ΕΤΣΙ ΒΡΕΘΗΚΕ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗΣ...

 

 

ΕΤΣΙ ΒΡΕΘΗΚΕ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΟΧΑΡΗΣ...

 

Γράφει η Πέλλη Κεφάλα

Μετά το προσκύνημα στην εικόνα της Μεγαλόχαρης ο προσκυνητής θα επιδιώξη μια επίσκεψη στα άλλα τμήματα τού Ναού.

 Ο επάνω ναός, πού οδηγούν σ' αυτόν οι μεγάλες μαρμάρινες σκάλες, είναι ολόκληρος αφιερωμένος «στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου», ως θρόνος μεγαλόπρεπος για την Εικόνα της Μεγαλόχαρης. Αλλά στο ισόγειο τού οικοδομήματος, προσφέρονται νέες πηγές θρησκευτικής συγκίνησης...

Εδώ, βυθισμένος σε υποβλητική γαλήνη, βρίσκεται ο «Κάτω Ναός», ο πανάγιος χώρος της Ευρέσεως, πού μια προαιώνια παρακαταθήκη τον έχει συνδέσει με τη σεπτή και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Τήνου, αφού εδώ ακριβώς φυλάχτηκε επί 850 χρόνια, στα σπλάχνα της γης...

Πριν επισκεφτούμε λοιπόν αυτόν τον ιερό χώρο, απαραίτητο είναι να μάθουμε την ιστορία της Ευρέσεως, πού και ο πιο απλός Τηνιακός ξέρει ν' αφηγηθεί με κάθε της λεπτομέρεια.

Σ' αυτήν, η πραγματικότητα συναντιέται κι' ενώνεται με όνειρα και οράματα, πού ξεφεύγουν από τα σύνορα της λογικής, για να περάσουν στο χώρο τού υπερφυσικού, του θείου... εκεί ακριβώς πού ο ανθρώπινος νους, αδύναμος πια και εκστατικός, τοποθετεί με σεβασμό και δέος, τα Θαύματα!...

Φαίνεται λοιπόν, πώς από την αρχαιότητα ακόμα, τότε πού η Τήνος ονομαζόταν Ιδρούσα για τα πολλά της νερά, ο χώρος όπου υψώνεται σήμερα ο περίλαμπρος ναός της Ευαγγελιστρίας είχε διαλεχτή ως «τόπος ιερός» - ίσως χάρη στη θέση του, στην κορυφή του λόφου, πού δεσπόζει στην πρωτεύουσα τού νησιού. Έτσι, στα χρόνια της ειδωλολατρίας, χτίστηκε εκεί ένας ναός αφιερωμένος στο Διόνυσο. Πού αργότερα, όταν οι κάτοικοι της αρχαίας Τήνου δέχτηκαν το Χριστιανισμό, τον κατέστρεψαν κι' έφτιαξαν από τα ερείπια του μια εκκλησιά, αφιερωμένη στη μνήμη του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.

Μέσα α' αυτή, κειμήλιο ανεκτίμητο, υπήρχε μια εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, πού η παράδοση έλεγε πώς ήταν μια από τις τέσσερις ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΕΣ εικόνες πού έφτιαξε ο Ευαγγελιστής Λουκάς πριν από την αποδημία της Θεομήτορος, κι' Εκείνη τις ευλόγησε λέγοντας: «Η χάρις του εξ εμού τεχθέντος ειή δι’ εμού μετ’ αυτών εις τους  αιώνας των  αιώνων..».

Για πολλά χρόνια, η μικρή εκείνη εκκλησιά του Αγίου Ιωάννη, ήταν προσκύνημα ευλαβικό και θαυμάτων πηγή για τους κατοίκους του μικρού κυκλαδίτικου νησιού. Ως την αποφράδα μέρα, πού τ' άγρια λεφούσια των Σαρακηνών κουρσάρων, πού κατασπάραξαν το Αιγαίο, έφτασαν και στην πόλη της Τήνου. Και κυριολεκτικά τη ρήμαξαν με τη σφαγή και τη φωτιά. Όσοι κάτοικοι πρόλαβαν να σωθούν, κατέφυγαν τρομαγμένοι στο εσωτερικό του νησιού. «Και για χρόνια πολλά» - όπως λέει η παράδοση - «μονάχα τα κακοπούλια έσκουξαν στα μαυρισμένα από τη φωτιά ρημάδια...».

Χάθηκε λοιπόν σ' εκείνη τη φοβερή καταστροφή η εκκλησιά του Αγίου Ιωάννη. Αιώνες πέρασαν και κανείς πια δεν θυμόταν, πώς σ' εκείνα τα μέρη υπήρχαν κάποτε βωμοί λατρείας και εικόνες θαυματουργές. Το ζοφερό σκοτάδι της τουρκικής σκλαβιάς, ήρθε να θολώσει ακόμα περισσότερο τις μνήμες...

Μονάχα η παράδοση ύφαινε στον αργαλειό της ένα γοητευτικό θρύλο, πού από στόμα σε στόμα περνούσε στις γενιές των κατοίκων του νησιού. Κι' έλεγε ο θρύλος, πώς εκεί ψηλά, στην κορφή της πόλης, στα χτήματα των Δοξαράδων, υπήρχε σε χρόνια παλιά ένα πριγκηπικό παλάτι. Αρχόντισσα του ήταν μια πεντάμορφη Πριγκηπέσα, πού αγαπούσε τους κατοίκους του νησιού, τους προστάτευε... Κι' έλεγαν, πώς κάποιες νύχτες παρουσιαζόταν και περπατούσε εκεί, στην κορφή του λόφου, λουσμένη  σε  ουράνιο  φως...

 

 

ΟΝΕΙΡΑ ΚΑΙ ΟΡΑΜΑΤΑ

 

Κυλούσαν οι αιώνες της μαύρης σκλαβιάς για την αλυσοδεμένη 'Ελλάδα. Και ακριβώς τότε, πού σήμαινε η ώρα του μεγάλου Αγώνα για τη Λευτεριά, ένα μήνα πριν ξεσπάσει η Επανάσταση του '21, στην Τήνο συνέβη κάτι παράξενο: Ένας ογδοντάχρονος κηπουρός, ο Μιχάλης Πολυζώης, άνθρωπος γνωστός για την ευσέβεια του, είδε στ' όνειρό του την Παναγία, πού του είπε πώς η εικόνα της η ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ βρισκόταν θαμμένη στο χωράφι του Αντώνη Δοξαρά και ήταν καιρός να ψάξουν να τη βρουν, για να ευλόγηση το νησί και του Έθνους την Ανάσταση...

Η είδηση προκάλεσε Ιερή συγκίνηση στους Τηνιακούς και πολλοί προσφέρθηκαν να πάρουν μέρος στις ανασκαφές. Έσκαψαν ολόκληρο το χτήμα που είχε υποδείξει η Παναγία στο γέρο - Μιχάλη, άλλα τίποτα δεν βρήκαν. Έτσι, πολύ γρήγορα απογοητεύτηκαν, είπαν πώς τ' όνειρο ήταν γέννημα της φαντασίας του γέροντα και σταμάτησαν...

Πέρασε ακόμα ένας χρόνος... Έφταναν ως το κυκλαδίτικο νησί τα μηνύματα απ' τον αγώνα της Λευτεριάς, πού φλόγιζε τη στεριανή 'Ελλάδα. Όταν, ξάφνου, για δεύτερη φορά η Παναγία θέλησε να εκδήλωσει τη θέληση Της.

Ψηλά, στο Κεχροβούνι της Τήνου, σαν φρούριο προαιώνιο της Ορθοδοξίας, υπήρχε - και υπάρχει πάντα - ένα μεγάλο μοναστήρι καλογραιών, χτισμένο από το δέκατο αιώνα. Εκεί oι μοναχές ζούσαν απομακρυσμένες απ' τον κόσμο, δοσμένες στην ευλάβεια, την αγνότητα, την προσευχή... Κι' ανάμεσα τους, απ’ όλες πιο ενάρετη κι' ευλαβική, η σεβάσμια μοναχή Πελαγία...

Εκείνη διάλεξε λοιπόν αυτή τη φορά η Μητέρα του Θεανθρώπου, για να στείλει το μήνυμα Της. Δύο φορές σε όνειρο και -μια φορά σε ολοζώντανο όραμα παρουσιάστηκε στην ευσεβή μοναχή και τη διέταξε να πει σε όλους, πώς έπρεπε και πάλι ν' αναζητήσουν στο κτήμα του Δοξαρά, την εικόνα Της την ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ και να της χτίσουν μεγάλο και λαμπρό ναό. Γιατί, αν αδιαφορούσαν, μεγάλο κακό θα έπεφτε στο νησί...

Ξανάρχισαν έτσι οι ανασκαφές, από τους κατοίκους της Τήνου, πού έφταναν και από μάκρυνα χωριά για να πάρουν μέρος στην Ιερή αποστολή. Οι σκαπάνες δούλεψαν πιο βαθειά και δεν άργησαν ν' ανακαλυφθούν υπολείμματα από τα ερείπια του παλιού μεσαιωνικού ναού και, δίπλα του, ένα κατάξερο πηγάδι. Μα ούτε ίχνος δεν βρισκόταν από την εικόνα της Παναγίας και oι εθελοντές εργάτες σιγά - σιγά κουράστηκαν, απογοητεύτηκαν και εγκατέλειψαν πάλι κάθε προσπάθεια τους.

 

ΤΟ ΑΓΙΑΣΜΕΝΟ ΝΕΡΟ

 

 

Δεν πέρασαν όμως παρά λίγες μέρες, όταν μια τρομερή επιδημία έπεσε στο νησί κι' άρχισε να σπέρνει παντού το θάνατο... Ήταν τάχα μια σύμπτωση ή η πραγματοποίηση της θεϊκής απειλής;

Γεμάτοι δέος οι προεστοί, με επικεφαλής τον δεσπότη Γαβριήλ, έκαναν συμβούλιο και αποφάσισαν ν' αρχίσουν να χτίζουν μια νέα εκκλησιά πάνω ατά ερείπια της μεσαιωνικής, ενώ συγχρόνως θα συνέχιζαν τις προσπάθειες για την ανεύρεση της Εικόνας...

Και την πρωτοχρονιά του 1823, μαζεύτηκαν στο χώρο εκείνο κλήρος και λαός, για ν' αρχίσει μ' έναν επίσημο αγιασμό, η ανέγερση του ναού... Μα είχαν λησμονήσει το νερό, πού χρειαζόταν για τω άγιασμα, και ο  Δεσπότης ζήτησε να πάει κάποιος να φέρει από την πόλη. Την ίδια όμως στιγμή, ακούστηκε η φωνή ενός παιδιού πού έλεγε: —· Κοιτάξτε... Θαύμα... Θαύμα... Το νερό!...

Και όλοι στράφηκαν και είδαν το παλιό πηγάδι, πού πριν λίγο ακόμα ήταν κατάξερο, να έχει ξεχειλίσει ως επάνω από νερό, πού προσφερόταν γάργαρο στον   αγιασμό...

Κανείς δεν αμφέβαλλε πια, πώς επρόκειτο για ένα θαύμα πού επιβεβαίωνε ακόμα μια φορά, ότι εκεί κάπου, γύρω τους, κοντά τους, υπήρχε η θαυματουργή εικόνα πού αναζητούσαν. Αλλά πού ακριβώς;..

 

Η ΛΟΥΡΔΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

 

 

Για ένα μήνα ακόμα συνεχίστηκε χωρίς διακοπή η δουλειά: Το χτίσιμο της εκκλησίας, πού της έδωσαν το όνομα Ζωοδόχος Πηγή, για το αγιασμένο νερό πού ανάβλυσε στο θεμέλιωμά της, στις έρευνες για την εικόνα, πού όλοι αναζητούσαν με σφιγμένη καρδιά... Ώσπου, επιτέλους, έφτασε ή μεγάλη μέρα, πού θα μεταμόρφωνε το μικρό κυκλαδίτικο νησί σε Ιερουσαλήμ της Ελλάδος, σε Λούρδη της 'Ορθοδοξίας...

Κάποιος εργάτης, ο Μανώλης Μάτσας ή Σπανός, ενώ ξεκαθάριζε ένα σωρό από χώματα και πέτρες, κοντά στο πηγάδι και δίπλα στην εκκλησιά, κατάλαβε πώς το ξυνάρι του χτύπησε σ' ένα ξύλο και το έκοψε στα δύο... Και τότε, οδηγημένος περισσότερο από ένστικτο, άρχισε να φωνάζει από χαρά... Η Αρχόντισσα Πριγκηπέσα τού παλιού θρύλου, η Εικόνα της Παναγιάς η ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΗ είχε βρεθεί !

Η φωτιά των Σαρακηνών μόλις είχε γλείψει στο πίσω μέρος το ξύλο της, ένα στρώμα από πηγμένο χώμα την είχε προστατέψει από τους αιώνες... Κι' όταν με προσοχή καθαρίστηκε, παρουσιάστηκε η μορφή της Παρθένου Μαρίας και η μορφή του Αρχαγγέλου, πού της πρόσφερε τον κρίνο τού Ευαγγελισμού. Το χτύπημα απ' το ξυνάρι είχε γίνει ακριβώς στο μέσον, αφήνοντας άθικτες τις δύο μορφές, πράγμα πού έκανε εύκολη τη συγκόλληση της εικόνας...

Η είδηση για την εύρεση της εικόνας, πού αυθόρμητα οι κάτοικοι της Τήνου αποκάλεσαν Μεγαλόχαρη, έφτασε από τη μια στιγμή στην άλλη σε κάθε γωνιά του νησιού και άρχισε το ευλαβικό πάνδημο προσκύνημα, ενώ ταυτόχρονα, κάθε ίχνος από τη θανατερή επιδημία εξαφανιζόταν. Έπειτα... ξεπέρασε τα όρια του νησιού, απλώθηκε χαρμόσυνη στις Κυκλάδες, στο Αιγαίο, στην Ελλάδα ολόκληρη. Έφερε, ταπεινούς προσκυνητές μπροστά της, το Μιαούλη και τον Κανάρη. Έφτασε στ' αυτιά του Γέρου του Μωρηά, πού συγκινημένος είπε στα παλληκάρια του: «Τώρα ή Παναγιά στέριωσε την υπογραφή της για τη λευτεριά   μας».   Κι'   αργότερα,   το   1830, πήγε κι' ο ίδιος να προσκύνηση και ν' ανάψει κερί ευγνωμοσύνης στην 'Υπέρμαχο  Στρατηγό!

Και από την ήμερα της Ευρέσεως, στις 30 'Ιανουαρίου του 1823, το ένα μετά το άλλο διαδέχτηκαν τ' αμέτρητα θαύματα της Παναγίας της Τήνου, πού το άκουσμα τους μετέφερε τη λάμψη της στα πέρατα της Γής. 

Και η λατρεία των πιστών - αλλά ακόμα και απίστων πού πίστεψαν βλέποντας τα θαύματα Της - έντυσε την Εικόνα της με χρυσάφια, ασήμια και πετράδια πολύτιμα, της έχτισε πανώριο παλάτι μαρμάρινο, το γέμισε με αμέτρητα δείγματα ευλάβειας και απέραντης ευγνωμοσύνης...

 

ΣΤΟΝ ΚΑΤΩ ΝΑΟ...

 

 

Όλη αυτή η παράδοση, ο θρύλος, η Ιστορία, βρίσκονται κλεισμένα στο χώρο της Ευρέσεως, στον Κάτω Ναό, πού υποδέχεται τους πιστούς, τυλιγμένος σε μυσταγωγικό, απόκοσμο ημίφως... Εδώ, πού πάντα αστείρευτο αναβλύζει το αγιασμένο νερό, πού μεταφέρεται στα πέρατα της Γης, σαν φυλαχτό και άγιασμα θαυματουργό. Εδώ, σωριασμένες σε μια γωνιά βρίσκονται οι πέτρες οι Ιερές, πού για οκτώμισι αιώνες κράτησαν προστατευτικά τη θαυματουργή Εικόνα. Επάνω τους καίνε αμέτρητα κεριά και στα πόδια τους αφήνουν τα μαύρα τους φορέματα όσοι τελειώνουν τη θητεία τους στο τάμα της «ρασοφορίας» - Ιδιαίτερα γυναίκες και παιδιά - για να τα πάρουν άλλοι, πού μόλις την αρχίζουν.

Και βρίσκονται ακόμα εδώ, στο παρεκκλήσιο, όπου γίνονται κάθε μέρα δεκάδες βαπτίσεις. Υπάρχει επίσης και η μεγάλη μαρμάρινη κολυμβήθρα, όπου βαπτίζονται οι αλλόθρησκοι.

Δίπλα στην είσοδο της Ευρέσεως, ένα μνημείο πρόσφατο, τραγωδίας εθνικής: Το μαυσωλείο των θυμάτων της «Έλλης», του θρυλικού πολεμικού καραβιού μας, πού το βούλιαξε έξω απ' το λιμάνι της Τήνου, ανήμερα της μεγάλης γιορτής του Δεκαπενταύγουστου, η ασέβεια του Μουσολίνι...