Τα παραμύθια της Χαλιμάς και η οικονομική κρίση

 

Τα παραμύθια της Χαλιμάς

Της Μαριάννας Τζιάντζη

Η Χαλιμά δεν ήξερε να πιλοτάρει αεροπλάνο. Ήξερε μόνο να υφαίνει ιστορίες. Χάρη σ’ αυτές, ο χαλίφης Σαχρτάρ ακύρωσε τον φοβερό νόμο που όριζε ότι κάθε βράδυ θα παντρευόταν μια παρθένα και την αυγή θα τη σκότωνε. Τα παραμύθια της Σαχραζάτ δεν έχουν αρχή, μέση, τέλος, αλλά ξετυλίγονται συρταρωτά. Κάθε αφήγηση σέρνει έναν κυκλικό χορό και οδηγεί στην άλλη χωρίς ενδιάμεσες «τελείες». Ιστορίες με δερβίσηδες, ωραίες σκλάβες, ευνούχους, θαλασσινούς, ταπεινούς βαστάζους της αγοράς πλέκονται με ιστορίες για ηγεμόνες, εμπόρους και ενάρετες κόρες. Η σύνθεση αυτού του αριστουργήματος της αραβικής λογοτεχνίας θυμίζει τις έλικες των κοχυλιών, που τόσο δύσκολα απεικονίζονται με χάρακα και διαβήτη.

Η ιστορία της Σεχραζάτ είναι εξίσου γοητευτική με τις ιστορίες της που η αφήγηση τους κράτησε χίλιες και μία νύχτες μέχρις ότου ο εκδικητικός και προδομένος από την πρώτη του γυναίκα χαλίφης Σαχρτάρ αγάπησε την αφηγήτρια πιο πολύ από τα παραμύθια της. Με κάθε ιστορία, η Σεχραζάτ (Χαλιμά καθ' ημάς) κέρδιζε μία μέρα ζωής μέχρι να έρθει ξανά η νύχτα και να αρχίσει ένα νέο παραμύθι. Έτσι, ο χαλίφης εγκατέλειψε τη βάρβαρη συνήθεια του να παντρεύεται κάθε βράδυ μια γυναίκα και να τη σκοτώνει την αυγή.

Πολλοί είναι αυτοί σήμερα που, χωρίς να το έχουν επιλέξει, ακολουθούν τα βήματα της Σεχραζάτ, αγωνιούν και παλεύουν για να κερδίσουν μία ημέρα, μία εβδομάδα, ένα μήνα και, αν είναι τυχεροί, χίλιες και μία νύχτες, δηλαδή τρία χρόνια επαγγελματικής ζωής μέχρι να συμπληρωθούν τα ένσημα, να τελειώσουν τα παιδιά το σχολείο, να αποπληρωθεί το στεγαστικό. Μετρούν τον χρόνο αντίστροφα ελπίζοντας να καβατζάρουν την κρίση, να μη βουλιάξουν στην τρικυμία. Ιδίως όσοι εργάζονται σε ημιθανείς κλάδους, όπως στην κλωστοϋφαντουργία ή στη ναυπηγοεπισκευαστική βιομηχανία, ή οι παραγωγοί ορισμένων αγροτικών προϊόντων ή οι ιδιοκτήτες μικρών καταστημάτων έχουν πάψει να βλέπουν τις μέρες του μέλλοντος τους «σαν μια σειρά κεράκια αναμμένα».

Νύχτα τη νύχτα, μέρα τη μέρα δεκάδες χιλιάδες θεατρίνοι, μουσικοί, εργαζόμενοι στο χώρο του θεάματος, των ΜΜΕ και της διαφήμισης κάνουν νοερά ταμείο, υπολογίζουν το προσδόκιμο ζωής όχι μόνο του «μαγαζιού» τους. Πολλοί προσπαθούν να δώσουν στη δουλειά τον καλύτερο εαυτό τους, να γοητεύσουν το κοινό τους και, σαν τη Σεχραζάτ, να τραγουδήσουν το πιο όμορφο τραγούδι, να πουν και να γράψουν την πιο όμορφη ιστορία, να εξυπηρετήσουν τον πελάτη όχι απλώς για να κερδίσουν την εύνοια του εργοδότη τους, αλλά για να εξαφανίσουν λίγα τέρμινα εργασίας. Και δεν είναι μόνον οι πρωταγωνιστές, τα μεγάλα ονόματα στις φωτεινές επιγραφές που ανησυχούν για τα νούμερα τηλεθέασης ή τις εισπράξεις του καταστήματος, αλλά και μια στρατιά αφανών: γραφιάδες, σερβιτόροι, καθαριστές, ηλεκτρολόγοι, εργάτες γης.

Άλλοι παραδίδονται στη μοιρολατρία, στην αδράνεια, στο ««que sera, sera, whatever will be, will be/the future's not ours to see»» (ό,τι είναι να γίνει, θα γίνει/ το μέλλον δεν είναι δικό μας για να το ξέρουμε). Σαν τον λαγό στους αγροτικούς δρόμους που μες στη νύχτα σαστίζει μπροστά στους προβολείς του αυτοκινήτου και κοκαλώνει λουσμένος στο εκτυφλωτικό φως, πολλοί φορούν την πανοπλία της απάθειας, βλέπουν την κρίση και βουβαίνονται. Οι παλιοί χαμένοι του χρηματιστηρίου έμαθαν ότι «η αγορά είναι πιο δυνατή από σένα», ενώ σήμερα μας αναγκάζουν να μάθουμε ότι «οι αγορές είναι πιο δυνατές από μια χώρα».

Τι συμβαίνει όταν οι Σεχραζάτ, και των δύο φύλων και όλων των ηλικιών, γνωρίζουν ότι κανείς χαλίφης δεν τις ακούει, με όση τέχνη και αν πουν το παραμύθι τους, ότι όσο καλά και αν κάνουν τη δουλειά τους, κάποιοι άλλοι, στην Ελλάδα ή αλλού, θα την κάνουν, αν όχι καλύτερα, πάντως φτηνότερα; Γνωρίζουν ότι όσο όμορφα και αν στολιστεί η βιτρίνα του συνοικιακού καταστήματος, όσο καλά προϊόντα και αν γεμίσουν τα ράφια, τελικά τα μεγάλα εμπορικά κέντρα, τα μολ και οι υπεραγορές θα κερδίσουν τους πελάτες, θα γονατίσουν τον μικρό ίσως και τον μεσαίο έμπορο.

Que sera, sera, όμως το μέλλον ανήκει σε όλους και σε κανέναν. Η τέχνη της αφήγησης δεν αρκεί για να αλλάξει η μοίρα των άτυχων μελλοντικών συζύγων του χαλίφη. Το δύσκολο δεν είναι να αφηγηθεί η Σεχραζάτ άλλο ένα παραμύθι όπως παλιά, αλλά να πρωταγωνιστήσει στις μεγάλες, συναρπαστικές και άγραφες ιστορίες του κοντινού μέλλοντος μας.

Από την ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ