Αλεξανδρινές Μορφές Υπατία και Αγία Αικατερίνη

 

Αλεξανδρινές Μορφές

Υπατία και Αγία Αικατερίνη

 

Στη δύση του αρχαίου κόσμου και στην αυγή μιας νέας εποχής, τότε που η Αλεξάνδρεια έμοιαζε ακόμη με φλόγα που πάλευε να μείνει αναμμένη μέσα στο σκοτάδι των ταραγμένων αιώνων, αναδύθηκαν δύο γυναίκες τόσο διαφορετικές – και τόσο παράλληλες – ώστε η ιστορία, αιώνες αργότερα, κάποιες φορές τις μπέρδεψε. Η μία, η Υπατία, υπήρξε θυγατέρα της ελληνικής σκέψης και της επιστήμης. Η άλλη, η Αικατερίνη υπήρξε παιδί της νεαρής Εκκλησίας, σύμβολο πίστης και μαρτυρίου. Και οι δύο τέκνα της ίδιας πόλης, της Αλεξάνδρειας που άλλοτε είχε φιλοξενήσει το μεγάλο Μουσείο, τη Βιβλιοθήκη και τα πιο ανήσυχα πνεύματα της οικουμένης.

Η Υπατία γεννήθηκε στον καιρό που το φως του ελληνισμού πάσχιζε ακόμη να κρατηθεί. Κόρη του Θέωνος, μεγάλωσε ανάμεσα σε παπύρους, αστρονομικά όργανα και μαθηματικά διαγράμματα. Στο Μουσείο της Αλεξανδρείας, όπου άλλοτε ο Ερατοσθένης είχε μετρήσει το μέγεθος της γης και ο Ευκλείδης είχε θεμελιώσει τη γεωμετρία, η Υπατία δεν έμαθε απλώς αλλά και δίδαξε. Με τη φωνή της να κυλά σαν καθαρό νερό και με το νου της ακονισμένο, συγκέντρωνε πλήθος μαθητών. Ανάμεσά τους ήταν κι ο Συνέσιος ο Κυρηναίος, μετέπειτα επίσκοπος, που της έγραφε επιστολές ευγνωμοσύνης για την πνευματική της καθοδήγηση.

Όμως εκείνη την εποχή η Αλεξάνδρεια έβραζε σαν καζάνι. Πάθη, θρησκευτικοί ανταγωνισμοί, πολιτικές διαμάχες. Το κύρος και η ελευθερία της Υπατίας έγιναν για κάποιους σκιά απειλητική. Η φήμη της, το πλήθος που την ακολουθούσε, η ευθυκρισία της – όλα ερέθιζαν όσους φοβούνταν την ισχύ ενός λόγου που δεν χωρούσε σε δογματικά καλούπια.

Το 415 μ.Χ., σε μια από εκείνες τις σκοτεινές μέρες όπου οι δρόμοι της Αλεξάνδρειας έβραζαν από φανατισμό, μια ομάδα φανατισμένων μοναχών την άρπαξε από το άρμα της. Την έσυραν στο Καισάριο, την ξέντυσαν και τη θανάτωσαν με θραύσματα αγγείων, διαμελίζοντας το σώμα της και ρίχνοντάς το στη φωτιά. Ο θάνατός της, βίαιος και αδικαιολόγητος, έμεινε ως πληγή στη μνήμη της πόλης. Σαν να κάηκε μαζί της και κάτι από το ελληνικό πνεύμα που επί αιώνες άνθιζε εκεί.

 

Κι ενώ η Υπατία έσβηνε μέσα στη δίνη των συγκρούσεων, μια άλλη μορφή, ήδη τυλιγμένη με το φωτοστέφανο της παράδοσης, συνέχιζε να ζει στις καρδιές των πιστών: η Αγία Αικατερίνη. Η ιστορία τη θέλει κόρη του έπαρχου Κώνστα, όμορφη, μορφωμένη και απτόητη μπροστά στους φιλοσόφους της εποχής της. Λέγεται πως συζήτησε με πενήντα σοφούς και τους οδήγησε στην πίστη της. Η επιμονή, το θάρρος και η καθαρότητά της εξόργισαν τον αυτοκράτορα. Και όπως συχνά γίνεται με όσους επιμένουν σε κάτι που υπερβαίνει την τάξη του κόσμου, οδηγήθηκε στο μαρτύριο: βασανίστηκε και αποκεφαλίστηκε τον καιρό του Μαξιμιλιανού. Η μνήμη της τιμάται στις 25 Νοεμβρίου.

Με τον καιρό, οι δύο αυτές Αλεξανδρινές παρθένες — η μία της επιστήμης, η άλλη της πίστης — άρχισαν να συγχέονται στη λαϊκή φαντασία. Η χριστιανική παράδοση έντυσε την Αικατερίνη με τη σοφία της Υπατίας: της έδωσε διαβήτη και σφαίρα στις εικόνες, σύμβολα της γεωμετρίας και της αστρονομίας — επιστήμες που υπηρετούσε η Υπατία. Ίσως γιατί ο κόσμος είχε ανάγκη από μια μορφή που να ενώνει το πνεύμα και την πίστη, τη γνώση και το μαρτύριο. Ίσως γιατί η ιστορία, όταν περνά μέσα από τους αιώνες, μοιάζει κάποτε να παίρνει τα πρόσωπα των ανθρώπων και να τα συγκολλά για να πει μια βαθύτερη αλήθεια.

Όπως κι αν έγινε, σήμερα ξέρουμε πως η Αικατερίνη και η Υπατία υπήρξαν δύο διαφορετικές παρουσίες: η μία μάρτυρας της πίστης, η άλλη μάρτυρας της γνώσης. Δύο φωτεινές φιγούρες που γεννήθηκαν στην ίδια πόλη, σε καιρούς θολούς, και που ο θάνατός τους, τόσο διαφορετικός, μα και τόσο ίδιος στην τραγικότητα, συνεχίζει να μας θυμίζει ότι η Αλεξάνδρεια υπήρξε κάποτε το σημείο όπου συναντήθηκαν και συγκρούστηκαν οι μεγάλες παραδόσεις του κόσμου.

Δύο γυναίκες. Δύο εποχές. Μία πόλη. Και μια ιστορία που ακόμη μας ζητά να τη διηγηθούμε.

Κων. Γραικιώτης 

Πηγές :

Πηγές:

ΕΠΤΑ ΗΜΕΡΕΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ : Αικατερίνη η αγία. Υπατία η φιλόσοφος

https://www.pemptousia.gr/2015/05/ypatia/

https://atexnos.com/υπατία-και-αγία-αικατερίνη-δύο-πρόσωπ/