Η πολεμική ιστορία του Ελληνικού Στρατού
Του Ηλια Μαγκλινη
Βαρύ πράγμα η πατρική κληρονομιά. Ελάχιστο, αλλά σημαντικό, μέρος της βρίσκεται στη βιβλιοθήκη: μια σειρά από ογκώδεις, φθαρμένους τόμους σε άπταιστη καθαρεύουσα με θέμα τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Παραστατική αφήγηση, ξερή μα πυκνή, με χάρτες και σχεδιαγράμματα. Διαβάζω σε ένα εξώφυλλο: «Τα προ της Τουρκικής Επιθέσεως γεγονότα. Σεπτέμβριος 1921 – Αύγουστος 1922». Τόμος έκτος, Αθήναι 1960. Εκδοσις Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού, Γενικόν Επιτελείον Στρατού – ή αλλιώς, ΔΙΣ/ΓΕΣ. Ελάχιστο τμήμα από τους ενενήντα τόμους ελληνικής στρατιωτικής ιστορίας που έχει εκδώσει η ΔΙΣ/ΓΕΣ.
Όμως, δεν είναι μόνον αυτό: αν επισκεφθεί κανείς το ιστορικό κτίριο της υπηρεσίας, απέναντι από την Πύλη του Αδριανού και πίσω από πολυκατοικία διάτρητη με σφαίρες των Δεκεμβριανών, θα διαπιστώσει ότι έχει πρόσβαση σε ένα τεράστιο ιστορικό αρχείο το οποίο μάλιστα έχει ψηφιοποιηθεί.
«Το πιο δύσκολο ήταν η πλήρης και επιστημονική τεκμηρίωση όλων αυτών των εγγράφων», τονίζει ο αντισυνταγματάρχης Γιώργος Σκαλτσογιάννης, επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος, απόφοιτος της Σχολής Ευελπίδων, του Τμήματος Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και με σπουδές πληροφορικής στο ενεργητικό του. «Το αρχείο ξεκινά από το 1897 και φτάνει έως και σήμερα. Ημερολόγια μονάδων, εκθέσεις διοικητών έπειτα από επιχειρήσεις, διαταγές επιχειρήσεων κατά τη φάση του σχεδιασμού αλλά και της υλοποίησης, όλα αυτά τα έγγραφα, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί για να γραφτούν οι 90 τόμοι που έχει εκδώσει η Διεύθυνση, ψηφιοποιημένα χάρη σε δύο προγράμματα. Το πρώτο, από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, καλύπτοντας σημαντικό κομμάτι του αρχειακού υλικού, και το δεύτερο από το Γ΄ ΚΠΣ, στο πλαίσιο της Κοινωνίας της Πληροφορίας».
Η ΔΙΣ/ΓΕΣ περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό αρχείο, βιβλιοθήκη με 14.000 τόμους καθώς και περιοδικά, αρχείο εφημερίδων κ. ά. «Βεβαίως, η ΔΙΣ/ΓΕΣ δεν είναι αρχειακή υπηρεσία. Αποστολή της είναι να συγγράφει την πολεμική ιστορία του Ελληνικού Στρατού (ΕΣ). Το υλικό που υπάρχει εδώ είναι υποστηρικτικό του έργου αυτού, όμως το αρχειακό υλικό όλων των περιόδων του ΕΣ βρίσκεται στο Γουδί, στην Υπηρεσία Στρατιωτικών Αρχείων, ανοιχτό και αυτό σε κάθε ερευνητή».
Απόρρητα έγγραφα
Το συνολικό πρόγραμμα της Κοινωνίας της Πληροφορίας περιελάμβανε τρία τμήματα. Το πρώτο ήταν η ψηφιοποίηση του αρχειακού υλικού της Διεύθυνσης, το δεύτερο ήταν η μετάφραση είκοσι έξι από τα ενενήντα βιβλία της ΔΙΣ/ΓΕΣ, στα αγγλικά και τα γαλλικά, ενώ το τρίτο τμήμα αφορούσε τη δημιουργία του ηλεκτρονικού κόμβου (https://dis.army.gr/) καθώς και δύο CD-RΟΜ.
Ένα πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι υπεύθυνοι της ΔΙΣ/ΓΕΣ στη δημιουργία του κόμβου είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του αρχειακού υλικού παραμένει διαβαθμισμένο. «Ένας παμπάλαιος νόμος», υπογραμμίζει ο αντισυνταγματάρχης Σκαλτσογιάννης, «ο οποίος δεν έχει καταργηθεί, λέει ότι ο αποχαρακτηρισμός των εγγράφων γίνεται από το πρόσωπο που τον συνέταξε ή από τον καθ’ ύλην αρμόδιο φορέα του ΓΕΣ, όχι από εμάς. Ζητήσαμε να γίνει ένας μαζικός αποχαρακτηρισμός αλλά δεν το πετύχαμε. Οπότε, όταν φτιάξαμε τη βάση δεδομένων, είχαμε δύο checkbox, ένα αν το έγγραφο είναι διαβαθμισμένο και το άλλο αν έχει προσωπικά δεδομένα – άλλο τεράστιο πρόβλημα».
Πράγματι, η ΔΙΣ/ΓΕΣ έχει χαρακτηριστεί αρχείο προσωπικών δεδομένων. «Η ειδοποιός διαφορά είναι ότι θεωρούμαστε αρχείο προσωπικών δεδομένων και όχι αρχείο με προσωπικά δεδομένα. Για να έχεις ηλεκτρονική πρόσβαση στο πρώτο, πρέπει να πάρεις άδεια από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Για το μόνο λοιπόν που θα μπορούσε κάποιος να ασκήσει κριτική στο site είναι ότι λόγω αυτών των δύο δεσμεύσεων δεν υπάρχει πρόσβαση σε όλα τα έγγραφα μέσω Διαδικτύου. Φυσικά, αν ένας ερευνητής μάς επισκεφθεί στα γραφεία μας, όλο το αρχείο είναι προσβάσιμο και σε ηλεκτρονική μορφή».
Η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού δεν θα μπορούσε να μην πέσει και αυτή θύμα της οικονομικής κρίσης και αυτή τη στιγμή πολλά από τα εκδοτικά προγράμματα που τρέχουν, έχουν παγώσει, τουλάχιστον ως προς τη φάση του τυπωθήτω. Ωστόσο, ετοιμάζονται ακόμα 26 τόμοι. «Έχουμε αγοράσει από την Αμερική όλο το γερμανικό αρχείο που είχε χάσει η Γερμανία κατά την υποχώρηση από την Ελλάδα. Το αγοράσαμε σε μικροφίλμ, ελέγξαμε το αρχειακό μας υλικό κι έχουμε ετοιμάσει έναν τόμο για τις επιχειρήσεις της 1ης Μεραρχίας Κυνηγών στα Καλάβρυτα κι έναν δεύτερο για επιχειρήσεις των Γερμανών στη Μακεδονία και την Ηπειρο».
Ελληνες πεσόντες
Από το 2001, ο αντισυνταγματάρχης Σκαλτσογιάννης επεξεργάζεται πεντάτομο έργο καταγραφής όλων των Ελλήνων πεσόντων του Ελληνικού Στρατού από τη γερμανική επίθεση του 1941 έως σήμερα (τόμος με τους πεσόντες του Ελληνοϊταλικού πολέμου έχει ήδη εκδοθεί). «Θα περιλαμβάνει όλα τα στοιχεία του νεκρού – πού γεννήθηκε, πού ακριβώς σκοτώθηκε, πότε και πώς. Έχω γυρίσει όλη την Ελλάδα για να μαζέψω υλικό και πέρα από την όποια τιμή στους πεσόντες, περνάω τα στοιχεία σε βάση δεδομένων για να βγάλω στατιστικά στοιχεία ακόμα και για την αιτία του θανάτου. Μιλάμε για τριάντα χιλιάδες νεκρούς από το 1941. Το μεγάλο πρόβλημα είναι τα τοπωνύμια και οι αλλαγές ή οι διαφορές στις ονομασίες τους. Άλλοι χάρτες χρησιμοποιούνταν τότε, πρέπει να μετατρέψω τις συντεταγμένες εκείνων των χαρτών σε σημερινά δεδομένα για να εντοπίσω το μέρος επακριβώς».
Τα τελευταία χρόνια, η ΔΙΣ/ΓΕΣ υπήρξε δραστήρια και στις συνεργασίες της με αντίστοιχες υπηρεσίες του εξωτερικού (Γαλλία, Ρωσία, Βουλγαρία κ. ά.), μέσα από κοινές εκδόσεις πάνω σε διμερή θέματα. Ισως η πιο ενδιαφέρουσα πτυχή εδώ να είναι η συνεργασία με την Ιταλία. «Επισκεφθήκαμε τη Ρώμη, μαζί με τον διευθυντή της ΔΙΣ/ΓΕΣ, τον αντιστράτηγο Παναγιώτη Ζάρα και μια ιταλομαθή πολιτική υπάλληλο, και ανοίξαμε ένα φοβερό κομμάτι της περιόδου 1940-41, που παραμένει κλεισμένο εδώ και 60 χρόνια: το ζήτημα της ανεύρεσης οστών πεσόντων Ελλήνων στην Αλβανία. Μετά τον πόλεμο, οι Ιταλοί πραγματοποίησαν εκταφές των δικών τους πεσόντων εντοπίζοντας και τάφους Ελλήνων. Μας έδωσαν πλήρη πρόσβαση στο αρχειακό τους υλικό, το φέραμε πίσω, έχει γίνει η ενημέρωση αρμόδιων αρχών και είναι θέμα πολιτικής βούλησης για να οργανωθεί μια επιτροπή που θα μεριμνήσει για τη μετακομιδή των οστών των Ελλήνων πεσόντων».
Σύμφωνα με τον αντισυνταγματάρχη Σκαλτσογιάννη, οι ενενήντα τόμοι που έχει εκδώσει η ΔΙΣ/ΓΕΣ «δεν δίνουν σαφή εικόνα του υλικού που έχει στη διάθεσή της η Διεύθυνση. Αυτή τη στιγμή, ξαναγράφονται βάσει των αρχείων που διαθέτουμε τα πέντε βιβλία της ιστορίας του Εμφυλίου Πολέμου, από το 1944 έως το 1949, τα οποία είχαν καταστραφεί με διαταγή στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Εχουν ήδη ανατεθεί σε ιστορικούς της ΔΙΣ/ΓΕΣ και εξωτερικούς συνεργάτες, γίνεται νέος έλεγχος του αρχειακού υλικού, ενημέρωση με σύγχρονη βιβλιογραφία και προσαρμογή τουλάχιστον στα θέματα ορολογίας, χαρακτηρισμών».
Πού θα βρείτε τις εκδόσεις της ΔΙΣ/ΓΕΣ
Τα γραφεία της Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού βρίσκονται στην οδό Θαλού και Πιττακού 10, στην Πλάκα. Ωστόσο, τις εκδόσεις της ΔΙΣ/ΓΕΣ οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προμηθεύονται από διάφορες στρατιωτικές υπηρεσίες, με κυριότερες:
Το Γραφείο Ενημέρωσης Κοινού, Σόλωνος 34, τηλ.: 210-36.30.579, 210-36.30.081).
Το ΤΥΕΣ/Γ΄ Υδνση, ΣΤΓ 1020 (Στρατόπεδο Παπάγου), τηλ.: 210-65.52.673. Για όσους μένουν εκτός Αττικής, μπορούν να προμηθεύονται τις εκδόσεις ταχυδρομικά, στέλνοντας το ακριβές αντίτιμο της αξίας τους με ταχυδρομική επιταγή στην παραπάνω διεύθυνση.
Όσοι ενδιαφέρονται για ανάλογες εκδόσεις και αρχεία ναυτικής και αεροπορικής ιστορίας, θα πρέπει να αποταθούν στις αντίστοιχες υπηρεσίες:
Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, Μαρκόνι 20, Βοτανικός, τηλ.: 210-34.84.245
Υπηρεσία Ιστορίας Πολεμικής Αεροπορίας, Μωραϊτίνη 1, Παλαιό Φάληρο, τηλ.: 210-94.23.030.
Σημ. kgrek : Οι βαθμοί των στρατιωτικών αναφέρονται στο έτος 2010 που γράφτηκε το άρθρο (23.5.2010). Από τις 15.3.2021 Διοικητής ΔΙΣ/ΓΕΣ είναι ο ταξίαρχος Κώτσης Νικόλαος)
Και κάποια περισσότερα στοιχεία:
Η Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού:
Έχει την ευθύνη για τη σύνταξη και έκδοση της ιστορίας των πολέμων του Ελληνικού Στρατού, όπως επίσης και της σύγχρονης ιστορίας του.
Συγκεντρώνει και τηρεί αρχεία βιβλίων, εκθέσεων, πολεμικών ημερολογίων, φωτογραφιών και λοιπών ιστορικών στοιχείων, τα οποία περιγράφουν και τεκμηριώνουν την ιστορία του Ελληνικού Στρατού.
Συνεργάζεται με συναφείς υπηρεσίες που εποπτεύονται από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και από τα Γενικά Επιτελεία των Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, όπως η Ελληνική Επιτροπή Στρατιωτικής Ιστορίας (ΕΕΣΙ), το Μουσείο Ιστορίας Πολεμικής Αεροπορίας (ΜΙΣΠΑ), η Υπηρεσία Ιστορίας του Ναυτικού (ΥΙΝ), το Πολεμικό Μουσείο, η Υπηρεσία Στρατιωτικών Αρχείων (ΥΣΑ) κ.ά., για την ανταλλαγή ιστορικών στοιχείων που κρίνονται ενδιαφέροντα για το έργο της.
Τηρεί επαφές με δημόσιες υπηρεσίες αρχείων, με ιδιωτικούς αρχειακούς φορείς, με τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της χώρας και με μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό με σκοπό την προαγωγή του ενδιαφέροντος για ζητήματα στρατιωτικής ιστορίας και την εξασφάλιση της ιστορικής αλήθειας κατά τη συγγραφή της.
Αποτελεί το αρμόδιο συμβουλευτικό όργανο του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ) για κάθε θέμα που έχει σχέση με τη νεώτερη και σύγχρονη στρατιωτική ιστορία και έχει την επιστημονική ευθύνη στη διοργάνωση σχετικών εκδηλώσεων του Επιτελείου.
Μεριμνά για την κατάλληλη προβολή της πολεμικής ιστορίας του Ελληνικού Στρατού σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς του ΓΕΣ, το Πολεμικό Μουσείο, δημόσια Ιδρύματα, συναφείς ιδιωτικούς Οργανισμούς κ.ά.
Παρέχει πληροφορίες ιστορικού ενδιαφέροντος σε στρατιωτικές ή δημόσιες αρχές, σε ιδιωτικούς φορείς και σε ιδιώτες.
Εκδίδει βεβαιώσεις της «Ζώνης Πρόσω και Επιχειρήσεων» σε όσους πήραν μέρος σε πολέμους κατόπιν αιτήσεως.
Με το νεοσυσταθέν Γραφείο Συνεντεύξεων Καταγραφής Ιστορίας λαμβάνει συνεντεύξεις από βετεράνους πολεμιστές καθώς και από το στρατιωτικό προσωπικό που έλαβε μέρος σε ειρηνευτικές αποστολές με σκοπό την δημιουργία και τήρηση αρχείου προφορικής ιστορίας.
Ιστορικό
1887. Νομοθετείται, για πρώτη φορά, από το ελληνικό κράτος και συγκροτείται το «Τμήμα Στατιστικής Στρατιωτικών Πληροφοριών και Τοπογραφίας» της Διεύθυνσης Επιτελικής Υπηρεσίας του Υπουργείου των Στρατιωτικών (ΦΕΚ 274, Μέρος Πρώτο/2–10–1887), στις αρμοδιότητες του οποίου καθορίζονται τα εξής:
«Η συλλογή συγγραφών και υπομνημάτων αφορώντων εις την στρατιωτικήν γεωγραφίαν και ιστορίαν των εθνών, ιδία δε του Ελληνικού και του Τουρκικού, και σύνταξις της στρατιωτικής ιστορίας του τόπου» (Άρθρο 1, παρ. 9)
1910. Συστήνεται, για πρώτη φορά, γραφείο με τίτλο «Ιστορικά Αρχεία», που υπάγεται στο Β΄ Τμήμα (Πληροφοριών–Εκπαίδευσης) της Επιτελικής Υπηρεσίας Στρατού του Υπουργείου Στρατιωτικών.
1914. Τα «Ιστορικά Αρχεία» αντικαθίστανται και μετονομάζονται σε «Τμήμα Ιστορίας» με ταυτόχρονη αλλαγή υπαγωγής στη Γ΄ Διεύθυνση (Εκπαίδευση–Κανονισμοί–Ιστορία) της Επιτελικής Υπηρεσίας Στρατού του Υπουργείου Στρατιωτικών.
1932. Δημιουργείται αυτοτελής φορέας του Γενικού Επιτελείου Στρατού (ΓΕΣ) με τίτλο «Γραφείο Πολεμικής Εκθέσεως», αποτελούμενο από δύο τμήματα, Ιστορικό και Έκδοσης Πιστοποιητικών Υπηρεσίας Μετώπου.
1952. Το «Γραφείο Πολεμικής Εκθέσεως» μετονομάζεται σε «Υπηρεσία Πολεμικής Εκθέσεως» με τις ίδιες αρμοδιότητες (Ημερήσια Διαταγή της 11–01–1952).
1954. Η «Υπηρεσία Πολεμικής Εκθέσεως» μετονομάζεται σε «Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού» (Ημερήσια Διαταγή της 19–04–1954). Με την ίδια απόφαση (Ε.Π.4570/13/262218/8–4–54/ΓΕΣ/Α3) αναδιοργανώνεται σε νέες βάσεις και αναλαμβάνει ως κύριο έργο τη συγκέντρωση του απαραίτητου ιστορικού υλικού για τη συγγραφή και την έκδοση της πολεμικής και της τρέχουσας ιστορίας του Ελληνικού Στρατού.
2013. Η «Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού» αναδιοργανώνεται εκ νέου με τη συγκρότηση δύο Υπηρεσιών, της «Υπηρεσίας Εκδόσεων» και της «Υπηρεσίας Ιστορικού Αρχείου».
2017.Η «Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού» εντάσσεται στις επιτελικές Διευθύνσεις του ΓΕΣ ως Δ4 και υπάγεται στον Δ΄ Κλάδο.
Πηγές :
https://www.kathimerini.gr/culture/394196/i-polemiki-istoria-toy-ellinikoy-stratoy/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου