Αρχαιότητα, το νέο ελληνικό brand

 

Ενδύματα από την ειδική έκθεση στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου το 2018

Αρχαιότητα, το νέο ελληνικό brand

Στις προθήκες του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου το 2018, τα ειδικά σχεδιασμένα κοσμήματα συνδύαζαν το γνώριμο με το ανανεωτικό. Κομμάτια με μινωικές αναφορές, έμοιαζαν να ενσωματώνουν χιλιάδες χρόνια ιστορίας, προβάλλοντας συγχρόνως τη δική τους ματιά. Στην ίδια αίθουσα, η ολοήμερη «κουβέντα» είχε επικεντρωθεί στους «Σύγχρονους Μινωίτες» και στους τρόπους με τους οποίους ο πρώτος προηγμένος ευρωπαϊκός πολιτισμός επηρεάζει τους σύγχρονους δημιουργούς. Μία μέρα νωρίτερα, στον κήπο του Ερευνητικού Κέντρου της Βρετανικής Σχολής Αθηνών στην Κνωσό, έξυπνες συσκευές και επαγγελματικά συνεργεία «στόχευαν» τον πρίγκιπα Κάρολο της Ουαλλίας, καθώς έριχνε μέλι στο τσουκάλι όπου σιγόβραζαν οι φακές με τον κόλιανδρο, μια συνταγή 5.000 χιλιάδων ετών.

Χιλιετίες τώρα, η Ελλάδα εμπνέει. Πότε, όμως, η δημιουργική τροφή των αρχαιοελληνικών πηγών γίνεται ανταγωνιστικό προϊόν που ξεπερνά το φολκλόρ και προτείνει κάτι απόλυτα φρέσκο; Για τη δημοσιογράφο Κατερίνα Φρέντζου, η απάντηση είναι τώρα και περισσότερο από ποτέ.

Ιδρύτρια του νέου οργανισμού πολιτισμού Branding Heritage, η Φρέντζου ήταν η κινητήριος δύναμη του πολιτιστικού διημέρου που έφερε κοντά αρχαιολόγους, δημιουργούς και άλλους ειδικούς στην Κρήτη τον Μάιο του 2018. Με παρτενέρ την Περιφέρεια Κρήτης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου και τη Βρετανική Σχολή Αθηνών, η Φρέντζου γέμισε την ατζέντα των παρευρισκομένων με συζητήσεις και παρουσιάσεις, ενώ Έλληνες δημιουργοί σχεδίασαν κοσμήματα και ενδύματα με εκκίνηση τον Μινωικό πολιτισμό για μια προσωρινή έκθεση που παρουσιάστηκε στο μουσείο.

 

Polina Ellis. Περικάρπιο χειροποίητο από επιροδιωμένο ασήμι, εμπνευσμένο από τον μύθο του Μινώταυρου.

 

Η έμπνευση

«Η ελληνική αρχαιότητα έχει βρεθεί επανειλημμένως στο επίκεντρο της έμπνευσης κορυφαίων δημιουργών που καθοδηγούν την παγκόσμια βιομηχανία της μόδας», εξηγεί στην «Καθημερινή» η Φρέντζου, αναφερόμενη σε σχεδιαστές όπως ο Ισπανός Μαριάνο Φορτούνι και οι Γαλλίδες Μαντλέν Βιονέ και Μαντάμ Γκρε, οι οποίοι επανερμήνευσαν την αρχαία Ελλάδα στις αρχές του περασμένου αιώνα. Στον 21ο αιώνα, την αποστολή ανέλαβε ο Καρλ Λάγκερφελντ στη Chanel (με τη συλλογή «Ο μοντερνισμός της αρχαιότητας», Resort 2018) ή ακόμα ο Αλεσάντρο Μικέλε στην Gucci (κολεξιόν Dionysus).

«Εκείνο, όμως, που έχει ιδιαίτερη αξία είναι η αναβίωση του αρχαίου στοιχείου στο εσωτερικό της χώρας μας», συνεχίζει η Φρέντζου. «Η στροφή των Ελλήνων δημιουργών στις ρίζες τους και η προσπάθειά τους να αξιοποιήσουν την πολύτιμη κληρονομιά τους σε διάφορους τομείς, σε αυτή τη δύσκολη περίοδο, ήταν τόσο έντονη και με μεγάλη πολιτισμική σημασία που θεώρησα πως δεν θα έπρεπε να αγνοηθεί».

Η ιδέα για το Branding Heritage ξεκίνησε μέσα από μια δημοσιογραφική έρευνα που έφερνε στο φως την εξελισσόμενη τάση ενός νέου ελληνικού chic. Στα χρόνια της κρίσης αναπτύχθηκε μια μικρή «θάλασσα» από νέα brands που για να κοιτάξουν μπροστά, ήθελαν πρώτα να κοιτάξουν πίσω. Από την αναβίωση αρχαίων τεχνοτροπιών στην υφαντική, μέχρι τη μεγάλη επιστροφή του σανδαλιού, μεταξύ άλλων, ο όγκος των «ευρημάτων» της Φρέντζου ήταν τέτοιος, που όπως λέει η ίδια δύσκολα θα μπορούσε να καλυφθεί σε κάποια άρθρα.

 

Από αριστερά, η Κατερίνα Φρέντζου, ιδρύτρια του Branding Heritage, ο περιφερειάρχης Κρήτης Σταύρος Αρναουτάκης και η σχεδιάστρια Σοφία Κοκοσαλάκη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Η τιμητική πλακέτα είναι φιλοτεχνημένη από τον ζωγράφο-αγγειογράφο Δημήτρη Ζ. Σταθόπουλο.

 

Μέλη του νέου οργανισμού βρέθηκαν τον Μάιο του 2018 στην Κρήτη για να επικοινωνήσουν τη φιλοσοφία της δουλειάς τους στην πρώτη μεγάλη εκδήλωσή του. Ανάμεσά τους, η Μαρέβα Γκραμπόφσκι και η Μιμίκα Κολοτούρα, ιδρύτριες του lifestyle brand Zeus+Dione, η Χριστίνα Μαρτίνη, συνιδρύτρια των Ancient Greek Sandals (ένα success story που μετρά σήμερα πελάτισσες όπως η Μισέλ Ομπάμα) και η σχεδιάστρια κοσμημάτων Πολίνα Σαπουνά Ελλις (το brand της, Polina Ellis, ενώνει στοιχεία όπως η αρχαιότητα και ο φουτουρισμός).

Ομως, πριν από την έλευση του νέου αυτού κύματος, υπήρξαν και κάποιοι πρωτοπόροι. Μία εξ αυτών η Σοφία Κοκοσαλάκη, που τιμήθηκε στην Κρήτη για την προσφορά στην ανάδειξη της ελληνικής αλλά και της κρητικής της κληρονομιάς.

Η «κατεξοχήν εκπρόσωπος του Grecian Chic», κατά τη Φρέντζου, Ελληνίδα σχεδιάστρια που ζει στο Λονδίνο, βραβεύθηκε από τον περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη. Μίλησε με την αμεσότητα που τη διακρίνει για το πώς η κρητική της καταγωγή (και οι δύο γονείς της είναι από το νησί) της δίνει πάντα δύναμη, ενώ μινωικές εικόνες, όπως η Θεά των Φιδιών, δεν φεύγουν ποτέ από το μυαλό της. Πριν από εκείνη, ο Γιάννης Τσεκλένης, ο οποίος χαιρέτισε την εκδήλωση μέσω βίντεο, είχε βάλει ελληνικά (μεταξύ των οποίων και μινωικά) μοτίβα στον παγκόσμιο χάρτη. Παράλληλα, άλλος ένας πρωτοπόρος Έλληνας, ο Νίκος Κουτσιανάς, ιδρυτής μαζί με τη σύζυγό του Νίκη της Apivita, εξήγησε στο κοινό πώς η Διπλή Μέλισσα των Μαλίων έγινε το σύμβολο της εταιρείας.

 Μεταξωτό φόρεμα, εμπνευσμένο από τον λαβύρινθο και τη Θεά των Φιδιών, από τον Spyridon Tsagarakis.

Μινωικές γεύσεις

Η γαστρονομία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς και στην Κρήτη το Branding Heritage συνεργάστηκε με τη δρα Τζέρολιν Μόρισον, συνιδρύτρια του προγράμματος πειραματικής αρχαιολογίας «Minoan Tastes». Στον Ερευνητικό Κέντρο της Βρετανικής Σχολής Αθηνών στην Κνωσό, με αυθεντικό γκεστ σταρ τον πρίγκιπα Κάρολο (μαζί με τη σύζυγό του Καμίλα, δούκισσα της Κορνουάλης, βρισκόταν σε επίσημη επίσκεψη στην Κρήτη), οικοδεσπότη τον διευθυντή της Βρετανικής Σχολής Αθηνών, καθηγητή Τζον Μπένετ, και εξαιρετικό «ξεναγό» στη Βίλα Αριάδνη και στο Στρωματογραφικό Μουσείο, τον επιμελητή της Κνωσού, δρα Κωστή Χριστάκη, η μεγάλη «παρέα» του διημέρου γεύθηκε μινωικές γεύσεις, όπως αρνάκι με μπαχαρικά και χόρτα.

Πίσω στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, ανάμεσα στα αρχαιοελληνικά ευρήματα, ένας ασυνήθιστος θόρυβος αντηχούσε στο ισόγειο, καθώς κάποιοι επισκέπτες σφυρηλατούσαν μέταλλα υπό το βλέμμα της σχεδιάστριας κοσμημάτων Βούλας Καραμπατζάκη. Δίπλα τους, η σχεδιάστρια Φαίη Χατζή έβαζε νήμα στο αδράχτι, ενώ ένας αργαλειός δούλευε υπό της οδηγίες της σχεδιάστριας Αλεξάνδρας Θεοχάρη, ιδρύτριας της Klotho.

«Η αρχαία τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία παρέχοντας πρότυπα με υψηλή αισθητική, ιδεολογική και συμβολική αξία», λέει στην «Κ» η Στέλλα Μανδαλάκη, διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου. «Παράλληλα, η επαφή του αρχαίου παρελθόντος με το παρόν, εκτός από γοητευτική, είναι μια εξαιρετικά δημιουργική διαδικασία που μετουσιώνει τις αρχαίες φόρμες σε νέα σχήματα, τα οποία αντανακλούν σύγχρονες αναζητήσεις».

Επί ένα μήνα, η παρουσίαση των κοσμημάτων και των ρούχων προσέλκυσε Ελληνες και διεθνείς επισκέπτες, ενώ εκδηλώνεται ήδη ενδιαφέρον για να ταξιδέψει η έκθεση στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018 και εκτός συνόρων.

 

Voula Karampatzaki. Περιδέραιο από μπρούντζο και λάπις λάζουλι, εμπνευσμένο από Κρητικές ιέρειες και θεότητες.

 

To rebranding

«Στόχος μας είναι η ανάδειξη της διαχρονικής αξίας και παγκόσμιας επιρροής του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, αλλά και της δυναμικής της πολιτιστικής επιχειρηματικότητας. Είναι πλέον αδιαμφισβήτητο πως ο “Πολιτισμός Επιχειρεί” και παίζει ενεργό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή της μόδας, της γαστρονομίας και του design. Το Branding Heritage επιχειρεί να στηρίξει brands που αναβιώνουν πανάρχαιες τέχνες –δημιουργώντας προϊόντα με πολιτισμική αξία– και να προβάλει το έργο εκείνων που επιχειρούν ένα δυναμικό “rebranding”, υποστηρίζοντας την οικονομική ανάπτυξη της χώρας», καταλήγει η Φρέντζου. «Βρισκόμαστε τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος και στη δίνη αρνητικών δημοσιευμάτων. Τα σχόλια για μια Ελλάδα που αργοπεθαίνει πιστεύω πως τελικά λειτούργησαν θετικά για πολλούς δημιουργούς που αναζήτησαν στην πολύτιμη κληρονομιά τους την έμπνευση προκειμένου να αποδείξουν πως η γενέτειρά τους παραμένει ζωντανή, καινοτομεί και διαπρέπει».

 

 

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 1.7.2018

ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΚΗΡΟΖΙΝΗ

 

 ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΚΗΡΟΖΙΝΗ

 

Γράφει ο Κώστας Γαβριλάκης

 

Καλοκαίρι 1977, 28 Ιουλίου ντάλα μεσημέρι κάνουμε αυτό που λέγαμε «κατευθείαν καύσιμα» δηλαδή υπολογισμός στον ανεφοδιασμό για τα υπερατλαντικά δρομολόγια. Δεξαμενές φουλ και στην κάτω επιφάνεια της αριστερής πτέρυγας του B707-384C  “City of Sparta” (SX-DBD), σχηματίζεται ένα συνεχόμενο «δάκρυ» από καύσιμο. Ξεκινά από μία βαλβίδα αποστράγγισης νερού (water drain valve) και φτάνει μέχρι το pylon του Νο 2 κινητήρα, κατεβαίνει προς τα κάτω, «γλύφει» τα καπό του κινητήρα και στάζει στο έδαφος. Φυσικά δεν υπάρχει πιθανότητα να φύγει έτσι το αεροσκάφος.

 

Ο Μελέτης, ο εργοδηγός, τραβά τα… μαλλιά που δεν έχει. Σε λίγο πρέπει να δώσουν επιβίβαση και έχει μαζευτεί όλο το Διευθυντήριο της Τεχνικής Διεύθυνσης. Εγώ νέος, ακόμα δεν έχω κλείσει χρόνο, παρακολουθώ αμίλητος. Ένας παλαιότερος μηχανικός, ο Γιάννης ο Τσίμας, γάτα σε κάτι τέτοια, με χτυπά στον ώμο και μου λέει: «φέρε από την αποθήκη ένα drain (τη βαλβίδα) και το allen από το εργαλειοδοτήριο». Τρέχω προς το υπόστεγο τα παίρνω και φτάνω, με τη… γλώσσα έξω, πίσω στο αεροπλάνο. Στο δρόμο έφτιαχνα στη φαντασία μου το σενάριο που θα ακολουθούσε. Δεν διαψεύστηκα..

 

Τον βρήκα τον Γιάννη εκεί κάτω από την πτέρυγα, μέσα σε μία… σακούλα σκουπιδιών ανάποδα και στα δύο του χέρια τυλιγμένα πανιά. Ένα πυροσβεστικό όχημα ήταν εκεί με τον χειριστή στο κανονάκι. Κατάλαβα. Πάμε για ντους στο καύσιμο. Μου έδωσε και εμένα μία σακούλα και δύο μεγάλα πανιά για τα χέρια, να γλυτώσουμε ότι μπορούσαμε και μου εξήγησε. «Μόλις το βγάλω εσύ θα βάλεις την παλάμη σου να κλείσεις την τρύπα. Μόλις σού πω θα τραβήξεις το χέρι σου, θα κατέβεις από τη σκάλα και θα φύγεις. Τα υπόλοιπα δικά μου. Κατάλαβες;» Είχα καταλάβει απολύτως και ήμουν έτοιμος για το ντους στην κηροζίνη. Φυσικά με το που έβαλε το allen και πίεσε τη βαλβίδα το καύσιμο άρχισε να πιτσιλά σαν ντουζιέρα. Εγώ στεκόμουν στη σκάλα λίγο μακρύτερα και με το που μου φώναξε «τώρα» έβγαλε τη βαλβίδα και εγώ όρμησα και έβαλα το χέρι στην τρύπα που πριν υπήρχε η βαλβίδα.

 

Ήδη αισθανόμουν την κηροζίνη από το μανίκι μου στο πουκάμισο, μέσα στο παντελόνι και στις κάλτσες μου. Σε λιγότερο από πέντε δευτερόλεπτα μου είπε να βγάλω το χέρι και να φύγω. Τη φορά αυτή τα πράγματα δεν πήγαν καλά. Δεν βρήκε στόχο με την πρώτη και το καύσιμο μας έλουσε και τους δύο από πάνω μέχρι κάτω. Το αισθάνθηκα παντού. Στο στόμα, τα μάτια, ήμουν μούσκεμα από πάνω μέχρι κάτω… τα γυαλιά μου είχαν θολώσει... Φυσικά και ο Γιάννης το ίδιο. Δεν νομίζω να μπορούσε να γίνει σύγκριση ποιος είχε λουστεί περισσότερο. Παρόλα αυτά δεν το έβαλε κάτω. Με απίστευτη ψυχραιμία βρήκε το άνοιγμα και βίδωσε τη βαλβίδα όσο πήγαινε με το χέρι. Έπειτα πήρε το allen για το τελικό σφίξιμο κάτω από ένα νέο ντους καυσίμου.

 

Μου έδωσαν θυμάμαι λινές άσπρες πετσέτες από το αεροπλάνο να σκουπιστώ και όταν συνήλθα είδα ένα ποταμό από καύσιμα να ρέει προς το φράχτη της παραλιακής. Η αντλία της πυροσβεστικής ήδη είχε αναλάβει δράση και ξέπλενε την πίστα. Χωρίς να βγάλω κουβέντα έτρεξα προς το υπόστεγο στο υπόγειο στα αποδυτήρια όπου υπήρχαν ατομικά ντους πάντα διαθέσιμα με ζεστό νερό, όπου μπορούσαμε να κάνουμε το ντους μας όποτε θέλαμε και πολλοί από εμάς τα χρησιμοποιούσαμε τελειώνοντας τη βάρδια μας ειδικά το καλοκαίρι και σχολνούσαμε φρέσκοι – φρέσκοι… Μόνο που τη φορά αυτή τα πράγματα ήταν κάπως πιο διαφορετικά… Δεν ξέρω πόση ώρα μου πήρε για να… ξεβρομίσω από την κηροζίνη, όσο μπορούσε να γίνει αυτό, αφού είχε φτάσει ας μην πω μέχρι που… Φόρμες, πουκάμισο, εσώρουχα, κάλτσες και παπούτσια πήγανε στα σκουπίδια φυσικά. Ευτυχώς που είχα προβλέψει και πάντα στην ατομική μου ντουλάπα είχα μία αλλαξιά εσώρουχα ακόμη και κάλτσες για ώρα ανάγκης γιατί είχα δει συναδέλφους να γίνονται μούσκεμα στο καύσιμο ή στα υδραυλικά και είχα λάβει τα μέτρα μου. Ντύθηκα, ανέβηκα πάλι επάνω και βγήκα στην πίστα.

Ο Μελέτης, ο εργοδηγός, που με είδε με φώναξε κοντά του. «Γαβριλάκη φύγε, σχόλασες και γράφεις και 4 ώρες υπερωρία». Να φύγω; Πως; Δεν είχα αυτοκίνητο δικό μου τότε. Γύρισα στο υπόστεγο και περίμενα να περάσει το επόμενο υπηρεσιακό λεωφορείο. Το λεωφορείο μας κατέβαζε τότε στο Σύνταγμα, από όπου έπαιρνα το τρόλεϊ, κατέβαινα στην Ακαδημίας και από εκεί στο λεωφορείο για τέρμα Ιπποκράτους, όπου έμενα στην οδό Μπουκουβάλα. Στο λεωφορείο και το τρόλεϊ, με κοίταζαν περίεργα, γιατί μύριζα κηροζίνη, Ποιος ξέρει τι θα σκεφτόντουσαν. Έτσι πήρα «το βάπτισμα της κηροζίνης», πράγμα που δεν μου ξανασυνέβη στην καριέρα μου τα επόμενα τριάντα χρόνια.

 

(360 aviationworld/Olympic airways)

Facebook/ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΦΙΛΩΝ/ΣΥΝΑΔΕΛΦΩΝ ΟΑ

 

 

 

ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΛΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΗ ΖΑΜΠΙΑ

 

                                                                           ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΒΛΑΧΑΚΗΣ εκ Μαλίων Κρήτης

ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΛΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ ΚΑΙ ΑΠΟ ΕΚΕΙ  ΣΤΗ ΖΑΜΠΙΑ

Η ελληνική παρουσία στη Ζάμπια και το Κονγό χρονολογείται στα τέλη του 19^ου αιώνα με τις αρχές του 20^ου  αιώνα, όταν Έλληνες εγκαταστάθηκαν στη Ζάμπια στην περιοχή Chirundu και στο κοντινό Κονγκό. Συγκεκριμένα, υπήρχε μια κοινότητα στο εμπορικό κέντρο της Luapula. Μέχρι τη δεκαετία του 1920 Έλληνες έμποροι και ψαράδες είχαν δημιουργήσει ένα κέντρο στην Κατάνγκα και από εκεί προχωρούσαν στο εμπόριο διαμέσου των ποταμών του Κονγκό και στη Ζάμπια όπου εγκαταστάθηκαν πολλοί.

Τα “ ίχνη” της ελληνικής παρουσίας στην αφρικανική χώρα ανάγονται βασικά στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο  ιστορικός- ερευνητής Αντώνης Χαλδαίος γράφει στο τελευταίο του βιβλίο «Η Ελληνική Κοινότητα της Ζάμπια» («The Greek Community in Zambia») ότι μπορεί να ήταν λίγοι σε αριθμό, οι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν στη Ζάμπια  αλλά καθοριστική υπήρξε η συμβολή τους στην οικονομική και την πολιτική ζωή του τόπου. Διαπραγματεύθηκαν εκεί την αγορά των ορυχείων χαλκού από τους Βρετανούς και οδήγησαν στο “Πέρασμα του Διαβόλου” για να εφοδιάσουν την χώρα με τρόφιμα και καύσιμα ενώ συγχρόνως προσέφεραν στα κοινά της χώρας κι άνοιξαν δρόμους με την επιχειρηματική τους δραστηριότητα.

 

Ο πρώτος Έλληνας που εγκαταστάθηκε στην περιοχή ήταν ο Νίκος Βλαχάκης, από τα Μάλια της Κρήτης.

Ο Νίκος Βλαχάκης εγκατέλειψε τα Μάλια και εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη τη δεκαετία του 1880. Μη αντέχοντας τον τουρκικό ζυγό στα 1884, εγκατέλειψε την Πόλη, επιβιβάστηκε σε πλοίο και έφτασε στη Μπέιρα, στην τότε Πορτογαλική Ανατολική Αφρική, όπου άρχισε να εργάζεται στο έργο του σιδηροδρόμου. Λίγους μήνες αργότερα, εγκαταστάθηκε οριστικά στο Chirundu της Βόρειας Ροδεσίας, δίπλα στον ποταμό Zambezi και ασχολήθηκε με την καλλιέργεια της γης και με την κτηνοτροφία

Το 1889, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη και έφερε τον αδελφό του Δημήτρη στη Ροδεσία. Άρχισαν τότε να ασχολούνται με το εμπόριο και το κυνήγι.

Το 1913, τους δόθηκαν 510 εκτάρια γης και δημιούργησαν το αγρόκτημα «Δήμητρα» (Demetra Farm) που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Τα δύο αδέρφια ήρθαν κοντά με τον ντόπιο πληθυσμό και παντρεύτηκαν γυναίκες από τις τοπικές φυλές.

Ο Νίκος απέκτησε μια κόρη ενώ ο Δημήτρης 24 παιδιά. Απόγονοι της οικογένειας Βλαχάκη ζουν μέχρι σήμερα στη Ζάμπια και είναι περήφανοι για την ελληνική τους καταγωγή.

Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν ιδιαίτερα δύσκολες σε εκείνη την περιοχή και οι επιθέσεις  των άγριων ζώων ήταν καθημερινό φαινόμενο. Σε μια τέτοια επίθεση λιονταριού, ο Νίκος Βλαχάκης τραυματίστηκε θανάσιμα και πέθανε το 1913. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, ο Δημήτρης απέκτησε και ένα σκάφος που μετέφερε επιβάτες από τη μια όχθη του ποταμού Ζαμπέζη στην άλλη.

                                                                             Νabwalya Vlahakis

Άφιξη και άλλων Ελλήνων

Οι επόμενοι Έλληνες εμφανίστηκαν στην περιοχή στις αρχές του 1900 με 1910 όταν άρχισε να επεκτείνεται ο σιδηρόδρομος από τη Νότια Ροδεσία (σημερινή Ζιμπάμπουε) στη Βόρεια Ροδεσία (σημερινή Ζάμπια) και ασχολήθηκαν με το εμπόριο ενώ τη δεκαετία του ‘30, με την ανακάλυψη των ορυχείων χαλκού στο Κόπερμπελτ, στα βόρεια, κάποιοι μετανάστευσαν για να εργαστούν εκεί.

Ο αριθμός τους πάντως ήταν πολύ μικρός, όπως και των υπόλοιπων Ευρωπαίων, λόγω των περιορισμών που είχαν επιβάλλει οι Βρετανοί στη μετανάστευση. Περισσότεροι Έλληνες εμφανίστηκαν στην περιοχή την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ιδιαίτερα μετά την ανεξαρτητοποίηση της Ζάμπιας το 1964, οπότε και είχαν σημαντική παρουσία που καθόρισε σε πολύ μεγάλο βαθμό την οικονομία της χώρας.

Πιο συγκεκριμένα, οι Έλληνες ασχολήθηκαν με τις μεταφορές και με τα φορτηγά τους τροφοδότησαν τη χώρα με καύσιμα και τρόφιμα, όταν ο εφοδιασμός έγινε δυσχερής εξαιτίας του απελευθερωτικού κινήματος στη Νότια Ροδεσία. O αποκλεισμός εντάθηκε τη δεκαετία του ‘80 λόγω της επιλογής της πολιτικής της Ζάμπιας να δώσει καταφύγιο σε ανθρώπους που μάχονταν για την ανεξαρτησία της Ζιμπάμπουε. Το πετρέλαιο έπαψε να έρχεται μέσω σιδηροδρόμου, ο οποίος συνέδεε την Μπέιρα με το Σόλσμπερι της Νότιας Ροδεσίας. Οι Έλληνες μετέφεραν με τα φορτηγά τους καύσιμα στην Τανζανία διασχίζοντας την πιο επικίνδυνη διαδρομή της Ζάμπιας - το λεγόμενο λόγω των οδικών δυσκολιών- “Πέρασμα του Διαβόλου”.

                                                                                      Οικογένεια Ζαλούνης 4η γενιά
 

Η μεταφορά τροφίμων γίνονταν από νότια μέσω της Νοτίου Αφρικής και σε ποσοστό 80% με ελληνικά φορτηγά, με γνωστότερα αυτών, των Φιλιππάτου, Λιακόπουλου, Κονιδάρη, Βαγγελάτου, Αβραάμ, Σπύρου και του Γιαννακάκη.

“ Φανταστείτε ότι είναι μια χώρα η οποία δεν έχει πρόσβαση στη θάλασσα. Είναι αποκομμένη από την κύρια οδό που ήταν η Ζιμπάμπουε να προσπαθεί να τροφοδοτηθεί με υγρά καύσιμα, να τροφοδοτηθούν δηλαδή οι βιομηχανίες που υπήρχαν, να τροφοδοτηθεί η οικονομία. Γι αυτό ήταν καθοριστικός ο ρόλος των Ελλήνων και αυτό είναι κάτι που το αναγνωρίζουν μέχρι σήμερα οι άνθρωποι που είναι κάποιας ηλικίας και βίωσαν τα γεγονότα αυτά. Και φυσικά η πολιτική ηγεσία”, τόνισε ο ερευνητής κ. Χαλδαίος.

Οι Έλληνες δημιούργησαν επίσης τους πρώτους αλευρόμυλους στη Ζάμπια, στα μέσα της δεκαετίας του ‘60. Οι πρώτοι που δημιουργήθηκαν ήταν ο «Ολύμπικ» του Σαμαρά και η «Αντιλόπη» του Καλδή.

Μία ακόμη σημαντική δραστηριότητα που συνδέεται με τους Έλληνες είναι οι φούρνοι. Ακόμη και σήμερα, στα βόρεια, στην περιοχή του Κόπερμπελτ και σε κάθε μικρή και μεγάλη πόλη, υπάρχει ένας ελληνικός φούρνος.

Μετά τη δεκαετία του ‘60 κατά κύριο λόγο, Έλληνες που ήρθαν από την Τανζανία ασχολήθηκαν με την καλλιέργεια του καλαμποκιού. Εγκαταστάθηκαν στα βόρεια, κοντά στα σύνορα με το Κόγκο, στην περιοχή του Μουκούσι. Αρχικά, προσπάθησαν να εντάξουν και τα καπνά τα οποία ήταν η δραστηριότητα τους στην Τανζανία, αλλά κυρίως ασχολήθηκαν με το καλαμπόκι.

Τη δεκαετία του ‘90, δημιουργήθηκαν περισσότεροι αλευρόμυλοι, που ήταν μια από τις πρώτες δραστηριότητες των Ελλήνων, στην περιοχή της Λουσάκα και σε άλλες πόλεις στα νότια κυρίως της χώρας, με ιδιοκτήτες τους Κονιδάρη και Μαρκάτο.

Οι Έλληνες στην πολιτική

                                                                                 Ανδρέας Σαρδάνης

Σημαντικό ρόλο στην οικονομική και πολιτική ζωή του τόπου διαδραμάτισε ο Κύπριος Ανδρέας Σαρδάνης, ο οποίος εγκαταστάθηκε στη Ζάμπια το 1950 για να εργαστεί στην επιχείρηση του γαμπρού του. Γνωρίστηκε με τον πρώτο πρόεδρο της Ζάμπιας, Κένεθ Καούντα, και ήταν από τους βασικούς συμβούλους του μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ‘70. Διετέλεσε, επίσης, γενικός γραμματέας του υπουργείου Βιομηχανίας.

Ανέλαβε μια σειρά έργων όπως τη σιδηροδρομική ζεύξη μεταξύ Νταρ ελ Σαλάμ και Ζάμπια, η οποία βοήθησε να μεταφέρονται προϊόντα την περίοδο που υπήρχε αποκλεισμός, αλλά κυρίως ήταν ο άνθρωπος που διαπραγματεύτηκε, στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 την αγορά των πολύτιμων ορυχείων χαλκού από τους Βρετανούς. Παρόλο που η Ζάμπια ήταν από το 1964 ανεξάρτητη, τα ορυχεία ανήκαν στους Βρετανούς και ο Σαρδάνης συνέβαλε καθοριστικά στο να καταφέρει η χώρα να αποκτήσει το 51% των ορυχείων. Όταν έφυγε από την κυβέρνηση, έκανε δικές του επιχειρήσεις. Ίδρυσε μια τράπεζα με υποκαταστήματα σε πολλές χώρες της Αφρικής, κυρίως στη Δυτική Αφρική.

Η ανεξαρτησία της Ζάμπιας έγινε πραγματικότητα χωρίς να προηγηθεί απελευθερωτικό κίνημα, αλλά όχι χωρίς δυσκολίες από την πλευρά των Βρετανών κατακτητών. Μεταξύ αυτών που βοήθησαν ήταν και ο Πάνος Μπένος, ο οποίος στήριξε οικονομικά το Κένεθ Κάουντα και διετέλεσε δήμαρχος της πόλης Μπεν στα νότια της χώρας, όπου και ζούσε.

Η ελληνική μειονότητα δεν ήταν πολυπληθής, λόγω των μέτρων που δεν επέτρεπαν τη μετανάστευση των μη Βρετανών ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι προέρχονται από μία συγκεκριμένη περιοχή της Ελλάδας: το Πλωμάρι της Λέσβου. Τη δεκαετία του ‘70 έφτασαν τα 1000 άτομα, που ήταν και ο μέγιστος αριθμός και το 50% με 60% αυτών ήταν από το Πλωμάρι, ενώ οι υπόλοιποι από την Κύπρο. Οι περισσότεροι Έλληνες ήταν συγκεντρωμένοι στα βόρεια, στην περιοχή του Κόπερμπελτ, όπου εκεί ήταν το 90% των Πλωμαριτών, ενώ οι Κύπριοι ήταν κυρίως εγκατεστημένοι στην πρωτεύουσα Λουσάκα.

Υπάρχουν μέχρι και σήμερα δύο κοινότητες. Η κοινότητα της Λουσάκα και του Κόπερμπελτ, οι οποίες δημιουργήθηκαν το 1952 και το 1954 αντίστοιχα. Tα τελευταία χρόνια, γίνεται προσπάθεια να συνεχίσουν τη λειτουργία τους τα σχολεία στις έδρες των δύο κοινοτήτων, χάρις στην ιδιωτική πρωτοβουλία.

 

Η ελληνική κοινότητα της Ζάμπια περιλαμβάνει σήμερα περίπου 800 άτομα (235 οικογένειες), εκ των οποίων περίπου τα μισά κατάγονται από την Κύπρο. Τα περισσότερα είναι συγκεντρωμένα στην πρωτεύουσα Λουσάκα, ενώ υπάρχουν μικρότεροι θύλακες στη Λουάνσγια και το Κιτγουέ.

Η Ελληνική Κοινότητα κατέχει ένα κτιριακό συγκρότημα στη Λουσάκα όπου στεγάζεται ο ιερός ναός του Αγίου Αλεξάνδρου μαζί με αίθουσα, φυτώριο και οικοτροφείο για τον δεύτερο Έλληνα δάσκαλο για το απογευματινό σχολείο της κοινότητας. Η ελληνορθόδοξη κοινότητα στη Ζάμπια υπάγεται στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και έχει ξεκινήσει την κατασκευή κέντρου αποστολών στην πρωτεύουσα.  Τον Σεπτέμβριο του 2008 ιδρύθηκε ένα νέο σχολείο από την ελληνική κοινότητα που θα εξυπηρετεί επίσης τις ανάγκες της ευρύτερης κοινότητας της Ζάμπια, ιδίως των παιδιών από περιοχές που δεν εξυπηρετούνται από άλλα σχολεία.

Η κοινότητα εκπροσωπείται από την Ελληνική Ένωση Ζάμπιας (HAZ) η οποία, μαζί με το SAE - Παγκόσμιο Συμβούλιο Ελληνίδων στο Εξωτερικό διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των πολιτιστικών δραστηριοτήτων της χώρας, ιδίως στους Μίνι Ολυμπιακούς Αγώνες Ανεξαρτησίας της Ζάμπιας (ZIMO).  

 

 ΠΗΓΕΣ :

ΑΠΕ

https://www.nostimonimar-online.com/2020/04/1884.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Greeks_in_Zambia

http://greeksofafrica.blogspot.com/2020/04/from-crete-to-constantinople-and-then.html

https://www.amazon.com/Born-Bred-Zambezi-Valley-Vlahakis/dp/1847484824