Θαλάσσιοι κήποι με αρχαιότητες και ο Δημήτρης Καζιάνης

 

Από την ιστορία της εναλίου αρχαιολογίας

Θαλάσσιοι κήποι με αρχαιότητες και ο Δημήτρης Καζιάνης

Το 1997 είχε χαρακτηριστεί, εκ των συγκυρίων, έτος αρχαιολογικών ανασκαφών, για τη μικρή μας χώρα. Όμως καλό θα είναι να μην ξεχνάμε ότι οι αρχαιολογικοί μας θησαυροί υπάρχουν όχι μόνο θαμμένοι και καλυμμένοι με μπετόν ή χώμα αλλά και διάσπαρτοι στα παράλια και στις θάλασσες μας.

Στα βάθη των βυθών κρύβεται η άλλη πλευρά του ελληνικού πολιτισμού. Αυτού που για κάποιους λόγους, κυρίως φυσικούς, καταποντιζόταν κατά την αρχαιότητα εξ αιτίας φυσικών φαινομένων με πόλεις να βυθίζονται και  πλοία να καταποντίζονται  μαζί με τα πληρώματα και τα εμπορεύματα - από καρπούς και λάδι μέχρι νομίσματα, αγάλματα και σκεύη καθημερινής χρήσης – που μετέφεραν . Δεν είναι λίγες οι φορές που ανασύρονται από το βυθό της θάλασσας ευρήματα που συμβάλλουν αποφασιστικά και σχεδόν μοιραία θα έλεγε κανείς στην ανάπτυξη της αρχαιολογικής επιστήμης.

Πίσω από αυτές τις ανασκαφές στις θάλασσες και τα παράλια βρίσκεται η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού, με ανθρώπους που δουλεύουν ασταμάτητα με πολύ πάθος και κυρίως πίστη σε αυτό που κάνουν. Ψυχή αυτής της υπηρεσίας υπήρξε για ένα διάστημα και ο Δημήτρης Καζιάνης, ένας επιστήμονας, που αν και πέρασε κάμποσους υφάλους στα χρόνια που βρισκόταν στην υπηρεσία, κατάφερε να επιπλεύσει λόγω του ειδικού του βάρους.

Σε ερώτηση δημοσιογράφων τον Φεβρουάριο του 1997 για τα πεπραγμένα της εποχής ο Δημήτρης Καζιάνης τους είπε ότι έπρεπε να περιμένουν την χρονιά εκείνη πολύ σημαντικά ευρήματα από το ναυάγιο που είχε εντοπιστεί πριν από δυόμισι χρόνια στην περιοχή της Φαγκρούς. στις Βόρειες Σποράδες. Άλλωστε στα 1996 ήρθε στο φως ένα εκπληκτικό εύρημα, ένα κομμάτι ξύλου από τμήμα του σκαριού του αρχαίου ναυαγίου του πλοίου, ένα «φτωχό» -αρχικά – αντικείμενο που θα χρησίμευε όμως στις μελλοντικές έρευνες σαν την κρυμμένη εικόνα για περισσότερα στοιχεία στην αρχαία ναυπηγική.

Η έρευνα στα 1994 είχε φέρει στο φως ένα θαλάσσιο κήπο, σπαρμένο με αμφορείς, τα λείψανα μιας παμπάλαιας άγκυρας και το τμήμα του ξύλου. Το ναυάγιο αυτό είχε εντοπιστεί σε βάθος 30-35 μέτρων με φορτίο που προερχόταν από τη Μένδη, μια από τις αρχαίες πόλεις της Χαλκιδικής.

 

Η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων ιδρύθηκε ως περιφερειακή υπηρεσία με έδρα την Αθήνα, το 1976. Ο Δημήτρης Καζιάνης αγωνιζόταν με κάθε τρόπο για την καλύτερη διασφάλιση του καταδυόμενου προσωπικού (των δυτών, δηλαδή) που δεν ξεπερνούσαν τότε τους 30, ενώ αυξάνονταν συχνά τους καλοκαιρινούς μήνες που οι έρευνες γίνονταν πιο εντατικά.

Δυστυχώς ένα όνειρό του που είχε αναφερθεί στην δημοσιογράφο Μαρίκα Αρβανιτοπούλου για την ίδρυση του Ελληνικού Κέντρου Υποβρύχιας Αρχαιολογίας στο Νιόκαστρο της Πύλου δεν υλοποιήθηκε αν και τo 1998 το Νιόκαστρο παραχωρήθηκε στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.  Όπως αναφέρει όμως ο επίτιμος έφορος αρχαιοτήτων Γιώργος Παπαθανασόπουλος «το Ελληνικό Κέντρο Υποβρύχιας Αρχαιολογίας Πύλου, παρά τους κόπους και το υψηλό κόστος που δαπανήθηκε στα έργα της πενταετίας 1982-87, δεν εγκαταστάθηκε ποτέ στο φρούριο και δεν εκπλήρωσε το σκοπό για τον οποίο ιδρύθηκε, ίσως γιατί οι αρμόδιοι δεν κατάλαβαν ότι όλα αυτά δεν έγιναν για να λειτουργήσουν… ως χώροι εκθέσεων, αμφορέων και αρχαιολογικών αποθηκών». 

 

Το 1963 είχε εντοπιστεί στο ακρωτήριο Σπίθα της Μεθώνης το λεγόμενο ναυάγιο των κιόνων, ένα φορτίο κιόνων του 3ου μ.Χ. αιώνα που πιθανότατα προέρχονται από κάποιο μνημειακό χώρο. Την ίδια χρονιά, πολύ κοντά σε αυτό το ναυάγιο είχε εντοπίσει ο αυτοδύτης Ν. Καρτελιάς τέσσερις ρωμαϊκές σαρκοφάγους. Τα βάθη και των δύο ναυαγίων είναι από επτά έως έντεκα μέτρα και ο χώρος, επειδή πρόκειται για ακίνητα μνημεία στο βυθό, είναι ιδανικός -σύμφωνα πάντα με τους ειδικούς- για τη δημιουργία του πρώτου επισκέψιμου αρχαιολογικού πάρκου της χώρας.  

 

Το Δεκέμβριο του 1995 ένας ψαράς, ο Α. Χατζηαντωνίου από την Κάλυμνο, ειδοποίησε την αρμόδια Εφορεία για ένα άγαλμα που εντόπιζε στο θαλάσσιο βυθό. Λίγο μετά ανασυρόταν από το βυθό η «Κυρά της Καλύμνου», ένα πανέμορφο άγαλμα, χάλκινο, που μοιάζει με Ηρακλειώτιδα και χρονολογείται γύρω στα 300 π.Χ. «Τέτοιου είδους εύρημα έχουμε να δούμε από το 1926. Τότε ήταν η ανακάλυψη του αριστουργήματος του χάλκινου αγάλματος του Ποσειδώνα ή Δία που βρίσκεται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Αυτό το είχε ανακαλύψει ένας καπετάνιος από το Τρίκερι, στη θαλάσσια περιοχή έξω από το Αρτεμήσιο», είπε τότε ο Δημ. Καζιάνης, μιλώντας με ενθουσιασμό για την κόρη που βρισκόταν τότε στα εργαστήρια της Εφορείας, κάτω από την Ακρόπολη στο στάδιο της αφαλάτωσης. «Προσπαθούμε να μην κάνουμε λάθη, να μην επιφέρουμε καταστροφές στο άγαλμα», τόνιζε ο παθιασμένος αρχαιολόγος. Στα πολύ σημαντικά ευρήματα της εποχής συγκαταλεγόταν και το ένα από τα τέσσερα ναυάγια που εντόπισε η Εφορεία στα ερημικά νησιά Ψαθούρια και Κυρά Παναγιά.

Ο Δημήτρης Καζιάνης -επίτιμος έφορος Αρχαιοτήτων- έφυγε στις 2.10.2012 ξαφνικά στα 63 του χρόνια. «Καλοκάγαθος» έμοιαζε με «γίγαντα με την αυστηρή όψη αλλά την καρδιά μικρού παιδιού», περιγράφουν εύστοχα οι συνάδελφοί του στον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων.

Ο Δημήτρης Καζιάνης, από τους ανήσυχους και αφοσιωμένους αρχαιολόγους της γενιάς του, μαχητικός, αγχώδης και παθιασμένος για την επιστήμη του αλλά και το δίκαιο των ανθρώπων που την υπηρετούν, υπηρέτησε για χρόνια στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων που ήταν και το μεγάλο πάθος του και ως το 2010 στην Εφορεία Αρχαιοπωλείων και Ιδιωτικών Αρχαιολογικών Συλλογών. 

 

Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας - Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και ξεκίνησε την καριέρα του το 1975 ως ωρομίσθιος αρχαιολόγος στη Ζ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων και στη Β΄ ΕΠΚΑ όπου το 1981 διορίστηκε τακτικός υπάλληλος. Δύο χρόνια αργότερα τοποθετήθηκε στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων όπου το 1987 ορίστηκε προϊστάμενος. Έπειτα από μια μετακίνηση στη Γ΄ ΕΠΚΑ τοποθετήθηκε εκ νέου προϊστάμενος της Εναλίων Αρχαιοτήτων τον Νοέμβριο του 1993, πέντε χρόνια αργότερα καθαιρέθηκε και συνέχισε στη Γ΄ ΕΠΚΑ. Τον Ιούνιο του 2000 επέστρεψε στην οργανική του θέση, ενώ δύο χρόνια αργότερα ανέλαβε διευθυντής της Εφορείας Αρχαιοπωλείων και Ιδιωτικών Αρχαιολογικών Συλλογών.

Εργάστηκε, μεταξύ άλλων, σε σωστικές ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή της Αρχαίας Ολυμπίας, ασχολήθηκε με την καταγραφή της συλλογής των νομισμάτων και των επιγραφών του Μουσείου. Στην Εφορεία Εναλίων επί των ημερών του ήρθαν στο φως σημαντικά ευρήματα με νέους εντοπισμούς αρχαίων ναυαγίων, όπως το ναυάγιο του 5ου αι. στη Φαγκρού των Β. Σποράδων, ο πρωτοελλαδικός οικισμός στο Σαλάντι Αργολίδος κ. ά.

Εκλεγόταν διαρκώς στο Δ.Σ. του Συλλόγου Εκτάκτων Αρχαιολόγων, ενώ διετέλεσε και πρόεδρος. Δεν φοβόταν να συγκρουστεί και όπως σημειώνει ο ΣΕΑ: «Αυτός ήταν και ο λόγος που δεν ήταν αρεστός, γνώρισε και διώξεις αλλά επέστρεφε πάντα δικαιωμένος». Η κηδεία του έγινε στο Κιάτο στην εκκλησία Παναγίτσα του οικισμού Κανελλοπούλου.

Πηγές

Άρθρο της Μαρίκας Αρβανιτοπούλου στο ΡΗΛΑΞ της 2ας Φεβρουαρίου 1997 με τίτλο «Θαλάσσιοι κήποι με αρχαιότητες»

Άρθρο της Γ. Σύκκα στο https://www.kathimerini.gr/culture/469809/dim-kazianis-pathiasmenos-archaiologos/

https://www.archaiologia.gr/blog/2012/07/23/νιόκαστρο-πύλου-ελληνικό-κέντρο-υποβ/

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh352.jsp?obj_id=1608