Οι μεγάλες ευθύνες του Πόντιου Πιλάτου για τη σταύρωση του Ιησού Χριστού

 

Ο Πόντιος Πιλάτος

ως διαχρονικό πρόσωπο και πρότυπο υποκρισίας

 

«Στην Ιστορία θα παραμείνει ως ο μεγάλος ένοχος γιατί, αφού πίστεψε, αν πίστεψε, στην αθωότητα Εκείνου, στη συνέχεια, παίζοντας θέατρο, έδωσε τη συγκατάθεση του να εκτελεστεί»

Ο Πιλάτος, ως διαχρονικό πρόσωπο και πρότυπο υ­ποκρισίας «Αθώος ειμί από του αίματος του δι­καίου τούτου, υμείς όψεσθε»¹. Με τα λόγια αυτά, ο Πιλάτος πίστεψε πως ο ίδιος απαλλάχθηκε από την ευθύνη εκείνης της καταδίκης και ότι έπεισε και τους άλλους για τη δική του αθωότητα.

Νόμισε ότι πέταξε από πάνω του την ιστορική ενοχή, γέννημα της πιο σκλη­ρής απόφασης στα δικαστικά χρονικά, και ήλπισε ότι αρκεί μια προσποιητή ο­μολογία κι ένα κανάτι νερό για να διώ­ξουν το ιστορικό άγος που θα τον ακο­λουθούσε και τις Ερινύες από την ψυ­χή, προφανώς γιατί επικύρωσε μια θα­νατική καταδίκη παρασυρμένος, όπως σημειώ­νει ο Βάρναλης, από «τ' άγνωμα πλήθη»² και από τις πιέσεις και τους υπαινιγ­μούς για προσωπική ευ­θύνη ενός σάπιου ιερα­τείου.

Έτσι ο φόβος για να μη χάσει το αξίωμα του έγινε η αιτία να υπογράψει την καταδίκη ενός αθώου. Στο σημείο ακριβώς αυτό βρί­σκεται η διπλή ευθύνη του Πιλάτου. Ευθύνη για τη σχεδόν αδιαμαρτύρητα υ­ποταγή του στις αξιώσεις του ιερατικού κατεστημένου ευθύνη· γιατί προσποιή­θηκε ότι δεν συμφωνεί με εκείνη τη σταύρωση, την ο­ποία όμως στη συνέχεια ε­πικύρωσε.

Επομένως, απέναντι στην Ιστορία θα παραμείνει ως ο μεγάλος ένοχος, γιατί, αφού πίστεψε, αν πίστεψε, στην αθωότητα Εκείνου, στη συνέχεια, παίζοντας θέατρο, έδωσε τη συγκατάθεση του να εκτελεστεί ό,τι ουσιαστικά είχε προαποφασιστεί.

Εύλογα, βέβαια, θα μπορούσε να ρω­τήσει κάποιος: Και η «προσπάθεια» που κατέβαλε για να Τον σώ­σει δεν θα πρέπει να εκτιμηθεί; Και ε­κείνα τα μέσα - έξω από το πραιτώριο με τις ερωτήσεις προς τον Ιησού και τις α­νακοινώσεις προς τον όχλο - θέατρο του παραλόγου - δεν θα πρέπει να αναγνω­ριστούν ως μια κίνηση αποτροπής της κα­ταδίκης; Και η απόφαση του να κάνει χρή­ση της προνομίας που του έδινε ο νόμος, να απολύει δηλαδή κατά την εορτή του Πάσχα έναν κατάδικο, δεν θα πρέπει να ερμηνευτεί ως πρωτοβουλία αποτροπής τέλεσης εγκλήματος κατά αθώου ανθρώ­που;

Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά, χω­ρίς φόβο, πάθος ή προκατάληψη, έχει ως ακολούθως. Η στάση του Πιλάτου α­πέναντι στον Ιησού καθορίστηκε από την επιθυμία, τη θέση και τη στάση του ιε­ρατείου, των Γραμματέων και των Φαρισαίων που επηρέαζαν άμεσα τον ό­χλο - ο Βάρναλης σκιαγραφεί με από­λυτη επιτυχία τη στάση, αντίδραση του πλήθους απέναντι στον Ιησού:

Αν τα πλήθη αλαλάζανε - αλιά σου –

δεν ηξαίραν ακόμα ούτε ποιο τ' όνο­μα σου³

και υπέβαλαν σ' αυτό τον όχλο τον τρό­πο αντίδρασης.

Αυτό συνάγεται από τον τρόπο που ήθελε ο Πιλάτος να κάνει χρή­ση της προνομίας του. Αφού ήταν δι­καίωμα του να απολύει στη γιορτή του Πάσχα έναν από τους καταδικασμένους στην εσχάτη των ποινών, γιατί ρώτησε το συρφετό ποιον από τους δύο να απολύσει, Βαραββά ή Χριστόν τη στιγμή που καλά ήξερε ότι θα απαιτούσε τον Βαραββά; «Ηδη γαρ ότι διά φθόνον παρέδωκαν αυτόν⁴». Και εκείνο το «εξουσίαν έχω σταυρώσαι σε και εξουσίαν έ­χω απολύσαι σε⁵», πού πήγε; Και το μήνυμα που του απέστειλε η σύζυγος του - Πρόκλη τ' όνομα της, η οποία στη συνέ­χεια ασπάστηκε το Χρι­στιανισμό και μαρτύ­ρησε - «μηδέν σοι και τω δικαίω εκείνω· πολ­λά γαρ έπαθον σήμε­ρον κατ' όναρ δι’ αυ­τόν⁶» τι απέγινε;

Το ενδιαφέρον του Πιλάτου για τον Ιησού ήταν ενδιαφέρον λόγου, σκηνοθετημένη παρά­σταση, θεατρική φαρ­σοκωμωδία, που εξελισσόταν μεταξύ ενός δωματίου, ενός εξώστη και μιας πλατείας και με πρωταγωνιστές τον ίδιο και τον όχλο, α­φού ο Ιησούς«εσιώπα».Ουσιαστικά ο Πι­λάτος δεν έκανε τίποτα το σοβαρό για να απόκαλυφθεί η αθωότητα του Χριστού και να αποτραπεί η εις θάνατον καταδί­κη του και η εκτέλεση της καταδίκης αυ­τής. Έκανε όμως τα πάντα για να μείνει στην Ιστορία ως το σύμβολο της υπο­κρισίας, ως ο ηθοποιός που προσποιεί­ται τον αθώο ενώ γνωρίζει το μέγεθος της ευθύνης του.

Η στάση του Πιλάτου απέναντι στο Χρι­στό έχει εμπνεύσει λογοτέχνες, οι οποίοι δημιούργησαν έργα με ερέθισμα την υ­ποκρισία και με στόχο να καταδειχθεί ότι το κακό, όποια κι αν είναι η σύστα­ση του και με όποιον τρόπο και αν αυ­τό εκτελείται, χρειάζεται τους φυσικούς αυτουργούς, τους ηθικούς αυτουργούς - αυτοί πάντα υποκρίνονται ότι δεν γνω­ρίζουν - και όσους δέχονται ή ανέχο­νται την τέλεση του.

Ο Γιώργος Σεφέ­ρης ραπίζει αυτή την τακτική και την α­ποκαλύπτει:

Ποιος άκουσε καταμεσήμερα

το σύρσιμο του μαχαιριού στην ακονόπετρα;

Ποιος καβαλάρης ήρθε με το προσάναμμα και το δαυλό;

Και ποιος ξεκοίλιασε

τη γυναίκα, το βρέφος και το σπίτι;

Ποιος έφυγε χτυπώντας πέταλα στις πλά­κες;

Καθένας νίβει τα χέρια του και τα δροσίζει.

Ένοχος δεν υπάρχει, καπνός.

Κατάργησαν τα μάτια τους, τυφλοί.

Μάρτυρες δεν υπάρχουν πια για τί­ποτε⁷.

Ο ποιητής με τα αλλεπάλληλα «ποιος», που θυμίζουν τα «ουαί» του Χριστού, μαστιγώνει την υπο­κρισία των ανθρώ­πων και των λαών και ξεσκεπάζει όσους υποκριτικά διατείνο­νται ότι δεν ξέρουν τίποτα για το κακό που έγινε, έστω κι αν αυτό έλαβε χώρα καταμεσήμερα, έστω κι αν ο καβαλάρης, μετά το έγκλημα που διέπραξε, έφυγε χτυ­πώντας επιδεικτικά και προκλητικά πέ­ταλα στις πλάκες.Η υποκρισία μάλιστα κορυφώνεται, ό­ταν αυτός που δέχτηκε ή ανέχτηκε να γίνει το κακό «νίβει τα χέρια του και τα δροσίζει». Φαίνεται ότι ο Πιλάτος πο­τέ δεν πέθανε.Ζει και θα ζει στους αιώνες, υπεύ­θυνος για εκείνη τη δίκη, για εκείνη την καταδίκη, για εκείνο το θάνατο, για όσες δίκες και για όσα ε­γκλήματα έγιναν από τότε και για όσα θα ακολουθήσουν. Θα ζει για να πλένει τα χέρια του, πι­στεύοντας ότι έτσι αποπλένει τους ρύ­πους της ευθύνης και την ενοχή του.

Ο κόσμος όμως θα ξέρει ότι για ό,τι κακό γίνεται στον κόσμο κάποιος Πιλάτος θα βρίσκεται πίσω που θα «πλένει τα χέ­ρια του και θα τα δροσίζει» - υποκρι­σία και όφελος.

Παράδειγμα: Κύπρος, Παλαιστίνη και διεθνής κοινότητα θεάται το έγκλημα που έγινε. Κρέων και Πιλάτος - ο Κρέων ε­ντάσσεται στους πρώτους καταγεγραμ­ένους υποκριτές, ο οποίος, αφού κα­ταδίκασε την Αντιγόνη σε θάνατο, είχε το θράσος να πει: «Ημείς γαρ αγνοί του-τί τήνδε την κόρην μετοικίας δ' ουν της άνω στερήσεται⁸» - και οι διαχρονικά ό­μοιοι τους θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ποτέ δεν θα μπορέσουν να ανακόψουν την πορεία ή να κάμψουν το φρόνημα προς τη θυσία ό­λων εκείνων που έχουν επιλέξει να βα­δίσουν την οδό του μαρτυρίου, γιατί αυ­τοί βαθιά πιστεύουν και καλά γνωρίζουν ότι: « Οποιου του μέλλει ανάσταση το Γολ­γοθά περνάει».

Σημειώσεις

1 Κατά Ματθαίον κεφ. Κζ\ 24

2 Η Μάνα του Χριστού

3 Η Μάνα του Χριστού

4 Κατά Ματθαίον κεφ. Κζ, 18

5 Κατά Ιωάννην κεφ. Ιθ, 10

6 Κατά Ματθαίον κεφ. Κζ, 19

7 Επί σκηνής

8 Σοφ. Αντ. στ. 890-1

«Για ό,τι κακό γίνεται στον

κόσμο, κάποιος Πιλάτος θα βρίσκεται

πίσω που θα πλένει τα χέρια του»

Αρθρο του Καθηγητή Δημ. Ιω. Κουκουλομμάτη

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

Μεγάλη Παραοκευή 25 Απριλίου 2003