμα δεν είναι μια «ροζ» σκανδαλοθηρική αγιογραφία - αλλά δεν θα μπορούσε να είναι αν γνωρίζει κανείς την Ο' Μπράιεν και τη λοξή ματιά της πάνω στα πράγματα, την ικανότητα της να αποδίδει με δύναμη και ένταση τις εσωτερικές καθιζήσεις των ηρώων της, επινοημένων και πραγματικών, όπως σε αυτή την περίπτωση -διότι μην έχετε καμία αμφιβολία: είναι μεν πιστή στις πηγές της, όμως η Ο' Μπράιεν μεταχειρίζεται τον Μπάιρον όπως ακριβώς τους μυθιστορηματικούς της ήρωες και ηρωίδες: την ίδια στιγμή που τη γοητεύουν, τους βρίσκει απωθητικούς. Κοινώς, μοιάζουν με ανθρώπους με σάρκα και οστά, γεμάτοι αντιφάσεις και εσωτερικές συγκρούσεις.

Ειδικά ο Μπάιρον, είναι ο αρχετυπικός, μυθικός ποιητής του Ρομαντισμού, ταυτόχρονα όμως περνάει μέσα από τις σελίδες του συναρπαστικού αυτού αναγνώσματος ως ένας απέραντα κουραστικός, προβλέψιμος νάρκισσος, βρωμερός στο σώμα, κακομαθημένος, εγκλωβισμένος στον εαυτό του στα όρια του αυτισμού, εκνευριστικός τύπος που βαριόταν αδιάκοπα, γι' αυτό και διαρκώς αναζητούσε την απόλαυση, την ικανοποίηση, μολονότι ήξερε ότι η θλίψη που θα τη διαδεχόταν θα ήταν πολύ μεγαλύτερη (όπως γίνεται συνήθως δηλαδή).

Φυσικά, για όλους αυτούς τους λόγους ο Μπάιρον προσφέρεται για βιογραφία, εκατοντάδες έχουν γραφεί, ήδη από τον δέκατο ένατο αιώνα, και ειδικά ο ερωτικός, άσωτος Μπάιρον είναι ένα μυθιστόρημα από μόνος του. Γράφει η Ο' Μπράιεν: «Ο Μπάιρον ήταν περικυκλωμένος από γυναίκες που όλες τον έβλεπαν σαν το αρχέτυπο του Τσάιλντ Χάρολντ, παρά τα κάθε λογής καμουφλάζ που χρησιμοποιούσε για να πείσει πως κάτι τέτοιο δεν ίσχυε. [...] Καρδιές σφυροκοπούσαν, αισθήσεις τρελαίνονταν, η λαίδη Ρόουζμπερι κόντεψε να λιποθυμήσει και η λαίδη Μίλντμεϊ είπε πως "όταν της μίλησε σ' ένα κατώφλι, η καρδιά [της] χτύπησε τόσο δυνατά, που με δυσκολία [του] απάντησε". Τι να της είπε;», αναρωτιέται όλο περιέργεια η Ο' Μπράιεν. «Το βλέμμα του, "μέσα από τις βλεφαρίδες", όπως έλεγαν, τις ερέθιζε, όπως άλλωστε και οι φήμες πως ήταν άπιστος και τρομερά διεστραμμένος. Η κουτσαμάρα του, μολονότι προκαλούσε λύπηση, ζωντάνευε και τον πόθο. Ο συνδυασμός ευφυΐας και σατανισμού ήταν ακαταμάχητος, αφού όλες διψούσαν να συστηθούν, αν μη τι άλλο, για να δεχτούν μια επίθεση από την τσουχτερή γλώσσα του ή ίσως να προβληθούν "στα λάι του", τα σύντομα λυρικά ποιήματα του».

«Κουτσαμάρα;» Ναι, αυτός ο αγαπημένος των γυναικών, των ανδρών, των θεών και των δαιμόνων είχε γεννηθεί χωλός - γεγονός για το οποίο θα κατηγορούσε ισοβίως τη μητέρα του, με την οποία είχε σχέση αγάπης και μίσους, με τη ζυγαριά να γέρνει αισθητά προς το δεύτερο. «Για κείνον, το χωλό πόδι θα γινόταν το σημάδι του Κάιν, σύμβολο ευνουχισμού και στίγμα που του κατέστρεψε τη ζωή».

Απείθαρχος από μικρός, «σακάτικο βρωμόπαιδο», σύμφωνα με τη μητέρα του, λατρεύει από νωρίς τη στρατιωτική ιστορία, ιδίως τη ρωμαϊκή, κυρίως τις περιγραφές των μαχών και των ναυμαχιών, λίγο αργότερα θα τον συναρπάσει η ιστορία της Ανατολής και θα το βάλει σκοπό να την επισκεφθεί. Εννοείται ότι είναι όλο απαιτήσεις. «Επέμενε να τον υπηρετούν, να τον αφήνουν να ρίχνει με το πιστόλι, ακόμα και μέσα στο σπίτι αν ήθελε, και να τον αφήνουν να κουβαλάει γεμάτα πιστόλια στις τσέπες του γιλέκου του, μια συνήθεια που την κράτησε σε όλη του τη ζωή».

Φαίνεται πως πορεύθηκε ακροβατώντας πάνω στη λεπτή κόκκινη γραμμή ανάμεσα σε μια γραφή των άκρων και μια ζωή των άκρων - δίνοντας το κακό παράδειγμα σε κατοπινούς μιμητές του, που πίστευαν (συνεχίζουν να το πιστεύουν) ότι αρκεί ένας έντονος, επιδεικτικός βίος για να παράγεις λόγο δραστικό, ο οποίος να μην αφορά αποκλειστικά και μόνον τον δημιουργό. Η Ο' Μπράιεν μεταφέρει εξαίσια την εικόνα αυτού του απέραντα γοητευτικού και εξίσου απέραντα αντιπαθητικού τύπου. Η εποπτεία της πάνω στο θέμα της είναι εντυπωσιακή και δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη συντροφιά για τις καλοκαιρινές διακοπές. 

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ/ΒΙΒΛΙΟ