Υδατογραφία των Δ. Ζωγράφου - Ι. Μακρυγιάννη με θέμα τις μάχες της Κρήτης. Μεταξύ άλλων στο υπόμνημα: " Η νήσος Κρήτη με τα κάστρα της και τα χωριά της. Πολεμούν οι Έλληνες και από μέσα απ' τα φρούρια οι Τούρκοι".
Η προεπαναστατική κίνηση στην Κρήτη του 1821
Η
άλλη Ελλάς και η Κρήτη
Όταν η επανάσταση εξερράγη στην Πελοπόννησο και στην Στερεά, τα πάντα συνέβαλαν για να μην επαναστατήσει η Κρήτη. Η Φιλική Εταιρεία δεν είχε κατορθώσει σπουδαία πράγματα στην μεγαλόνησο. Ενώ στην άλλη Ελλάδα δεν είχε απομείνει κανείς μεταξύ των σημαινόντων πού δεν είχε μυηθεί και η επανάσταση επιταχυνόταν λόγω της γενικεύσεως τού μυστικού, πολύ ολίγοι σε σύγκριση προς τους άλλους ήσαν οι μυημένοι Κρητικοί, και αυτοί αφού είχαν επικοινωνήσει με Φιλικούς μακράν της νήσου. Η συνεχιζόμενη με άγριο τρόπο καταδυνάστευση περιόριζε αυτές τις ενέργειας στο ελάχιστο. Κάθε μύηση ήταν και ένα σοβαρό γεγονός.
Άλλο εμπόδιο για την επανάσταση ήταν η σύνθεση του πληθυσμού της Κρήτης. Κατά το 1821 οι κάτοικοι της νήσου έφθαναν στις διακόσιες εξήντα πέντε χιλιάδες, εκ των οποίων οι χριστιανοί μόλις έφθαναν τις εκατόν σαράντα χιλιάδες. Οι άλλοι, πλην ολίγων, ήσαν μωαμεθανοί προερχόμενοι από εξισλαμισθέντες ή από χριστιανές μητέρες. Παντού, εκτός από την περιφέρεια των Σφακιών, ο πληθυσμός ήταν μικτός. Εξαιτίας του γεγονότος αυτού οι Κρητικοί βρισκόντουσαν υπό την διαρκή επιτήρηση ισαρίθμων περίπου μωαμεθανών συμπολιτών τους, οι όποιοι ήσαν έτοιμοι να ορμήσουν εναντίον τους με την παραμικρή αφορμή.
Άλλα πέρα από κάθε λογική, παρ' όλους τους δυσμενείς όρους που απέκλειαν εντελώς σχεδόν κάθε επαναστατική προσπάθεια, ξεκίνησε στην Κρήτη η συνεννόηση για την επανάσταση από τον Απρίλιο του 1821.
Όλοι σχεδόν οι μακράν της πατρίδος των ευρισκόμενοι Κρητικοί έσπευσαν να επανέλθουν στον τόπο τους ευθύς μόλις μαθεύτηκε το κίνημα του Αλεξ. Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία. Οί περισσότεροι από εκείνους πού έτυχε να βρίσκονται στις βορειοδυτικές ακτές του Ευξείνου Πόντου κατατάχτηκαν στον πρώτο εκείνο επαναστατικό στρατό, και μερικοί άλλοι προτίμησαν να κατεβούν στην Κρήτη. Δεκατρείς από αυτούς, πού υπηρετούσαν σαν ναύτες σε διάφορα πλοία που βρίσκονταν κατά την έναρξη της επανάστασης στον λιμένα της Οδησσού, είχαν πραγματική οδύσσεια. Για να επιστρέψουν στην Κρήτη και να αποφύγουν τον κίνδυνο της σύλληψης, πού κρεμόταν πάνω από τα κεφάλια τους αν περνούσαν διαμέσου της Κωνσταντινουπόλεως ή διαμέσου της Αυστρίας, επιχείρησαν ολόκληρο ταξίδι διά μέσου της Ρωσίας, πέρασαν στην Πολωνία, στην Γερμανία, στην Ελβετία, στην Γαλλία και, αφού έφθασαν στην Μασσαλία, επιβιβάσθηκαν σε ένα πλοίο που απέπλεε για την Ύδρα.
Εστία της πρώτης προεπαναστατικής κίνησης υπήρξε το παλαιόν καταφύγιο και ο τόπος κάθε ανάλογης προσπάθειας κατά το παρελθόν. Τα Σφακιά. Εκεί αποβιβαζόντουσαν μαζί με τους Σφακιανούς που επέστρεφαν καθώς και με τους λοιπούς που καταγόντουσαν από άλλα μέρη της Κρήτης και βρέθηκαν, κατά την έκρηξη της επαναστάσεως στις παράλιες πόλεις της Μικράς Ασίας, στην Σάμο και σε άλλες νήσους. Στις αρχές Απριλίου είχαν μόλις καταπλεύσει στον λιμένα του Λουτρού, φέρνοντας τις ειδήσεις της εισβολής του Αλέξανδρου Υψηλάντη στην Μολδοβλαχία και την κήρυξη της επανάστασης στην Πελοπόννησο, οι πλοίαρχοι Αναγν. Παναγιώτου, Ανδρ. Φασουλης, Αναγν. Ψαρουδάκης και Αναγν. Χατζη Ιωάννου και μερικοί άλλοι που ήταν μυημένοι στην Φιλική Εταιρεία και οι οποίοι γνωστοποίησαν στους επιφανείς των Σφακιανών τα μεγάλα γεγονότα.
Διεξήχθησαν συνεννοήσεις και την 7ην Απριλίου έγινε με προφύλαξη μυστική σύσκεψη στα Γλυκά Νερά μεταξύ των προκρίτων των Σφακιών και των αφιχθέντων πλοιάρχων. Εκεί συζητήθηκε το αν θα ήταν δυνατό να επαναστατήσει και η Κρητη. Καμιά απολύτως συνεννόηση με τους προκρίτους των άλλων επαρχιών δεν είχε γίνει έως τότε και οι Σφακιανοί δεν γνώριζαν αν και οι άλλοι θα συνέπρατταν μαζί τους ή αν θα απομονωνόντουσαν όπως κατά το 1770. Δύο ήσαν τα κύρια σημεία επί των οποίων έμειναν όλοι σύμφωνοι. Πρώτον ότι η επανάσταση ήταν αναπόφευκτη και δεύτερον ότι δεν ήταν δυνατό να εννοηθεί χωρίς την σύμπραξη όλων των επαρχιών της Κρήτης.
Η πρώτη εκείνη σύσκεψη γνωστοποιήθηκε με μυστικότητα σε εκείνους πού κρίθηκε αυτό απαραίτητο και οι όποιοι ήταν δυνατό να ειδοποιηθούν. Μετά από λίγες ημέρες συνέρρευσαν αυτοί στο Λουτρό καθώς και αντιπρόσωποι από όλα τα χωριά των Σφακιών, μερικοί από την Κυδωνία και από άλλες επαρχίας. Την ίδια χρονική στιγμή είχε έλθει από την Μικρά Ασία και την Σάμο και ο Γ. Τσελεπης με τους ένοπλους οπαδούς του και με τον συναγωνιστή του Ν. Ζερβόν ή Ζερβονικόλα. Ο Νικ. Βαρελτζόγλου ή Καρατζάς, ο ιερέας Δαμασκηνός και ο Βαρνάβας από την Κέα απεκάλυψαν τον σκοπό της συγκεντρώσεως στους συνελθόντες και συμφιλίωσαν οικογένειες ισχυρές, πού βρισκόντουσαν έως τότε σε αδιάλλακτη εχθρότητα για λόγους αντιζηλίας ή από διαφορές παλαιότερες.
Επακολούθησε την 15ην Απριλίου στο Λουτρό νέα συνέλευση, κατά την οποίαν ανακοινώθηκαν και εγκρίθηκαν ομόθυμα τα αποφασισμένα κατ' αρχάς στα Γλυκά Νερά για την επανάσταση. Κατόπιν τελέστηκε δοξολογία στην εκκλησία της Παναγίας για καθαγιασμό της μεγάλης απόφασης και άρχισαν τα πρώτα μέτρα για την προπαρασκευή του αγώνα. Οι ευρισκόμενοι στον λιμένα πλοίαρχοι έλαβαν εντολή να φροντίσουν αμέσως να αναχωρήσουν και να προμηθευθούν από ξένους λιμένες όπλα και πολεμοφόδια για λογαριασμό του κοινού αγώνα. Πρώτος τότε ο Σφακιανός πλοίαρχος Ανδρ. Φασουλης προσέφερε όσα πολεμοφόδια είχε στο πλοίο του, σαράντα βαρελάκια πυρίτιδα — 360 οκάδες — και χαρτί και μολύβι διά την κατασκευή φυσιγγίων. Επίσης έσπευσαν να προσφέρουν όσα όπλα διέθεταν ο από εξισλαμισμένη πάλαια κρητική οικογένεια προερχόμενος και τότε μόλις αποκαλυφθείς χριστιανός Μιχαήλ Κουρμούλης, ο πρόκριτος του Θερίσου Βασίλειος Χάλης που διεξήγαγε έως τότε στα βουνά αγώνα κατά των γενιτσάρων και άλλοι.
Άλλα όλα τα όπλα που καταμετρήθηκαν τότε στα Σφακιά μόλις έφθαναν τα χίλια διακόσια, εκ των οποίων τα οκτακόσια άνηκαν σε Σφακιανούς. Με τόσον ολίγα μέσα δεν ήταν δυνατό να διεξαχθεί αγώνας απέναντι στους ένοπλους Μωαμεθανούς της Κρήτης, που προέρχονταν από ένα ολόκληρο πληθυσμό και οι όποιοι κατείχαν τα φρούρια, είχαν αποθήκες γεμάτες πυρομαχικά και διέθεταν πυροβολικό. Συνελέγησαν λοιπόν από τις εκκλησίας και τα μοναστήρια παλαιά βιβλία και από τα σπίτια τα μολυβένια σκεύη και είδη καθημερινής χρήσης για να χρησιμεύσουν για το χαρτί και το μολύβι, που ήταν απαραίτητα για τα φυσίγγια.
Έγιναν τότε εισφορές για να δοθούν χρήματα στους πλοιάρχους προκειμένου να αγοράσουν όπλα και πολεμοφόδια, και επειδή όσα αρχικά συλλέχθηκαν ήταν ολίγα, δόθηκαν και μεγάλες ποσότητες προϊόντων της γεωργίας, της κτηνοτροφίας και της εγχωρίου βιοτεχνίας για να πωληθούν σε ξένες αγοράς και να γίνει όσο το δυνατό μεγαλύτερη προμήθεια ειδών πολέμου. Οι πλοίαρχοι αναχώρησαν, οι περισσότεροι για την Μάλτα, όπου ήταν ευκολότερη η προμήθεια.
Έτσι άρχισε η προετοιμασία για την επανάσταση στις επαρχίες όλων όσων συγκεντρώθηκαν στο Λουτρό και ταυτόχρονα των Σφακιανών. Φιλικοί απευθύνθηκαν προς την Ύδρα με αλλεπάλληλα γράμματα και ζητούσαν ενίσχυση. Στα γράμματα απάντησαν από την Ύδρα την 26η Απριλίου. Αλλά η απάντηση των Υδραίων τότε, αν κρίνουμε από την αλληλογραφία πού επακολούθησε, περιείχε συγχαρητήρια και ευχές για την απόφαση πού έλαβαν οι Κρητικοί να επαναστατήσουν, άλλα δεν έδινε και ελπίδες υλικής ενίσχυσης. Ολίγα πλοία Κασσίων φάνηκαν στις κρητικές ακτές κατά τον Απρίλιο, άλλα τα ταξίδια τους είχαν καθαρά εμπορικό λόγο και όχι πολεμικό ή ενθαρρυντικό για τους Σφακιανούς, όπως φαίνεται από έγγραφο των Κασσίων πλοιάρχων κατά την 23ην Απριλίου, διά του οποίου αναγγέλλεται στην Ύδρα η συμμετοχή της Κάσσου στην επανάσταση και γνωστοποιείται ως προς τα πλοία της νήσου και το έξης:
«... πλην όμως μη έχοντες προημερούς καμμίαν είδησιν, έλειψαν από εδώ μερικά μας καράβια είς Αλεξάνδρειαν και μερικά είς Κρητην. Έτυχαν και εδώ μερικά και αγροικώντες την είδησιν έμειναν εδώ στον τόπον μας».
Καμιά λοιπόν ενίσχυση δεν δόθηκε στους Κρητικούς και καμιά υποκίνηση δεν έγινε έκ μέρους των διευθυνόντων το κίνημα της Πελοποννήσου και των πολεμικών νήσων, εκτός από την απάντηση εκείνη της Ύδρας μετά τα επανειλημμένα από τα Σφακιά γράμματα.
Παρ' όλα αυτά στην Κρήτη οργανωνόντουσαν πυρετωδώς από τον Απρίλιο. Οι Κρητικοί δεν ήταν δυνατόν να μείνουν αμέτοχοι του πανελληνίου κινήματος για να επαναστατήσουν και αυτοί και φυσικά δεν είχαν ανάγκη να υποκινηθούν για την απόφασή τους αυτή από άλλους αλλά ούτε είχαν ανάγκην να εξωθηθούν προς τούτο από τους Τούρκους.
Πηγή:
Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης Διον. Κόκκινου τ. 1ος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου