ΤΑ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΑΥΓΑ

 

 

ΤΑ ΠΑΣΧΑΛΙΝΑ ΑΥΓΑ

 

Μεγάλη Πέμπτη. Οι καμπάνες των εκκλησιών όλης της Ελλάδας με την ηχώ τους πρωί πρωί θα καλέσουν τους Χριστιανούς στη θεία λειτουργία.

Σε πολλά μέρη της χώρας μας επικρατεί το έθιμο, με την πρώτη καμπάνα η νοικοκυρά να ρίχνει στην κόκκινη βαφή το πρώτο αυγό το οποίο αφιερώνει στο Χριστό χαράζοντας IX και μετά το τοποθετεί στο εικονοστάσιο ολόκληρο το χρόνο. Μετά βάφει όσα αυγά θέλει ενώ συγχρόνως δένει στον εξώστη ή στο παράθυρο του σπιτιού μια κόκκινη κορδέλα ή απλώνει ένα κόκκινο ύφασμα και το μαζεύει μόλις αρχίσει ο Εσπερινός. Και αυτό γίνεται σε ανάμνηση της κόκκινης χλαμύδας που φόρεσαν στο Χριστό πριν τον οδηγήσουν στον Πιλάτο.

Το αυγό επειδή έχει το ζωντανό σπέρμα μέσα του ασκεί μεγάλο σεβασμό στους Έλληνες από τους μυθολογικούς χρόνους μέχρι σήμερα. Για τον λόγο αυτό ο λαός μας, σε πολλά μέρη πιστεύει ότι αυτό με την ευλογία της εκκλησίας αποκτά εξαιρετική δύναμη εναντίον κάθε καιρικής μεταβολής.

Με αυτή την πίστη μαζεύουν τα αυγά από μαύρες όρνιθες και τη Μεγάλη Πέμπτη ρίχνουν πρώτο στη βαφή ένα από αυτά στο όνομα της Παναγίας και σε όλη αυτή την ομάδα των αυγών δίνουν ιδιαίτερη ονομασία, Ευαγγελισμένα ή Μεγαλοπεφτιάτικα και Αναστημένα. Όμως την ονομασία αυτή την δίνουν από την ημέρα που θα τα πάνε στην εκκλησία για να ευλογηθούν. Μετά την ευλογία τα τοποθετούν στις ρίζες των καρποφόρων δέντρων, για να τους δώσουν (ή να φέρουν) άφθονα φρούτα.

Σε όλα τα χριστιανικά σπίτια του κόσμου την Μεγάλη Πέμπτη βάφονται κόκκινα αυγά και όπως είναι φυσικό σε πολλούς ανθρώπους γεννιέται το ερώτημα, πότε άρχισε και γιατί κυριάρχησε παντού αυτό το ωραίο έθιμο.

Λέγεται λοιπόν ότι η ιστορία ξεκίνησε από πάρα πολύ παλιά όταν ο Δίας ερωτεύτηκε την θνητή Λήδα, την σύζυγο του Τυνδάρεως και για να την κατακτήσει μεταμορφώθηκε σε κύκνο. Έτσι λοιπόν από το σμίξιμο αυτό η Λήδα γέννησε δύο αυγά. Από το ένα βγήκε η ωραία Ελένη και από το άλλο αυτό ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης.

Αλλά και η Αφροδίτη της Συρίας στις   Φοινικικές   παραδόσεις   γεννήθηκε από ένα αυγό που το εκκόλαψαν περιστέρια στις όχθες του Ευφράτη. Όμως και η μητέρα της Αγίας Τριάδας του Ινδικού Πανθέου, Βαβανή γέννησε τρία αυγά από τα οποία εκκολάφτηκαν ο Βράχμα ο Βισνού και ο Σίβα. Ασφαλώς λοιπόν και η χριστιανική θρησκεία έχει υποστεί κάποια επίδραση και από τους αρχαίους λαούς. Όμως κατά βάση το βάψιμο των κόκκινων αυγών είναι ένα εβραϊκό έθιμο.

 

 

Οι Ισραηλίτες γιόρταζαν πάντα το Πάσχα τους σφάζοντας έξω στην αυλή του σπιτιού τους, ένα καλοθρεμμένο αρνί φροντίζοντας πάντα το αίμα που έτρεχε από το λαιμό του να χυθεί μέσα σ’ ένα καθαρό κουβά

Η σφαγή του αμνού γινόταν σε ανάμνηση των γεγονότων που προηγήθηκαν της εξόδου των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο και προκειμένου να τιμήσουν τον Θεό που με άγγελο που τους έστειλε τους συμβούλεψε να σφάξουν αρνιά και με το αίμα τους να σημαδέψουν τις εξώπορτες των σπιτιών τους. Με αυτό τον τρόπο θα προφύλαγαν τα πρωτότοκα παιδιά τους από το θανατικό που ετοίμαζε ο Θεός για τα παιδιά των Αιγυπτίων προκειμένου να τιμωρήσει τον σκληρό Φαραώ για την αλαζονεία του που εμπόδιζε την Έξοδο των Εβραίων.

Με το αίμα του θυσιαζόμενου αμνού, πριν πήξει, ζωγράφιζαν επίσης ιερογλυφικά σημεία σε όλα τα δοχεία που γέμιζαν με νερό, το κατώφλι του σπιτιού τους και τους τοίχους, γιατί έτσι πίστευαν ότι έδιωχναν κάθε κακό πνεύμα.

Κάποιο Πάσχα, ένας Ιουδαίος αγόρασε αυγά για τις μεγάλες ημέρες, αλλά επειδή έλειπε η γυναίκα του  και μη βρίσκοντας κατάλληλο δοχείο, άρπαξε τον κουβά που το πρωί είχε συγκεντρώσει το αίμα του αρνιού που έσφαξε και χωρίς να προσέξει καθόλου τα υπολείμματα του αίματος που υπήρχαν ακόμη στο βυθό του δοχείου, τοποθέτησε τα αυγά πρόχειρα μέσα σ’αυτόν. Όταν αργότερα έφτασε η σύζυγος του άρχισε να τα βράζει. Παίρνοντας όμως και τα τελευταία αυγά για βράσιμο έμεινε με το στόμα ανοιχτό, από το ωραίο κόκκινο χρώμα που είχαν πάρει.

Άρχισε να φωνάζει από χαρά και φώναξε και τις γειτόνισσες της να τα δουν θεωρώντας τα κόκκινα αυγά σαν το καλλίτερο καλορίζικο σημάδι για το σπίτι της και την οικογένειά  της καθώς το κόκκινο χρώμα οι Εβραίοι, το θεωρούν ένδειξη θριάμβου και μεγάλης χαράς.

Από εκείνη την ημέρα επεκράτησε το έθιμο στους Ισραηλίτες να βουτούν στο αίμα του αρνιού, πρώτα όσα αυγά διέθεταν, και μετά να χρίζουν την αυλόπορτα, τους τοίχους του σπιτιού τους, μα κυρίως και το κατώφλι της πόρτας με το αίμα του για να δείξουν ότι δεν παρέλειψαν να κάνουν και την θυσία τους στο Σαβαώθ.

Αλλά επειδή όμως κατά κάποιο τρόπο έφευγε το αίμα από τα αυγά όταν τα έβραζαν, γι' αυτό    σκέφθηκαν    και    τα έβραζαν πρώτα άσπρα και μετά τα έβαφαν με τ’ αρνίσιο αίμα. Έτσι διατηρείτο το κόκκινο χρώμα ζωηρότατο.

 

 

Πέρασαν χρόνια και χρόνια και κάποια στιγμή ήλθε στη γη ο Υιός του Θεού, ο Χριστός της Αγάπης και της Ειρήνης ο μεγάλος διδάσκαλος των ανθρωπιστικών αληθειών που πλήρωσε αυτή τη διδασκαλία του με σταυρικό θάνατο για να αναστηθεί, όπως προέβλεπαν οι Γραφές την τρίτη μέρα.  

Σύμφωνα με μια παράδοση, όταν αναστήθηκε ο Χριστός το είπαν σε μια γυναίκα και αυτή δεν το πίστεψε και είπε. « Όταν τα άσπρα αυγά που κρατώ θα γίνουν κόκκινα τότε θα αναστηθεί και ο Χριστός». Και τότε αυτά πήραν το κόκκινο χρώμα

Ο Χριστιανισμός επεκράτησε και σε ένδειξη μεγάλης χαράς για τον θρίαμβο της Αναστάσεως οι εκχριστιανισμένοι Εβραίοι εξακολούθησαν να βάφουν κόκκινα αυγά. Για μερικούς βάφονταν κόκκινα σε ανάμνηση του χυμένου αίματος του Χριστού, για άλλους το κόκκινο χρώμα ήταν η έκφραση χαράς για το ευτυχισμένο γεγονός της Ανάστασης του Κυρίου.

Έτσι σίγα σιγά, στα χρόνια που ακολούθησαν, καθιερώθηκε και στη νέα θρησκεία αυτό το ωραιότατο έθιμο και δεν άργησαν όλοι οι Χριστιανοί του κόσμου να βάφουν: κόκκινα τα αυγά αλλά ακόμα και με άλλα χρώματα για να δείξουν τη μεγάλη χαρά τους.

Στην Ελλάδα εκτός του βαψίματος των κόκκινων αυγών καθιερώθηκε και το τσούγκρισμα των αυγών το Πάσχα, γιατί πίστευαν ότι το τσούγκρισμα συμβόλιζε την Ανάσταση του Κυρίου. Δηλαδή όπως από το σπασμένο κέλυφος αναπηδά η ζωή, το μικρό κοτοπουλάκι, έτσι και από τα σπασμένα δεσμά  του  τάφου  επανήλθε η ζωή. «Εκ του θανάτου άνθρωπος».

 

 

Λέγεται ότι το έθιμο του τσουγκρίσματος των κόκκινων αυγών το καθιέρωσε πρώτα στη βυζαντινή αυλή ο Μέγας Κωνσταντίνος μαζί με τη μητέρα του Αγία Ελένη Στην τελετή αυτή τηρούνταν αυστηρά όλοι οι κανόνες της μεγάλης εθιμοτυπίας. Στην αυτοκρατορική αίθουσα, ο αυτοκράτορας και η μητέρα του στα χρυσοποίκιλτα ντυμένοι με τις ολόχρυσες κορώνες στο κεφάλι τους, κάθονταν στους θρόνους τους. Δίπλα στην αυτοκράτειρα την πρώτη Δέσποινα του Βυζαντίου, στέκονταν η κυρία επί των τιμών και δεξιά του αυτοκράτορα, ο πρώτος υπασπιστής του.

Στις δέκα το πρωί της Κυριακής του Πάσχα άρχιζε η λαμπρή τελετή. Οι καλεσμένοι πλησίαζαν, ντυμένοι και αυτοί πολυτελέστατα, τον αυτοκράτορα, υποκλίνονταν μπροστά του, και μετά η Κυρία επί των τιμών τους έδινε από ένα κόκκινο αυγό από το πολύτιμο ολόχρυσο πανέρι που κρατούσε για να τσουγκρίσουν, πρώτα με τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο και μετά με τη βασιλομήτορα Ελένη. Αν έσπαζε το αυγό του αυτοκράτορα τότε ο υπασπιστής του, του έδιδε άλλο, και ξανάρχιζε το τσούγκρισμα με τον Κωνσταντίνο ενώ συνεχώς δίνονταν εγκάρδιες ευχές. Όταν τελείωνε η τελετή του τσουγκρίσματος σηκωνόταν το αυτοκρατορικό ζεύγος και με  μεγαλόπρεπα προχωρούσε στη διπλανή αίθουσα, ακολουθούμενο από τους προσκεκλημένους προκειμένου να καθίσουν στο πασχαλινό τραπέζι.  

Αργότερα επί βασιλείας του Μανουήλ Κομνηνού εξακολούθησε η ίδια φυσικά γιορταστική ατμόσφαιρα της Κυριακής του Πάσχα, με τη διαφορά πως ο αυτοκράτορας για να ευχαριστήσει περισσότερο τους αυλικούς του, τους πρόσφερε χρυσωμένα αυγά, τα οποία προηγουμένως είχανε κοπεί στη μέση με μεγάλη προσοχή και σε κάθε αυγό είχαν βάλει  μέσα  κοσμήματα,   κομψοτεχνήματα και διάφορα άλλα πολύτιμα αντικείμενα. Μετά τα ξανακολούσαν και έτσι περίμενε καθένας και μια μεγάλη έκπληξη.

Σε πολλά μέρη της Ελλάδας επικρατεί η συνήθεια την νύχτα της Αναστάσεως, όταν ο παπάς διαβάζει τη μεγάλη ευχή του Ιωάννου του Χρυσόστομου και μόλις ψάλλει «Νηστεύσαντες και μη νηστεύσαντες ευφρανθήτε σήμερον» να βγάζουν οι εκκλησιαζόμενοι τα κόκκινα αυγά από την τσέπη τους και να τα τσουγκρίζουν μεταξύ τους, τρώγοντας από λίγο - λίγο για να διαρκέσει όσο να τελειώσει το διάβασμα της ευχής.

Στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως εξακολουθεί και σήμερα ο Πατριάρχης να μοιράζει ευλογημένα αυγά την Κυριακή του Πάσχα σε όλο το εκκλησίασμα ενώ και στις Μητροπόλεις ο Δεσπότης πάντα μοίραζε από δύο αυγά σε όσους πήγαιναν να πάρουν την ευλογία του την Κυριακή του Πάσχα. Το  τόσο ωραίο  αυτό έθιμο που θύμιζε βυζαντινή εποχή έχει εδώ και χρόνια που σταμάτησε.

 Από άρθρο της Ερατώς Μελού