Ποιοι ευθύνονται για την καταδίκη του Θεανθρώπου;

 

ΓΚΟΥΣΤΑΒ ΝΤΟΡΕ (1823-1883), «Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΑΤΕΒΑΙΝΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΣΚΑΛΕΣ ΤΟΥ ΠΡΑΙΤΩΡΙΟΥ», ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΗΣ ΝΑΝΤΗ

 

Ποιοι ευθύνονται για την καταδίκη του Θεανθρώπου;

Θρησκευτικούς αλλά και πολιτικούς λόγους επικαλούνται οι ερευνητές της ιστορικής δίκης

Απ’ όλες τις δίκες στην ιστορία του ανθρώπου, καμιά δεν υπήρξε τόσο σημαντική όσο η δίκη του Χριστού. Στην Ιερουσαλήμ, τον Απρίλιο του έτους  30 ή 33 μ.Χ., ο Ιησούς ο Ναζωραίος συνελήφθη, προσήχθη σε θρησκευτικό δικαστήριο, δικάστηκε από ένα Ρωμαίο κυβερνήτη, καταδικάστηκε σε θάνατο και σταυρώθηκε. Ποια σημασία είχε αυτό το γεγονός; Σύμφωνα με τον Απόστολο Παύλο, «ο Θεός εκδήλωσε την αγάπη του προς εμάς, παρ' όλο που ήμασταν αμαρτωλοί. Ο Χριστός πέθανε για μας... έχυσε το αίμα του για να συγχωρεθούν οι αμαρτίες μας». Ετσι άρχισαν όλα.

Όμως, όλα τα οράματα για τη σωτηρία του ανθρώπου αμαυρώθηκαν από την αναζήτηση του ποιος έχει την ευθύνη για το θάνατο του Σωτήρα. Σύμφωνα με το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, ο όχλος φώναζε «το αίμα του πάνω μας και πάνω στα παιδιά μας», ενώ ζητούσε το θάνατο του Ιησού. Έτσι επί αιώνες, οι Χριστιανοί τιμωρούσαν τους Εβραίους με σφαγές και διωγμούς, πογκρόμ και αποπομπές, κατηγορώντας τους ως δολοφόνους του Χριστού», στρώνοντας το έδαφος για τις ακατονόμαστες φρικαλεότητες του Ολοκαυτώματος. Το αντιεβραϊκό μένος δεν προερχόταν μόνο από εκείνους που είχαν παρερμήνευση τη διδασκαλία του Χριστού, αλλά από τους ίδιους τους θρησκευτικούς ηγέτες, από τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο και τον Θωμά τον Ακινάτη, όπως επίσης και από τον Μαρτίνο Λούθηρο, ο οποίος εστράφη εναντίον των Εβραίων αφού αυτοί απέρριψαν μετά βδελυγμίας τις μεταρρυθμισείς του.

Δίτομη μελέτη

Τον προπερασμένο αιώνα, ο πολιτικά ορθός τρόπος απόδοσης ευθύνης για το θάνατο του Ιησού ήταν να την επιρρίψει σε μια εκλιπούσα αυτοκρατορία -τη Ρώμη των Καισάρων και του εκπροσώπου τους στην Ιουδαία, Πόντιου Πιλάτου. Όμως μια νέα, δίτομη μελέτη, ενός επιφανούς μελετητού των Ευαγγελίων, απορρίπτει αυτή την προσέγγιση. «Δεν μπορεί απλώς να πει κανείς ότι δεν υπήρξε εβραϊκή ανάμιξη στο θάνατο του Ιησού», λέει ο πατήρ Ρέιμοντ Μπράουν, συγγραφεύς της μελέτης ο «Θάνατος του Μεσσία», η οποία επανεξετάζει πολλά θέματα σχετικά με τη σταύρωση. «Ο Ιησούς ήταν Εβραίος και είχε ν' αντιμετωπίσει Εβραίους ιθύνοντες. Έτσι η εύκολη λύση, ότι επρόκειτο για μια καθαρά ρωμαϊκή υπόθεση, δεν ευσταθεί».

Πάντως, υποστηρίζει ότι μια προσεκτική μελέτη των Ευαγγελίων διευκολύνει την κατανόηση και διαφωτίζει. «Οι Χριστιανοί κακώς χρησιμοποίησαν τη σταύρωση, για να κατηγορήσουν και να καταδιώξουν τους Εβραίους. Γι' αυτό το λόγο, για πολλούς Εβραίους η σταύρωση είναι μια αποτρόπαια πράξη, επειδή τους θεωρούν υπεύθυνους. Από τη στιγμή που πρέπει να συμβιώσουμε σ' αυτό τον κόσμο, πιστεύω ότι θα βοηθήσει και τις δυο πλευρές να δουν πώς διαμορφώθηκε η ιστορία, ανάλογα με τον τρόπο που αντιμετωπίζεται το θέμα της σταύρωσης.

Ο ρόλος των Εβραίων

Ο Μπράουν αρχίζει προσδιορίζοντας με μεγάλη προσοχή τον εβραϊκό ρόλο στο θάνατο του Ιησού και τονίζει ότι πολλοί Εβραίοι αισθάνονταν συμπόνια για τον Ιησού και ότι μόνο οι ιθύνοντες ήταν υπεύθυνοι για την καταδίκη του σε θάνατο. «Δεν μιλάω για ενοχή, απλώς για ευθύνη», λέει. «Εκείνοι που συνέβαλαν στην εκτέλεση του κατηγορουμένου, είναι υπεύθυνοι για το θάνατο του. Είναι ένοχοι, μόνο αν γνώριζαν ότι ο κατηγορούμενος ήταν αθώος». Ο Μπράουν πιστεύει ότι πίσω από την απόφαση της καταδίκης του Ιησού κρύβονταν θρησκευτικά και πολιτικά αίτια.

Παρ' όλ' αυτά, πολλοί ιστορικοί έχουν αναπτύξει θεωρίες που ελαχιστοποιούν την ανάμιξη των Εβραίων, ακόμη και των θρησκευτικών ηγετών τους.

Ο Ελις Ρίβκιν, του Κολεγίου Εβραϊκής Ένωσης στο Σινσινάτι του Οχάιο, ισχυρίζεται ότι τα πραγματικά θρησκευτικά δικαστήρια ήταν ανεξάρτητα από το Σανχεντρίν, το συνέδριο Εβραίων αρχιερέων και πρεσβυτέρων, με το οποίο βρέθηκε αντιμέτωπος ο Ιησούς μετά τη σύλληψη του. Περιγράφει το Σανχεντρίν ως ένα πολιτικό σώμα, το οποίο συνεργαζόταν με τις ρωμαϊκές δυνάμεις κατοχής και δεν είχε καμιά θρησκευτική νομιμότητα. «Οι θρησκευτικές διδασκαλίες και οι πεποιθήσεις του Ιησού δεν θα περνούσαν ποτέ από δίκη. Το μόνο που ενδιέφερε τους κριτές ήταν οι πολιτικές τους συνέπειες», λέει ο Ρίβκιν.

Στο βιβλίο του, ο Μπράουν εξετάζει εξονυχιστικά τα αρχαία κείμενα -εβραϊκά και χριστιανικά- και υποστηρίζει ότι το Σανχεντρίν ήταν το μοναδικό αναγνωρισμένο εβραϊκό συνέδριο, το οποίο χειριζόταν θρησκευτικές και πολιτικές υποθέσεις, αν και υποχείριο των Ρωμαίων και γι' αυτό το λόγο μεταγενέστερα θεωρήθηκε από τους Εβραίους διεφθαρμένο.

Άλλοι Εβραίοι συγγραφείς αμφισβητούν ότι έγινε πραγματικά η δίκη του Ιησού. Η βραδυνή ακρόαση και η βιαστική ετυμηγορία, λόγου χάρη, όπως περιγράφονται στην Καινή Διαθήκη, θεωρούνται παραβίαση του θρησκευτικού νόμου. Όμως, ο Μπράουν λέει ότι δεν υπάρχει λόγος να υποθέσει κανείς ότι οι Εβραίοι του 30 μ.Χ. θα είχαν τηρήσει αυστηρά τις τυπικές διαδικασίες, οι οποίες δεν καταγράφηκαν παρά μόνο δύο αιώνες αργότερα στο Μισνάχ, τη ραβινική ταξινόμηση του προφορικού νόμου που ερμηνεύει τη Βίβλο.

Όσο για εκείνους που πιστεύουν ότι οι Ρωμαίοι δεν θα σχεδίαζαν μια εκτέλεση, αιτία της οποίας θα ήταν οι θρησκευτικές έριδες των Εβραίων, ο Μπράουν τονίζει ότι 30 χρόνια αργότερα, Εβραίοι ιθύνοντες καταδίκασαν σε θάνατο τον Ιησού, υιό του Ανανία, επειδή προφήτευσε ότι ο Θεός θα κατέστρεφε το Ναό. Πάντως, οι Ρωμαίοι έκριναν ότι ο κατηγορούμενος ήταν τρελός και δεν τον εκτέλεσαν ποτέ.

Άλλες σύγχρονες μελέτες σχετικά με το θάνατο του Χριστού περιγράφουν τον Ναζωραίο ως ένα επαναστάτη μάρτυρα, τύπου Τσε Γκεβάρα, αλλά ο Μπράουν λέει ότι οι λεπτομέρειες δεν ταιριάζουν σ' αυτό το σενάριο και, εκτός αυτού, οι εβραϊκές εξεγέρσεις εμφανίστηκαν μια γενιά αργότερα.

Ποιος, τελικά, αποφάσισε ότι ο Ιησούς πρέπει να πεθάνει και ποιες ήταν οι αιτίες; Κατά τα γραφόμενα του Μπράουν, οι δικαστές του Ιησού ήταν μια ομάδα Εβραίων αριστοκρατών, με επικεφαλής τον αρχιερέα Καϊάφα, ο οποίος κατείχε αυτή τη θέση επί 18 χρόνια. Τα μέλη του Σανχεντρίν αντιδρούσαν σ' αυτό που εξελάμβαναν ως απειλή για την πίστη τους και προσπαθούσαν ν' αποφύγουν τις φασαρίες με τους οπαδούς τους και τους Ρωμαίους. «Υπήρχε ένα μίγμα ανειλικρίνειας, αυτοπροστασίας, ειλικρινούς θρησκευτικής πίστης και φανατισμού», καταλήγει ο Μπράουν. Ένα από τα λιγότερο ευγενή κίνητρα ήταν ότι ο Ιησούς είχε εκστομίσει προφητείες εναντίον του Ναού, από τον οποίο σύμφωνα με μια εκτίμηση ζούσε το 20% του πληθυσμού της Ιερουσαλήμ.

Οι αιτίες της καταδίκης

Ο Μπράουν συμμερίζεται την άποψη εκείνων που πιστεύουν ότι οι προφητείες του Ιησού περί καταστροφής του Ναού ήταν ένας σημαντικός παράγοντας που προκάλεσε τη θανατική του καταδίκη.

Ο Μπράουν θεωρεί τη βλασφημία ως βασική κατηγορία, από το γεγονός ότι ο Ιησούς επικαλέστηκε ιδιότητες, οι οποίες ανήκουν αποκλειστικά και μόνο στο Δημιουργό. Ο Μπράουν δεν πιστεύει ότι ο Ιησούς ή οι οπαδοί του χρησιμοποιούσαν τον τίτλο «Υιός του Θεού» κατά τη διάρκεια της ζωής του. Αλλά θεωρεί πιθανόν ο Ιησούς να έλεγε ότι είχε τη δικαιοδοσία να συγχωρεί τις αμαρτίες, ότι θα φέρει τη βασιλεία των ουρανών και ότι ο Θεός θα έκρινε τους ανθρώπους ανάλογα με τη συμπεριφορά τους απέναντι στον Ιησού. Όλα αυτά είναι σίγουρο ότι αποτέλεσαν τις αιτίες της καταδίκης του.

TIME-ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 1.5.1994