Τα όσα οδήγησαν στην 21η Απριλίου 1967

 

Τα όσα οδήγησαν στην 21η Απριλίου 1967

 

21 Απριλίου σήμερα και η σκέψη μας γυρίζει 56 χρόνια πίσω, την μέρα που βγήκαν τα τανκς στους δρόμους, για να καταλύσουν το κοινοβουλευτικό «δημοκρατικό» πολίτευμα της χώρας. Ένα πολίτευμα και μια δημοκρατία που έπνεαν τα λοίσθια, κάτω από στρατιωτικές και παρακρατικές συνωμοσίες και προ πάντων κάτω από την ανικανότητα των πολιτικών να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να βγάλουν την χώρα από το αδιέξοδο των λαθεμένων αποφάσεων ενός άπειρου βασιλιά, που παρασυρόταν από την δυναμική μητέρα του.

Θα μπορούσαν άραγε οι πολιτικοί να εμποδίσουν το πραξικόπημα ; Πιθανότατα ναι αν είχαν την δυνατότητα να ανυψώσουν εαυτούς πάνω από τα μικροπολιτικά παιγνίδια και αν είχαν νου και γνώση ώστε να ενωθούν και να αντιμετωπίσουν σαν γροθιά την επερχόμενη καταιγίδα.

Όμως στάθηκαν μικροί και παίζοντας παιγνίδια εξουσίας, μέσα σε ένα σκηνικό όπου πρωταγωνιστούσαν το παλάτι, το παρακράτος, οι ξένες μυστικές υπηρεσίες και οι υστερόβουλες σκέψεις βρέθηκαν δεμένοι, χωρίς να το καλοκαταλάβουν από τους συνταγματάρχες, και μαζί με αυτούς και ολόκληρος ο ελληνικός λαός. Η τραγωδία μόλις άρχιζε..

Ας  δούμε λοιπόν μέσα από διάφορες πηγές το τι επικρατούσε στον χώρο των πολιτικών και των στρατιωτικών τις παραμονές της εκδήλωσης του Απριλιανού πραξικοπήματος.

 

 

ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ

Στις 21 Δεκεμβρίου 1966 ορκίζεται η Κυβέρνηση του τραπεζίτη Ιωάννη Παρασκευόπουλου, που συγκροτήθηκε μετά από μυστική συμφωνία του Γεωργίου Παπανδρέου (αρχηγού της Ένωσης Κέντρου) με τον  Παναγιώτη Κανελλόπουλο (αρχηγό της δεξιάς παράταξης της Ε.Ρ.Ε που είχε ιδρύσει ο αυτοεξόριστος στο Παρίσι Κων/νος Καραμανλής). Ο νεαρός Βασιλιάς Κωνσταντίνος έδειχνε ιδιαίτερα ευχαριστημένος με τη σύνθεση της Κυβέρνησης καθώς πολλά από τα μέλη της ανήκαν στο περιβάλλον των Ανακτόρων.

Η νέα Κυβέρνηση με τις προγραμματικές δηλώσεις της ανακοίνωνε ότι θα ασχοληθεί περί πάντων. Ο μόνος που δεν έδωσε βαρύτητα στις προγραμματικές αυτές δηλώσεις ήταν ο αρχηγός του Κόμματος των Προοδευτικών Σπυρίδων Μαρκεζίνης. Από όλους τους πολιτικούς ήταν ο μοναδικός που εκτιμούσε ότι τα πράγματα οδηγούσαν σε ανώμαλες εξελίξεις και εξέφραζε δημόσια τις ανησυχίες μου. Σε πρόγευμα στο ξενοδοχείο "Μ. Βρετανία", στις 2 Φεβρουαρίου 1967, μιλώντας προς τους πολιτικούς συντάκτες των εφημερίδων και τους ξένους ανταποκριτές, δήλωνε ότι το Κόμμα των Προοδευτικών δεν επρόκειτο να συμμετάσχει στις εκλογές, διότι εκλογές δεν επρόκειτο να διεξαχθούν και κατέληξε προφητικά : «Φθάνει η ώρα του Αγνώστου Συνταγματάρχου»..

Η δήλωση του προκάλεσε μεν εντύπωση, αλλά ήταν προφανές ότι κανείς την ώρα εκείνη δεν συμφωνούσε. Την απέδιδαν στην απαισιοδοξία του για την τύχη τού Κόμματος του στις προσεχείς εκλογές, οι οποίες προβλεπόντουσαν, αλλά δεν είχαν ακόμη καθορισθεί.

Άλλωστε από τις συνομιλίες του με τον διορισμένο πρωθυπουργό διαπίστωσε την πρόθεση του τελευταίου να αναβάλει τις εκλογές. Δεν απέκρυπτε και εκείνος τις ανησυχίες του, γι' αυτό και απέβλεπε στην επιβράδυνση της εκλογικής αναμετρήσεως. Αλλά τα πράγματα θα σημείωναν ραγδαίες εξελίξεις.

Η Κυβέρνηση Παρασκευοπούλου ανατράπηκε από τον Π. Κανελλόπουλο, ο οποίος διεκδίκησε την Κυβέρνηση για το κόμμα του. Ο Γ. Παπανδρέου διαφώνησε, χωρίς αποτέλεσμα και η προκληθείσα κυβερνητική κρίση έφερε, στις 3 Απριλίου 1967, τον σχηματισμό κυβέρνησης από την ΕΡΕ με τον Π. Κανελλόπουλο ως πρωθυπουργό.

Στην κυβέρνηση εκείνη θα μετάσχει και ο Π. Πιπινέλης. Όταν τον ρώτησε ο Μαρκεζίνης τι ήταν εκείνο που τον οδήγησε, αυτόν τον αμετακίνητο βασιλόφρονα, να μετάσχει στην κυβέρνηση και ενώ ήταν προφανής ο κίνδυνος στρατιωτικής επέμβασης, που θα καθιστούσε δεινή την θέση τού Βασιλιά, του απάντησε: «Ο Κανελλόπουλος με διαβεβαίωσε ότι, αν συνέβαινε να κερδίσει τις εκλογές ο Γ. Παπανδρέου, θα ήρχετο η ώρα των Στρατηγών».

Η νέα κυβέρνηση δεν εμφανίσθηκε στη Βουλή, κατέβαλε όμως επίμονη προσπάθεια, δια τού Σπ. Θεοτόκη, να πείσει τους περί τον Στ. Στεφανόπουλο τουλάχιστον να μετάσχουν στις εκλογές, πράγμα που επέτυχε. Οι ανάλογες προσπάθειες προς τον Αρχηγό των Προοδευτικών απέτυχαν παρά την έντονη πίεση της Κάθριν Σ. Βενιζέλου, η οποία υποσχόταν ότι όλοι οι περί τον Στεφανόπουλο θα έδιναν μάχη για την εκλογική του επιτυχία. Συνέβη μάλιστα το τηλεφώνημα εκείνο της κυρίας Βενιζέλου να γίνει το βράδυ, όταν ο Μαρκεζίνης είχε συμπληρώσει δύο άρθρα για την «Εστία» και υπολειπόταν το τρίτο, όπου εξηγείτο ακριβώς ο κίνδυνος τού «Αγνώστου Συνταγματάρχου».

Ας δούμε όμως τι αναφέρει ο ίδιος ο Σπ. Μαρκεζίνης.

«Τις ημέρες εκείνες, σε γεύμα, στο σπίτι τού άλλοτε Πρωθυπουργού Δ. Κιουσσοπούλου, εζήτησα από τον αντιστράτηγο Παπαγεωργόπουλο τη γνώμη του για το πνεύμα που κυριαρχούσε στον Στρατό. Ο Αρχηγός τής ΚΥΠ απάντησε ότι οι στρατηγοί ήταν νομοταγείς. «Δεν με ενδιαφέρουν αυτοί που έχουν πλάκα τα γαλόνια, διότι δεν τα ριψοκινδυνεύουν εύκολα, με ενδιαφέρουν οι άλλοι, οι συνταγματάρχες και οι κατώτεροι αξιωματικοί» παρετήρησα. Δεν ήταν κατηγορηματικός στην απάντηση του ο Παπαγεωργόπουλος, αλλά δεν εφαίνετο και να ανησυχεί. Όπως δεν ανησυχούσε και ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης, ο έμπειρος Π. Παπαληγούρας, ο οποίος, στις ανάλογες ανησυχίες τού Χρ. Ζαλοκώστα, είχε χαρακτηρίσει συγκεκριμένο συνταγματάρχη (σημ. ΚΓ : εννοεί τον μετέπειτα αρχηγό της ΕΣΑ Ιωαννίδη), από τους εν συνεχεία πρωταγωνιστές της 21ης Απριλίου, «κορίτσι». Ο Χρ. Ζαλοκώστας, ο οποίος είχε τις περισσότερες, από κάθε άλλον συνεργάτη μου, επαφές με τους στρατιωτικούς, μού μετέφερε την πληροφορία του υποστρατήγου Παπαδάτου ότι «έχουν γνώσιν οι φύλακες». Ο Παπαδάτος, αρμόδιος την εποχή εκείνη για την Αθήνα, ήταν ο υποστράτηγος που εμνημόνευσα ήδη, όταν κατά τη μετάβαση μου στα Ανάκτορα τον είδα να συνομιλεί με ιδιαίτερη οικειότητα με τον ταγματάρχη Αρναούτη (σημ. ΚΓ –υπασπιστή του Βασιλιά Κωνσταντίνου).

Η Κυβέρνηση Κανελλοπούλου έζησε δεκαοκτώ ακριβώς ημέρες καθώς θα την  καταργήσουν οι Συνταγματάρχες στις 21 Απριλίου 1967.

 

ΜΑΡΤΥΡΙΑ Π. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ

Ο Π. Κανελλόπουλος, αναφερόμενος στα γεγονότα της Αποστασίας και σε όσα επακολούθησαν, βεβαιώνει ότι μετά την παραίτηση Παπανδρέου, τον Ιούλιο τού 1965, εύρε τον Βασιλέα ανήσυχο και του παραπονέθηκε ότι επί τρεις μήνες δεν είχε ζητήσει να δει ούτε τον Πρωθυπουργό ούτε τον ίδιο ως Αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολιτεύσεως. Παρατηρεί εν τούτοις ότι ο Βασιλεύς είχε κινηθεί εντός των συνταγματικών και κοινοβουλευτικών πλαισίων, αλλά εκτιμά ότι θα ήταν περισσότερο ορθόδοξη λύση μια κυβέρνηση Εθνικής Ενώσεως ή ένα κυβερνητικό σχήμα υπό τον ίδιο και, εφόσον αυτό δεν ψηφιζόταν στη Βουλή, η λύση ήταν οι εκλογές.

Ως προς την απόφαση του να στηρίξει την Κυβέρνηση Παρασκευοπούλου και εν συνεχεία να διεκδικήσει για το Κόμμα του την κυβέρνηση και τη διενέργεια εκλογών, διευκρινίζει ότι η συνεννόηση του Βασιλιά με την Ένωση Κέντρου και τον ίδιο, τον Δεκέμβριο τού 1966, απέβλεπε στον σχηματισμό υπηρεσιακής Κυβερνήσεως, η οποία, θα προσέφευγε σε εκλογές εντός εξαμήνου. Επειδή όμως η λαϊκή ένταση συνεχιζόταν, έκρινε ότι χρειαζόταν νέα δράση.

Βεβαιώνει ότι συνέβαιναν περίεργα επεισόδια στον Στρατό στην περιοχή της Θράκης και ενημέρωσε τον Υπουργό Ασφαλείας Στρατηγό Τζανετή καθώς και τον Κ. Καραμανλή στο Παρίσι. Υπήρχαν επίσης έντονες φήμες ότι ορισμένοι ηγέτες τού Στρατού σχεδίαζαν να πιέσουν τον Βασιλέα να μην προχωρήσει σε εκλογές, αλλά να αναλάβει εκείνος την ευθύνη της συνταγματικής εκτροπής. Τότε πρότεινε στον Βασιλέα να ανατεθεί η Κυβέρνηση στην ΕΡΕ, για να προστατεύσει και αυτόν και το Πολίτευμα και, φυσικά, να διενεργήσει εκλογές.

Ο Κανελλόπουλος εκφράζει τη βεβαιότητα ότι, αν οι εκλογές είχαν διεξαχθεί τον Μάιο 1967, δεν θα σημειώνονταν ταραχές και πάντως, μόνον, αν σημειώνονταν σοβαρά επεισόδια κατά την προεκλογική περίοδο, θα εισηγείτο την κήρυξη στρατιωτικού νόμου και τη σύγκληση της Βουλής κατά τις διατάξεις του Συντάγματος. Ήταν βέβαιος επίσης ότι το αποτέλεσμα των εκλογών του Μαΐου 1967 θα ήταν διαφορετικό από εκείνο που είχαν φέρει οι εκλογές τού Φεβρουαρίου 1964. Εκτιμούσε ότι όσοι οπαδοί της ΕΡΕ είχαν τότε ακολουθήσει την Ένωση Κέντρου, τώρα, τρομαγμένοι από τα Ιουλιανά τού 1965, θα ξαναγύριζαν, σε σημαντικό ποσοστό, στην ΕΡΕ. Δεν ανέμενε αυτοδύναμη πλειοψηφία, αλλά ήταν βέβαιος ότι θα μειωνόταν η δύναμη της Ενώσεως Κέντρου και θα ήταν δυνατή μία Κυβέρνηση συνεργασίας, γεγονός που θα αποτελούσε νίκη της Δημοκρατίας και ήττα τού φανατισμού.

 

 

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΙΣ ΕΝΟΠΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ

Τον Απρίλιο του 1963 η ακροδεξιά στρατιωτική συνωμοτική ομάδα ζήτησε το πράσινο φως από την αμερικανική πρεσβεία για να πραγματοποιήσει ένα πραξικόπημα.

Στην πρεσβεία έγιναν τότε γνωστά τα ονόματα τριών πρωτεργατών του σχεδιαζόμενου πραξικοπήματος: του Γεώργιου Παπαδόπουλου, του Οδυσσέα Αγγελή (που έγινε αρχηγός ΓΕΣ μετά την 21η Απριλίου 1967) και του Αλέξανδρου Χατζηπέτρου (που ανέλαβε αρχηγός της ΚΥΠ μετά την επιτυχία του πραξικοπήματος).

Το 1963 οι Αμερικανοί είχαν δώσει αρνητική απάντηση στο αίτημα της ομάδας Γ. Παπαδόπουλου. Το 1967 όμως φαίνεται να έχουν αλλάξει οι αμερικανικές διαθέσεις και η υπηρεσία πληροφοριών των ΗΠΑ προτρέπει εκπρόσωπο της στρατιωτικής μυστικής οργάνωσης να προχωρήσουν σ' ένα πραξικόπημα στην Ελλάδα.

Το δεύτερο δεκαήμερο του Μαρτίου 1967, περίπου ένα μήνα πριν από την εκδήλωση του πραξικοπήματος, ο ταξίαρχος Πανουργίας, αρχηγός της υπηρεσίας πληροφοριών του ΓΕΣ, δέχτηκε ένα τηλεφώνημα από το βουλευτή της ΕΡΕ Χρ. Κιτσίδη, ο οποίος τον προσκάλεσε σε φιλικό πάρτι στο σπίτι του, όπου του προανήγγειλε ότι θα παρευρίσκεται ένας εκπρόσωπος της CΙΑ καθώς και ο ταξίαρχος Στ. Παττακός.

Ο Πανουργίας συνδεόταν φιλικά με τον Παττακό από μακρού χρόνου. Είχαν αποφοιτήσει μαζί από τη σχολή Ευελπίδων. Ο Παττακός είχε προσπαθήσει επανειλημμένα να μυήσει τον Πανουργία στη συνωμοτική ομάδα, αλλά εκείνος αρνούνταν. Οι συζητήσεις του Πανουργία με τον Παττακό περιστρέφονταν και στις πιθανές αντιδράσεις του διεθνούς παράγοντα σε περίπτωση επιβολής μιας δικτατορίας στην Ελλάδα. Ο Παττακός υποστήριζε ότι «οι Αμερικανοί θα μας υποστηρίξουν».

Στις 17 Μαρτίου 1967, σε ενημερωτικό σημείωμα προς τον αρχηγό ΓΕΣ Γρ. Σπαντιδάκη, ο Πανουργίας ανέφερε την ενδιαφέρουσα συνομιλία του στην οικία Κιτσίδη: «... Το ανωτερω αναφερθεν στέλεχος της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών, μετά του οποίου είχον μακράν συζήτησιν μετά του συναδέλφου Παττακού και του βουλευτού Κιτσίδη, ανέπτυξε τα κάτωθι δύο θέματα: Ηδη από το 1961 είχε συστήσει εις υπουργόν τής τότε κυβερνήσεως να ανατεθεί εις Αμερικανόν γερουσιαστήν η αντιπροσώπευσις της Ελλάδος ως είχεν πράξει η Τουρκία... Ηρωτήθη ποία θα ήτο κατά τη γνώμη του η αντίδρασις των ΗΠΑ εις περίπτωσιν εκτροπής. Απήντησεν ότι δεν δύναται να λάβει θέσιν εκ μέρους της υπηρεσίας του αλλά ως Αμερικανός γνωρίζων την νοοτροπίαν πιστεύει ότι αν δεν επήρχετο μεταβολή εις την εξωτερικήν πολιτικήν και εάν δεν οξύνετο η σχέσις προς την Τουρκίαν αι ΗΠΑ θα υποστήριζον. Επιπλέον, εις περαιτέρω συζήτησιν... υπεστήριξεν ότι εάν η εκ της εκτροπής κυβέρνησις επίεζεν, θα ήτο δυνατόν να λάβει πλήρη βοήθειαν των ΗΠΑ ώστε να μη προλαβαίνουν να ξεφορτώνουν πλοία εις τα λιμάνια μας...».

Ο τρόπος διατύπωσης των θέσεων της ηγεσίας των ΗΠΑ ως προσωπική γνώμη εκπροσώπου της CΙΑ ήταν παρόμοιος με ανάλογες «προσωπικές γνώμες» του Σοβιετικού πρεσβευτή προς την ηγεσία του ΚΚΕ, που στην πραγματικότητα εξέφραζαν τις θέσεις της κυβέρνησης της ΕΣΣΔ. Περί τα μέσα του 1944, αντιπροσωπεία του ΕΑΜ στο Κάιρο απευθύνθηκε στην εκεί σοβιετική πρεσβεία ζητώντας τη γνώμη της «πάνω στα ελληνικά ζητήματα». Λίγες μέρες αργότερα ο σύμβουλος της πρεσβείας κάλεσε τον αντιπρόσωπο της Αριστεράς και του είπε ότι «η σοβιετική κυβέρνηση δεν απάντησε επί του θέματος», αλλά «ο πρεσβευτής» της ΕΣΣΔ «σας διαβιβάζει» την «προσωπική του γνώμη» που ήταν υπέρ της συμφωνίας του Λιβάνου και υπέρ της εισόδου του ΕΑΜ στην κυβέρνηση υπό τον Γ. Παπανδρέου.

Για τη συνάντηση με τον εκπρόσωπο της CΙΑ, το 1967, ο Πανουργίας ενημέρωσε εν συντομία και τον Κ. Καραμανλή μετά την επιβολή της δικτατορίας γράφοντας:

«Μίαν ημέραν είχομεν συνάντησιν μεθ' ενός ελληνικής καταγωγής αξιωματικού της Αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφορούν... Κατ' αυτήν συνεζητήθη ποία η ενδεχομένη αντίδρασις των ΗΠΑ εις περίπτωσιν δικτατορίας. Ο εν λόγω Αμερικανός ενίσχυσεν κατά κάποιον τρόπο την άποψιν Παττακού, ειπών ότι αι ΗΠΑ εφ' όσον τηρούσαμε την αυτήν εξωτερικήν πολιτικήν, παραμέναμε εις το ΝΑΤΟ... θα μας εβοήθουν. Ο Παττακός ενεντυπωσιάσθη».

Μόλις ο εκπρόσωπος της CΙΑ διαβεβαίωσε για την υποστήριξη των ΗΠΑ σε μια δικτατορική λύση στην Ελλάδα, ο Παττακός, στέλεχος της «Μικρής Χούντας» στράφηκε προς τον Πανουργία και του είπε: «Τα είδες;».

Ο αντιπρόσωπος της μυστικής συνωμοτικής ομάδας ένιωθε δικαιωμένος από τις θέσεις που διατύπωσε ο αξιωματούχος της CΙΑ στην Ελλάδα.

 

 

ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ 21η ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Πουθενά στην επίσημη αλληλογραφία της περιόδου μεταξύ βρετανικής πρεσβείας στην Αθήνα και Φόρεϊν Οφις δεν υπάρχουν αναφορές για την πιθανότητα πραξικοπήματος από τους συνταγματάρχες. Η βρετανική διπλωματία θεωρεί ότι ανατροπή του κοινοβουλευτικού καθεστώτος μπορεί να επιχειρήσουν μόνο οι στρατηγοί και μόνο με έγκριση του βασιλιά.

Έγγραφα του αρχείου υποδεικνύουν όμως ότι άλλοι Βρετανοί ήταν περισσότερο διορατικοί από τον πρέσβη. Από τις 23 Δεκεμβρίου 1965 ως τις 4 Ιανουαρίου το 1966 επισκέφθηκε την Αθήνα, ως ιδιώτης, ο αρχιπλοίαρχος Πάκαρντ, που ήταν παντρεμένος με Ελληνίδα. Ο Πάκαρντ, υποδιοικητής της ναυτικής αντικατασκοπίας στη Μάλτα, είχε διατελέσει το 1963-64 σύνδεσμος στην Κύπρο. «Εχει εκτεταμένες διασυνδέσεις, ιδιαίτερα στους κύκλους της αθηναϊκής κοινωνίας που χαρακτηρίζονται "τζετ σετ του Ψυχικού"» αναφέρει υπόμνημα του Φόρεϊν Οφις.

Ο Πάκαρντ θεώρησε καθήκον του να μεταφέρει στο Λονδίνο ανασκόπηση της κατάστασης στην Αθήνα, υποστηρίζοντας ότι είχε προσβάσεις σε ανθρώπους που δεν μιλούσαν στην πρεσβεία. Αναφέρει στην έκθεση του:

«Είναι δύσκολο να βρεις κάποιον που να μην είναι αντίθετος στην παρούσα κυβέρνηση, το βασιλιά και τους συμβούλους του. Μεταξύ των διανοουμένων υπάρχει ένα αίσθημα αηδίας για τη σαπίλα που χαρακτηρίζει το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Πολλοί νέοι, μορφωμένοι και ευκατάστατοι Έλληνες λένε ότι θα υποστηρίξουν τον Ανδρέα Παπανδρέου. Θεωρούν ότι είναι ο άνθρωπος που μπορεί να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις. Αν πεθάνει ή χάσει το μεταρρυθμιστικό του ζήλο, οι υποστηρικτές του θα στηρίξουν την Αριστερά. Υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις για τις αρετές του, αλλά ένα πολύ σημαντικό ποσοστό νέων και καλά ενημερωμένων Αθηναίων πιστεύει ότι είναι λογικός διάδοχος του πατέρα του και ότι η πολιτική του κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση». Και η αναφορά καταλήγει:

«Πρώτη φορά οι Έλληνες είναι τόσο απρόθυμοι να προβλέψουν το πολιτικό μέλλον. Υπάρχει η γενική πεποίθηση ότι πρέπει να γίνουν εκλογές. Αλλά και έντονες αμφιβολίες αν θα γίνουν. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι ο βασιλιάς έχει στόχο να σπρώξει τη χώρα προς δικτατορικές μορφές διακυβέρνησης. Δέχονται επίσης ότι αργά ή γρήγορα θα υπάρξει βία. Η κοινωνική ζωή στην Αθήνα είναι λαμπρή, όπως πάντα. Πολιτικά όμως υπάρχει απαισιοδοξία χωρίς προηγούμενο».

Το Φόρεϊν Οφις έστειλε την έκθεση Πάκαρντ στον Μάρεϊ, που την απέρριψε σχεδόν ανεπιφύλακτα. «Χωρίς να θέλω να αγνοήσω τους κινδύνους του λαϊκού μετώπου και της δικτατορίας, θεωρώ ότι οι φιλοπαπανδρεϊκές απόψεις που απηχούνται είναι μάλλον επιφανειακές παρά ουσιαστικές. Το ενδεχόμενο εξωκοινοβουλευτικής λύσης ή στρατιωτικού καθεστώτος συζητιέται. Το ενδεχόμενο του πραξικοπήματος, πάντως, τείνω να το αποκλείσω, εκτός και αν η Βουλή καταρρεύσει τελείως ή αν η κατάσταση σε ό,τι αφορά την ασφάλεια ξεφύγει από κάθε έλεγχο».

Το Μάιο του 1966, οι Εργατικοί βουλευτές Φρίσον και Τζάκσον έλαβαν μέρος στην πορεία ειρήνης του Μαραθώνα. Επιστρέφοντας, προειδοποίησαν τον υπουργό Εξωτερικών Μάικλ Στιούαρτ ότι στην Ελλάδα υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να εκδηλωθεί δεξιό πραξικόπημα.

Ο Στιούαρτ ζήτησε από το Φόρεϊν Οφις ανάλυση της κατάστασης στην Ελλάδα. Η απάντηση που έλαβε από τον Μάρεϊ (4 Ιουλίου 1966) συνοψίζεται ως εξής:

• Ο κίνδυνος δεξιού πραξικοπήματος κατά του παρόντος καθεστώτος έχει υποχωρήσει. Τον κίνδυνο αυτόν υπερβάλλει η άκρα Αριστερά για ίδιους σκοπούς. Το ενδεχόμενο πραξικοπήματος θα προκύψει μόνο εάν οι παπανδρεϊκοί σε συνεργασία με τους κομμουνιστές ξαναπάρουν την εξουσία.

• Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι ο βασιλιάς έχει εγκαταλείψει την αντίθεση του στην ιδέα ενός δεξιού πραξικοπήματος ή εξωκοινοβουλευτικής λύσης.

• Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι Αμερικανοί υποστηρίζουν αντιδραστικά στοιχεία στην Ελλάδα ή ότι η CΙΑ μελετά το ενδεχόμενο επέμβασης.

Με βάση αυτό, στις 20 Ιουλίου ο Στιούαρτ απάντησε εγγράφως στους βουλευτές: «Σε γενικές γραμμές, πιστεύω ότι ο κίνδυνος ανατροπής του κοινοβουλευτικού συστήματος στην Ελλάδα είναι μικρότερος από ό,τι εκτιμάτε».

Στο ερώτημα «πως ήταν δυνατό να έπεφτε τόσο έξω στις εκτιμήσεις του ο Βρετανός πρέσβης στην Αθήνα», η απάντηση είναι ότι ήδη είχε αρχίσει η μείωση της βρετανικής επιρροής στην Ελλάδα, ενώ αυξανόταν η αμερικανική. Παράλληλα η αντιπάθεια του Μάρεϊ για τους Παπανδρέου τον έκανε να εθελοτυφλεί.

 

ΤΟ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ

Έτσι την νύκτα της 20ης προς 21η Απριλίου 1967, καταλύθηκε η Δημοκρατία από μια ομάδα αξιωματικών που, συνωμοτώντας, πίστευαν ότι θα μπορούσαν να βγάλουν την Ελλάδα από το πολιτικό αδιέξοδο και από τον κίνδυνο διχασμού, με ένα πραξικόπημα.

Το τι δεινά έφερε τελικά η δικτατορία αυτή στην πατρίδα μας είναι σε όλους μας γνωστό.

Ποιες όμως ήταν οι δικαιολογίες που προβλήθηκαν από τους πραξικοπηματίες για την εγκαθίδρυση του δικτατορικού καθεστώτος;

Αυτές αναφέρονται σε ένα έντυπο που σας παρουσιάζω παρακάτω.

Πρόκειται για ένα ντοκουμέντο που προέρχεται από το τότε Γενικό Επιτελείο των Ενόπλων Δυνάμεων. Είναι το έντυπο της 4ης Διάλεξης (από μια σειρά εντύπων διαλέξεων) που δίδονταν στους αξιωματικούς που είχαν επιφορτιστεί με την διαφώτιση των στρατιωτών σε Θέματα Εθνικής Ενημερώσεως. Η διάλεξη είχε τίτλο «Τα αίτια της 21ης Απριλίου». Όσοι ασχολούνται ιστορικά με το θέμα της 21ης Απριλίου νομίζω ότι θα βρουν το ντοκουμέντο αυτό ενδιαφέρον.

 

 

 

 

Πηγές:

«Σύγχρονη πολιτική ιστορία» του Σπύρου Μαρκεζίνη

“Ε” ΙΣΤΟΡΙΚΑ.

1963:ΟXΙ - 1967: ΝΑΙ Του ΦΟΙΒΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ δημοσιογράφου-ερευνητή

ΟΙ ΑΓΓΛΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ 21η ΑΠΡΙΛΙΟΥ Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΝΙΑΠΤΗ δημοσιογράφου, ανταποκρίτριας της «Ε» (Λονδίνο, Αγγλία)