Από το Ευαγγέλιο... στο καθημερινό μας λεξιλόγιο

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πόσο συχνά χρησιμοποιούμε λέξεις ή ακόμη και φράσεις ολόκληρες, παρμένες μέσα από τα ευαγγελικά κείμενα; Η περίοδος της Μεγάλης Εβδομάδας μάς δίνει μια πρώτης τάξης ευκαιρία για να δούμε ποιες διατηρήθηκαν επί αιώνες, από την εποχή του Χρίστου μέχρι σήμερα.

Ιδού ο Νυμφίος έρχεται: Σε πε­ρίπτωση γαμπρού ή φίλου μας περιποιημένου.

Τα αργύρια: Έτσι λέει συχνά ο λαός μας τα λεφτά, και είναι λέξη που την πήρε από τα «τριάκοντα αργύρια» του Ιοΰδα.

Το ποτήριον: Είναι μια μετα­φορά, που τη χρησιμοποιούμε για την έννοια της πικρής δο­κιμασίας στη ζωή, και την έχου­με πάρει από τη φράση του Χρι­στού: «Πάτερ, ει δυνατόν, παρελθέτω απ' εμού το ποτήριον τούτο».

Η σπείρα: Ομάδα ανθρώπων με κα­κές διαθέσεις ή σκοπούς. Αυτό το πήραμε από τα Ευαγγέλια: «Ο ουν Ιού­δας λαβών την σπείραν...» ή «και συγκαλούσιν επ' αυτόν όλην την σπείραν».

Τετέλεσται: Ρήμα παρακειμένου που αναφώνησε ο σταυρωμένος Χριστός, που δεν θα είχε αλλιώς θέση στη γλώσ­σα μας. Το χρησιμοποιούμε σε στιγμές απελπισίας.

Άρον, άρον: Προστακτικές, άγνωστες αλλιώς κι αυτές, παρμένες από τις φω­νές του όχλου «άρον, άρον (σήκωσε), σταύρωσον αυτόν». Παράξενη είναι η χρήση τους στον λαό μας. Θέλει μ' αυ­τές να δείξει τη σπουδή, τη βία, με την οποία έγινε κάτι. Π.χ. «ήρθαμε άρον-άρον».

Ας όψεται: Δηλαδή ας έχει το κρίμα, σαν υπεύθυνος. Τη σημασία αυτού του ρήματος τη γνώρισε ο λαός από τις φρά­σεις των Ευαγγελίων: «Όψονται εις ον εξεκέντησαν» και «Υμείς όψεσθε», που είπε ο Πιλάτος στους Εβραίους.

Την επαύριον: Είναι παρμένο από το ΙΒ ' Ευαγγέλιο της Μ. Πέμπτης.

Ο πλάνος: Λέγεται για τους απατεώνες, από το «εμνήσθη μεν ότι εκείνος ο πλάνος...».

Η κουστωδία: Το λέμε ειρωνι­κά, για τις φρουρές και τους προστάτες.

Ο κορβανάς: Ειρωνικά, για το ταμείο εισπράξεων.

Ουαί: Στη φράση «ουαί και αλί­μονο». Από το «ουαί υμίν, Γραμ­ματείς και Φαρισαίοι, υποκριταί».

Μετά φανών και λαμπάδων: Εκκλη­σιαστική φράση, που γνωρίζουμε από τη σκηνή του Ιούδα, όταν προδίδει τον Χριστό. Η διαφορά είναι πως ο λαός μας τη μεταχειρίζεται με μια χαρού­μενη έννοια.

Αγγαρεύω: Ρήμα, που έμεινε στη γλώσ­σα μας από το επεισόδιο του Κυρηναίου: «Τούτον ηγγάρευσαν, ίνα άρη...».

Από τον Άννα στον Καϊάφα Όταν βλέπουμε κάποιον να βασα­νίζεται, πηγαίνοντας από τον έναν αρ­μόδιο στον άλλο, λέμε: «Τον έστειλαν από τον Άννα στον Καϊάφα». Αυτό το χρωστάμε βέβαια στις σχετικές σκη­νές από τη δίκη του Ιησού, που με τις επαναλήψεις τους δίνουν την εντύ­πωση της διαιώνισης. (Ταιριαστό, για την ακατάλυτη γραφειοκρατία μας).

Διέρρηξε τα ιμάτια του. Ωραία παρμένη πάλι είναι η φράση «διέρρηξε τα ιμάτια του», που τη λέμε γι' ανθρώπους που αγανάκτησαν στο άκουσμα κάποιας τολμηρής φράσης. Έτσι, λέει το Ευαγγέλιο, έκανε ο αρ­χιερέας, όταν του είπε ο Ιησούς πως είναι υιός Θεού.

***

Ανάλογα προς τον ρόλο που έπαι­ξαν μέσα στο δράμα του Χριστού τα διάφορα πρόσωπα, ο λαός χρησι­μοποιεί τα ονόματα τους με διάφορες σημασίες.Έτσι μετέβαλε σε υ­βριστικά επίθετα τις λέξεις Ιούδας, Πιλάτος, Βαραββάς, Φαρισαίος. Πρόσεξε την ιστορία της Μαγδαλη­νής κι έδωσε τ' όνομα της σε όσες ήθελε να πειράξει, πως τάχα στα γε­ράματα τους μετάνιωσαν, ή ότι μπροστά στους άλλους κάνουν τις σεμνές.

Τέλος, χαριτωμένες, όσο κι αστείες, είναι μερικές παρεξηγήσεις που έκα­νε ο λαός σε ορισμένες φράσείς. Δεν κατάλαβε σε πολλές την έννοια τους, και ή τις παραμόρφωσε ή τις μεταχειρίστηκε με άλλη έννοια. Ανάλογη παρεξήγηση έγινε και στη φράση «ζωή χαρισάμενη», που εί­ναι παρμένη από το «Χριστός Ανέ­στη». 0 λαός πρόσεξε το «ζωή» και τις δύο πρώτες συλλαβές του «χαρισάμενος» και βιάστηκε να δώσει την εξήγηση: ζωή γεμάτη χαρά!

του βαςιλη μαλιςιοβα

ΑΝΑΤΥΠΩΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΣΧΑ (ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2006)