Ο Λώρενς, με την περιβολή Άραβα φυλάρχου
ΕΝΑΣ ΔΙΑΣΗΜΟΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ
Ο ΘΡΥΛΙΚΟΣ ΛΩΡΕΝΣ ΤΗΣ ΑΡΑΒΙΑΣ ΠΕΘΑΝΕ
ΤΟ ΠΕΡΙΕΡΓΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΟΥΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΤΟΥ
20 ΜΑΪΟΥ 1935
Ο θάνατος ενός ίσκιου
Ελάχιστοι άνθρωποι κατάφεραν αυτό που πέτυχε ο «Σμηνίας Σο», ο άνθρωπος-σκιά, που, χωρίς πραγματικά να γνωρίζει τίποτε κανείς γι' αυτόν, έγινε θρύλος για ολόκληρες γενιές ως «Λώρενς της Αραβίας». Το πλήρες όνομα του ήταν Τόμας Έντουαρντ Λόρενς. Ο οξφορδιανός αυτός Άγγλος, ο οποίος στον ελεύθερο χρόνο του μετέφραζε Όμηρο, διαδραμάτισε καθοριστικό πολιτικό ρόλο σε διεθνές επίπεδο σε μια περιοχή του κόσμου η οποία ερχόταν ταχύτατα στο επίκεντρο τον ενδιαφέροντος. Ο Λώρενς είχε άμεση εμπλοκή και επίδραση στις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στη Μέση Ανατολή για λογαριασμό των αγγλικών συμφερόντων — σε μια εποχή όπου νέα κράτη σχηματίζονταν γύρω από τη ραγδαία άνοδο της σημασίας του πετρελαίου - από τα τέλη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ως τον θάνατο του, που ήταν όπως η ζωή του: ερεβώδης.
20 ΜΑΪΟΥ 1935
ΤΟ ΙΤΑΛΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΕΙΔΗΣΕΩΝ ΓΡΑΦΕΙ:
ΡΩΜΗ, 19 Μαΐου 1935, Κυριακή [Ιδιαιτέρα υπηρεσία].
Από το Λονδίνο αναγγέλθηκε τηλεγραφικά ο θάνατος του μυστηριώδους «συνταγματάρχου» Λώρενς. Η μοίρα επεφύλασσε κοινότατο τέλος σε μια από τις θρυλικότερες φυσιογνωμίες της εποχής μας..
Ο Λώρενς πέθανε μετά απο αγωνία που διάρκεσε από την περασμένη Δευτέρα σ’ένα ξύλινο παράπηγμα του στρατιωτικού νοσοκομείου του Γούλ κοντά στο στρατόπεδο του Μπόβιγκτον, όπου υπηρέτει ως αεροπόρος υπό το δεύτερον όνομά του — Εδουάρδος Σώ. Επιβαίνοντας ισχυρής μοτοσυκλέτας μετέβαινε από το αεροδρόμιο στον ερημικό οικίσκο που κατοικούσε. Στο δρόμο του όμως ήρθε αντιμέτωπος ενός νέου, υπαλλήλου κρεοπωλείου, που επέβαινε σε ποδήλατο και είτε κατόπιν σύγκρουσης είτε εξ αιτίας απότομης στροφής του εκτινάχθηκε από την μοτοσυκλέτα σε απόσταση 30 ολοκλήρων μέτρων υποστάς καίριο κάταγμα του κρανίου. Παρά τις σύντονες προσπάθειες εξεχόντων στρατιωτικών Ιατρών, μεταξύ των οποίων και ο ιατρός του βασιλιά της Αγγλίας, η διάσωση του υπήρξε αδύνατη και δεν κατορθώθηκε και η επαναφορά του τραυματία στις αισθήσεις του.
Έτσι τερματίσθηκε η σταδιοδρομία ενός ανθρώπου, ο οποίος για τον πολύ κόσμο υπήρξε και έμεινε μυστήριο, ενώ άλλοι τον θεωρούν μίαν από τις μεγάλες προσωπικότητες, της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Ο θρύλος του άρχισε να γεννιέται κατά την δεύτερη περίοδο του Α’ παγκοσμίου πολέμου. Έως τότε ο Λώρενς ήταν ένας άγνωστος απόφοιτος της Οξφόρδης, που καταγινόταν, με άγνωστες επιδόσεις, στην μελέτη των ανατολικών γλωσσών και της αρχαιολογίας. Ως τοιούτος περιόδευσε στις χώρας της Εγγύς Ανατολής και, όταν εξερράγη ο πόλεμος, βρέθηκε στο Κάΐρο όπου, κάτω από περίεργες συνθήκες, προσλήφθηκε στο στρατηγείο της στρατιάς της Αιγύπτου σαν διερμηνέας, αποσπασμένος στο 2ον Γραφείο. Η στρατιά εκείνη, όχι ισχυρή, είχε να αντιμετωπίσει τον μεγάλο κίνδυνο της καθόδου γερμανοτουρκικών δυνάμεων προς κατάληψη της διώρυγας του Σουέζ, όποτε η Μεγάλη Βεττανία θα απεκόπτετο από τις Ινδίας και τις αλλάς ασιατικές κτήσεις της. Δύο ή τρεις φοράς αι εχθρικές επιθέσεις ολίγον έλειψε να επιτύχουν. Πάντοτε δε ο εχθρός ήταν «επί θύραις». Έπρεπε πάση θυσία: η διώρυγα να εξασφαλιστεί και να κατοχυρωθεί και η στο μέλλον περίφημος οδός των Ινδιών.
Τότε παρουσιάστηκε απρόσκλητος ο αφανής διερμηνέας με ένα τολμηρό και πλήρες σχέδιο. Θα έφευγε μόνος, χωρίς στρατό, αλλά με επαρκείς «αργυρές λόγχες», θα αποβιβαζόταν στην Αραβία και εκεί θα παρασκεύαζε μίαν εξέγερση των ατίθασων Αράβων εναντίον των Τούρκων. Ο ίδιος έχει αφηγηθεί την μυθιστορική περιπέτειά του στο έργον του «Επανάσταση στην έρημο», το οποίον έχει γίνει από τα προσφιλέστερα αναγνώσματα των Αγγλοπαίδων. Πώς βρέθηκε στην Αραβικήν έρημον, μεταμφιεσμένος σε άραβα εν μέσω των νομάδων; Πως βρήκε τους ενδεδειγμένους ανθρώπους του; Πώς συνένωσε τις διεσπαρμένες φυλές υπό ένα αρχηγό, τον Φεϋζάλ, πού έγινε αργότερα βασιλιάς και απέθανε πέρυσι μυστηριωδώς στην Ελβετίαν; Πώς διεξήγαγε κατόπιν τον άγριο κλεφτοπόλεμο, χωρίς ο ίδιος να φαίνεται πουθενά, και στην κατάλληλο στιγμήν επέπεσεν εκ των νώτων κατά τον Τούρκων - όλα αυτά είναι ένα ζωντανό μυθιστόρημα, το οποίον υπήρξε η πρώτη φάση της ίδρυσης ολοκλήρου σειράς κρατών από την Αραβία μέχρι την Συρίας, που βρίσκονται υπό την Βρετανική επιρροή.
Έκτοτε ο Λώρενς, ο «άνευ στέμματος βασιλιάς της Αραβίας», έπαυσε επισήμως να υφίσταται. Αφού προχώρησε στην έκδοση ενός περίεργου βιβλίου «Αι επτά λυχνίαι της Σοφίας» το οποίον απέσυρε ο ίδιος πριν σχεδόν κυκλοφορήσει, εξαφανίστηκε για να εμφανιστεί μετά χρόνο αρκετόν σαν «σμηνίας Σώ» στο αεροδρόμιο του Καράτσι των Ινδιών.
Ήθελε, λέει, να ξεχασθεί και να ξεφύγει από την φήμη του. Η φήμη του όμως αυτή του είχε προσδώσει ιδιότητα πανταχού παρόντος.
Εξεγερθήκανε και οι Κούρδοι και παρ’ ολίγον να γονάτιζαν το κεμαλικό καθεστώς; 0 Λώρενς τους εξήγειρε. Εξηγέρθησαν και για δεύτερη φοράν οι Κούρδοι; Ο Λώρενς ήταν επικεφαλής τους. Για τις κυβερνήσεις των χωρών. της Εγγύς και Μέσης Ανατολής πού δεν ήταν φιλικές προς την Αγγλία ο Λώρενς ήταν εφιάλτης. Παντού έβλεπαν τον αόρατο αυτόν άνθρωπο. Σε αυτόν αποδόθηκε η αιματηρή επανάσταση του Αφγανιστάν, η ο ποία κατέληξε στην εκθρόνιση του ρωσόφιλου Αμανουλλάχ. Τέλος, όταν ο αναβρασμός των Ινδιών βρισκόταν στο κατακόρυφο και ο Λώρενς υπηρετούσε ως «σμηνιας Σώ» στο Καράτσι πάντοτε, ένας επιφανής Γάλλος ανατολιστής όταν γύρισε από την περιοδείαν του στην Άπω Ανατολή, δήλωσε ότι όσον υπάρχει ό Λώρενς εκεί, δεν υπάρχει κίνδυνος εξ Ινδιών για την Βρετανική Αυτοκρατορία. Και στον συνομιλητήν που απόρησε με τα λόγια του δημοσιογράφου πρόσθεσε: «Ο Λώρενς είναι ένας από τους μεγάλους «οικοδόμους» της αυτοκρατορίας».
Πριν τρία χρόνια ο Λώρενς έφυγεν από τις Ινδίες και μετατέθηκε στην Αγγλίαν. Εκεί κάτω είχε μεταφράσει την «Οδύσσειαν». Και οι ειδικοί ανεγνώρισαν ότι η μετάφρασης του είναι μοναδική στην απόδοση του πρωτοτύπου και στην ζωντάνια του ύφους. Τελευταίως εξεδήλωσε την πρόθεση του να αποσυρθεί από την αεροπορία.
Ο θάνατος του περιβάλλεται υπό μυστηρίου. Οι ακριβείς συνθήκες του ατυχήματος δεν έγιναν γνωστές. Σε κανένα εκτός των Ιατρών επετράπη να τον δει. Η οικία του φρουρείται άγρυπνα, διότι σε αυτήν φυλάσσονται «πολύτιμα έγραφα». ΟΙ συνάδελφοι του αεροπόροι δεν είναι σε θέση να δώσουν καμιάν πληροφορία. ΟΙ Ιατροί και το προσωπικό του νοσοκομείου αρνούνται να κάνουν οποιαδήποτε ανακοίνωση. Ώστε δεν είναι παράδοξο θρύλος του πανταχού παρόντος και αοράτου Λόρενς να συνεχιστεί και μετά τον θάνατο του αεροπόρου Σω.„
Ποιος ήταν πραγματικά ο Λόρενς
Ο Τόμας Έντουαρντ Λόρενς (Thomas Edward Lawrence, 16 Αυγούστου 1888 – 19 Μαΐου 1935) ήταν Άγγλος αρχαιολόγος, στρατιωτικός και συγγραφέας, που έμεινε γνωστός ως ο Λόρενς της Αραβίας. Γεννήθηκε στο Τρέμαντοκ της Ουαλίας το 1888 και πέθανε στην κομητεία του Ντόρσετ το 1935.
Ο Τόμας Έντουαρντ Λόρενς, αν και ήταν ένα πολυσύνθετο ταλέντο (ικανότατος αρχαιολόγος, διπλωμάτης, ιστοριοδίφης και συγγραφέας), έμεινε τελικά γνωστός για τα κατορθώματα του στα πεδία των μαχών της Μέσης Ανατολής. Ήταν άνθρωπος μάλλον κοντός και αδύνατος, με καθαρή φωνή και κινήσεις νευρώδεις. Διακρινόταν για την ευγένεια, την ευθύτητα και την αντιπάθειά του για την επίδειξη.
Σπούδασε στην Οξφόρδη. Η μεσαιωνική στρατιωτική αρχιτεκτονική αποτέλεσε το πρώτο θέμα του ενδιαφέροντος του. Υπέβαλε διατριβή με τον τίτλο Φρούρια Σταυροφόρων (Crusader Castles) και το θέμα αυτό του εξασφάλισε πτυχίο ιστορίας με βαθμό άριστα, το 1910.
Ως προστατευόμενος του αρχαιολόγου του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης Ντ. Τζ. Χόγκαρθ, πήρε μέρος σε ανασκαφές που έγιναν στον Ευφράτη, τη Συρία, την Παλαιστίνη και την Αραβία. Εργάστηκε εκεί από το 1911 μέχρι το 1914, πρώτα υπό τον Χόγκαρθ και στη συνέχεια υπό τον Σερ Λέοναρντ Γούλυ. Στο διάστημα αυτό προσπάθησε να γνωρίσει τους λαούς της περιοχής και έμαθε όλες τις αραβικές διαλέκτους.
Στις αρχές τού 1914, ο Γούλυ, ο Λόρενς και ο λοχαγός Σ.Φ. Νιούκομπ, εξερεύνησαν το βόρειο μέρος της χερσονήσου του Σινά. Φαινομενικά αποτελούσαν επιστημονική αποστολή, αλλά στην πραγματικότητα ενεργούσαν αναγνώριση με σκοπό τη χαρτογράφηση της περιοχής από τη Γάζα μέχρι την Άκαμπα, που προοριζόταν να έχει μεγάλη στρατηγική αξία.
Με την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Λόρενς προσελήφθη ως πολιτικός υπάλληλος στο Τμήμα Χαρτογράφησης του υπουργείου Στρατιωτικών στο Λονδίνο και ανέλαβε να συντάξει στρατιωτικό χάρτη του Σινά. Κατόρθωσε να καταταγεί στον στρατό και να σταλεί από τον λόρδο Κίτσενερ, το 1916, στις μυστικές στρατιωτικές υπηρεσίες του Καΐρου με το βαθμό του αξιωματικού. Από εκεί ζήτησε και τον έστειλαν στην Αραβία, όπου έπαιρνε μεγάλες διαστάσεις η επανάσταση εναντίον των Οθωμανών. Εκεί, εισήλθε στην υπηρεσία της ανωτάτης αγγλικής διοίκησης στη Μέση Ανατολή και πολέμησε εναντίον των Οθωμανών, επικεφαλής ομάδων άτακτων Αράβων.
Στην άγονη Αραβία, ο Λόρενς κατάφερε να αντέξει σε κακουχίες δυσανάλογες προς το ασθενικό παρουσιαστικό του και διέσχισε πεζός ή με άλογο περισσότερα από 1.700 χιλιόμετρα. Ως υπερασπιστής της αραβικής ανεξαρτησίας, ο Λόρενς συνέβαλε αποφασιστικά στη νίκη εναντίον των Οθωμανών.
Υπερασπίστηκε τη χώρα των συμπολεμιστών του Αράβων σαν δεύτερη πατρίδα του και δίπλα στον πρίγκιπα Φεϋζάλ διηύθυνε ουσιαστικά τις επιχειρήσεις των επαναστατών εναντίον των Οθωμανών. Έπεισε τους νομάδες τυφεκιοφόρους να κατευθυνθούν με θάρρος προς τον Βορρά και να αποκόψουν τις συγκοινωνιακές αρτηρίες προς τη Μεδίνα. Ήταν μόνο είκοσι επτά ετών τότε, αλλά η δραστηριότητα του ήταν εξαιρετική. Οργάνωνε και εκτελούσε τις επιθέσεις κατά των σιδηροδρομικών συρμών και διηύθυνε τη μάχη του Ουάλτ, όπου οι Οθωμανοί έπαθαν τη μεγαλύτερη καταστροφή τους σε ανοικτό πεδίο.
Από κει και πέρα, ο Λόρενς της Αραβίας οδηγούσε τους Άραβες από νίκη σε νίκη και η αγάπη των Αράβων στο πρόσωπό του ήταν μεγάλη. Έδειξε πολλές διοικητικές αρετές και κέρδισε την εμπιστοσύνη των συμπολεμιστών του της ερήμου. Σε πολιτικό επίπεδο, υποστήριξε τη συνεννόηση μεταξύ των αραβικών λαών καθώς και την απόδοση των εδαφών της Μέσης Ανατολής σε αυτούς προκειμένου να δημιουργήσουν δικά τους, αυτοδιοικούμενα κράτη.
Επικηρύχθηκε από τους Οθωμανούς, οι οποίοι πάση θυσία ήθελαν να εξοντώσουν τον "Ελ Λόρενς" όπως τον ονόμαζαν, για το ποσό των 100.000 λιρών. Το Νοέμβριο του 1917 ο Λόρενς συνελήφθη από τους Οθωμανούς καθώς ενεργούσε αναγνώριση της περιοχής με αραβική ενδυμασία. Τον αναγνώρισαν όμως αφού ήταν Καυκάσιος, τον συνέλαβαν και κατά τον ίδιο τον βίασαν, κατόρθωσε όμως τελικά να δραπετεύσει.
Παρ' όλα αυτά, ο Λόρενς συνέχισε τις επιτυχείς πολεμικές επιχειρήσεις, κατά τις οποίες οι Άραβες κέρδισαν βαθμιαία εδάφη προς Βορράν. Ο Λόρενς προήχθη μέχρι τον βαθμό τού αντισυνταγματάρχη και τιμήθηκε με το Παράσημο των Διακεκριμένων Υπηρεσιών.
Όταν ο αραβικός στρατός έφθασε στη Δαμασκό, πριν κι από τους Άγγλους, τον Οκτώβριο του 1918, ο Λόρενς ήταν καταπονημένος σε μεγάλο βαθμό.
Διάσημος πια, αναχώρησε για την Αγγλία αμέσως πριν από την ανακωχή του Μούδρου στις 30 Οκτωβρίου 1918, αρνούμενος ευγενικά να δεχθεί παράσημα από τον βασιλιά Γεώργιο Ε΄ και αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη στις 31 Ιουλίου 1919.
Δυσαρεστήθηκε έντονα όταν συνειδητοποίησε, στα πλαίσια της συνδιάσκεψης των Βερσαλιών (στην οποία μετείχε ως σύμβουλος του εμίρη Χουσεΐν), ότι οι συμμαχικές δυνάμεις αθετούσαν τις υποσχέσεις τους προς τον αραβικό λαό. Σε ένδειξη διαμαρτυρίας εξαφανίζεται εγκαταλείποντας την ανώτερη θέση που του είχαν δώσει, και την περίοδο αυτή ξεκινά τη συγγραφή του κυριότερου έργου του με τίτλο Οι επτά στύλοι της σοφίας (1926), που αποτελεί την επική αφήγηση της εκστρατείας στην Αραβία. Μολονότι το αρχικό χειρόγραφο χάθηκε, ο Λόρενς ξανάγραψε το έργο και πραγματοποίησε μία πρώτη έκδοση, την οποία ακολούθησε η περιληπτική έκδοση Επανάσταση στην έρημο το 1927. Παρά το γεγονός ότι αυτή η δεύτερη έκδοση συνετέλεσε στην εξάπλωση της φήμης του, εκείνος, τη στιγμή που κυκλοφορούσαν σε εκατομμύρια αντίτυπα έξι διαφορετικά βιβλία αξιόλογων συγγραφέων με τα κατορθώματα του, επέμενε να ζει στην αφάνεια.
Το 1921 κατατάχθηκε ως απλός σμηνίτης στην αεροπορία, αφού δεν δέχθηκε να καταταγεί ως αξιωματικός. Απολύθηκε από τη Βρετανική Αεροπορία στις 26 Φεβρουαρίου 1935 και αναζήτησε άλλη στρατιωτική υπηρεσία με τη μεσολάβηση ενός φίλου του στο υπουργείο Στρατιωτικών. Κατόρθωσε να καταταγεί στις 12 Μαρτίου 1923 ως οπλίτης στο Βασιλικό Σώμα Τεθωρακισμένων με το όνομα Τόμας Έντουαρντ Σω, ίσως λόγω της φιλίας του με τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο.
Σε ηλικία μόλις 46 ετών, ο Λόρενς αντιμετωπίζει ζωή συνταξιούχου σε μια αγροικία, το Κλάουντς Χιλ στο Ντόρσετ, που σήμερα λειτουργεί ως μουσείο, μελετώντας ανατολικές γλώσσες και μεταφράζοντας Όμηρο. Ο Λόρενς υπήρξε ένας από τους λάτρεις του ελληνικού πνεύματος και όταν έμενε στην Αίγυπτο, τον συνέδεε στενή φιλία με τον Έλληνα ποιητή Καβάφη.
Έπεσε θύμα δυστυχήματος, όταν η μοτοσικλέτα του συγκρούστηκε με αυτοκίνητο, που το οδηγούσε ένας αξιωματικός του βρετανικού ναυτικού. Ο Λόρενς, θανάσιμα τραυματισμένος, μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο όπου και ξεψύχησε.
Κινηματογραφική ταινία
Σχετικά με τη ζωή του γυρίστηκε η επική κινηματογραφική βιογραφική ταινία με τίτλο Λόρενς της Αραβίας, αμερικανικής παραγωγής του 1962, σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ Λην, σενάριο Ρόμπερτ Μπολτ και Μάικλ Γουίλσον, παραγωγή Σαμ Σπίγκελ και πρωταγωνιστές τους Πήτερ Ο' Τουλ, Ομάρ Σαρίφ, Άλεκ Γκίνες, Άντονι Κουίν, Τζακ Χόκινς, Χοσέ Φερρέρ, Κλοντ Ρέινς και Άντονυ Κουέιλ. Η ταινία προβλήθηκε αρχικά το 1962 και απέσπασε διθυραμβικές κριτικές, ενώ βραβεύτηκε με επτά Όσκαρ μεταξύ των οποίων καλύτερης ταινίας και σκηνοθεσίας (Ντέιβιντ Λιν). Εκπληκτικές είναι οι ερμηνείες του πρωτοεμφανιζόμενου τότε Πήτερ Ο' Τουλ, αλλά και των αστέρων της εποχής Άλεκ Γκίνες, Άντονι Κουίν, Ομάρ Σαρίφ και Χοσέ Φερρέρ.
Υπάρχουν επίσης άλλες δύο ταινίες με
αναφορά στον Λώρενς της Αραβίας που συμπληρώνουν, ως τριλογία, την ζωή του :
1996 Dangerous Man
2021 Lawrens: After Arabia
Πηγές :
Το ΒΗΜΑ 90 χρόνια -Τόμος Β'
https://el.wikipedia.org/wiki/Τόμας_Έντουαρντ_Λόρενς
https://simerini.sigmalive.com/article/2018/8/12/tomas-entouarnt-lorens/
https://www.newsbeast.gr/portraita/arthro/749890/o-megaluteros-ki-apo-ti-zoi-lorens-tis-aravias
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου