Κυριάκος Πιττάκης. Ο πρώτος Έλληνας αρχαιολόγος σώζει την Ακρόπολη

Ο Κυριάκος Πιττάκης (Ψυρή 1798-1863 Αθήνα) υπήρξε ο πρώτος Έλληνας αρχαιολόγος, από τους πρωτοπόρους στη διαμόρφωση της ελληνικής αρχαιολογίας. Γεννήθηκε στο Ψυρή της Αθήνας και η οικογένεια του ήταν από τις παλιότερες της περιοχής. Συμμετείχε ως αγωνιστής στην επανάσταση του 1821 και το 1824 πήγε στην Κέρκυρα για να σπουδάσει στην Ιόνιο Ακαδημία.

Κατά τη διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας, την Ακρόπολη πολιορκούσαν ή υπερασπίζονταν διαδοχικά οι Έλληνες και οι Τούρκοι, με αποτέλεσμα να υποστεί ορατές ακόμα και σήμερα ζημίες. Τότε διαδραματίστηκε ένα άγνωστο σχεδόν εκτός συνόρων επεισόδιο. Κατά τη χρονική περίοδο 1821-1822, τους Τούρκους που είχαν κλειστεί στα τείχη, πολιορκούσαν οι εξεγερμένοι Έλληνες με αρχηγό τον Οδυσσέα Ανδρούτσο.

Στην πολιορκία της Ακρόπολης, λίγο πριν αρχίσει ο βομβαρδισμός (11 Μαρτίου 1822), η Ελληνική Κυβέρνηση συνιστούσε «προσοχή» στον επικεφαλής Γερμανών φιλελλήνων, Γάλλο συνταγματάρχη Ολιβιέ Βουτιέ: «...μη λησμονήτε», υπεδείκνυε, «ότι μέσα εις το Κάστρον περικλείονται αυτά τα πολύτιμα λείψανα της αρχαιότητος, οπού ο πανδαμάτωρ χρόνος δεν ημπόρεσε να εξαφανίση· συνιστώμεν εις την αγάπην σας προς το ωραίον τα αριστουργήματα των προγόνων μας. Είθε η αιγίς της Αθηνάς να προφυλάξη τον ναόν της»...

Η επιχείρηση τραβούσε σε μάκρος και η έκβασή της ήταν αμφίρροπη. Αναπόφευκτη συνέπεια ήταν να εξαντληθούν όχι μόνον οι προμήθειες, αλλά και τα πολεμοφόδια των υπερασπιστών της τελευταίας θέσης που διατηρούσαν οι οθωμανικές αρχές σε ολόκληρη την Αττική. Τότε ήταν που ο νέος αγωνιστής -και αργότερα πρώτος Έφορος Αρχαιοτήτων-, ο Κυριάκος Πιττάκης, διέκρινε τους Τούρκους στρατιώτες τη στιγμή που ήταν έτοιμοι να σπάσουν τις κολόνες του Παρθενώνα, προκειμένου να αφαιρέσουν το μολύβι που τους έλειπε, αλλά που υπήρχε σε ικανές ποσότητες στα σφραγίσματα, στο κέντρο των σφονδύλων των κιονόκρανων.

Κατεχόμενος από συγκίνηση, ανέφερε το γεγονός στο στρατόπεδό του και έπεισε τους Έλληνες πολιορκητές να προμηθεύσουν οι ίδιοι τα βόλια που προορίζονταν για τα τουρκικά όπλα που θα έβαλλαν εναντίον τους.

Πηγή:

http://nikoskaridis.blogspot.com/2009_01_01_archive.html

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Κυριάκος Πιττάκης

Ο Κυριάκος Πιττάκης (Ψυρή 1798-1863 Αθήνα) υπήρξε Έλληνας αρχαιολόγος, από τους πρωτοπόρους στη διαμόρφωση της ελληνικής αρχαιολογίας.

Γεννήθηκε στο Ψυρή της Αθήνας και η οικογένεια του ήταν από τις παλιότερες της περιοχής. Συμμετείχε ως αγωνιστής στην επανάσταση του 1821 και το 1824 πήγε στην Κέρκυρα για να σπουδάσει στην Ιόνιο Ακαδημία. Το 1833 ίδρυσε μαζί με άλλες εξέχουσες προσωπικότητες την εν Αθήναις Αρχαιολογική εταιρεία, της οποίας διετέλεσε γραμματέας & αντιπρόεδρος. Το 1836 διετέλεσε έφορος αρχαιοτήτων του νεοϊδρυθέντος ελληνικού κράτους, σε μία εποχή κατά την οποία η αρχαιολογία και ειδικότερα η Ελληνική είναι φορτισμένη με την ιδεολογία του ρομαντισμού, τη στροφή προς το παρελθόν και την ανακάλυψη της αρχαϊκής Ελλάδας, που ζούσε έως τότε στη σκιά του κλασικού ιδεώδους. Όπως όλες οι αρχαιολογικές σχολές του 19ου αιώνα, έτσι και η ελληνική οδήγησε την αρχαιογνωσία στην υπηρεσία του εθνικισμού, με κύριο στόχο της αποκάλυψη του πολιτισμού των προγόνων και τη διεκδίκηση της ιστορικής συνέχειας.

Ο Κυριάκος Πιττάκης είναι ο άνθρωπος στον οποίο οφείλεται η απόφαση για την ίδρυση του Μουσείου της Ακρόπολης κατά τον χρόνο της εφορείας του. Ωστόσο οι εργασίες εκκίνησαν ένα χρόνο μετά, επί εφορείας Παναγιώτη Ευστρατιάδη, στην θέση που πρότειναν οι Θεόφιλος Χάνσεν και Κυριάκος Πιττάκης. Στον ίδιο επίσης οφείλεται σε μεγάλο μέρος η ίδρυση του περιοδικού Αρχαιολογική Εφημερίς (1837), το οποίο από το 1837 ως το 1860, κατά την πρώτη δηλαδή περίοδό του περιοδικού, ήταν κρατικό δημοσίευμα, συντασσόταν και εκδίδόταν σχεδόν μόνο από τον Κυριακό Πιττάκη και περιείχε εκθέσεις και μελέτες σχετικές με ανασκαφές και ευρήματα της Γενικής Εφορείας και των Αρχαιολογικών Πρακτικών και η ανακάλυψη της πηγής της Εμπεδούς (1822) στις υπώρειες της Ακρόπολης.

Στον Κυριάκο Πιττάκη χρεώνεται το επεισόδιο παραπλάνησης του γνωστού Τυρολέζου ιστορικού Τζάκομπ Φίλιπ Φαλμεράυερ με πλαστό υλικό^[1] που αποδείκνυε ότι δεν υπήρχαν Έλληνες στην περιοχή της Πελοποννήσου^[2]. Είναι αλήθεια ότι μεσούσης της θεωρίας Φαλμεράυερ, ο Πιττάκης προσπαθούσε να μαζέψει υλικό που θα του χρησίμευε ως απόδειξη, ότι οι σημερινοί κάτοικοι της Ελλάδας είναι απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων . Ωστόσο, θα πρέπει να ληφθεί υπ' όψιν το γεγονός ότι παρόλο που ο Πιττάκης ως αγωνιστής της Επανάστασης και μέλος της Φιλικής Εταιρείας επιθυμούσε με πάθος την απόδειξη της ιστορικής συνέχειας των Ελλήνων, απόδειξη για την οποία υπέπεσαν σε σαφή λάθη οι Έλληνες ιστοριογράφοι της περιόδου. Άλλωστε, η χρονιά κατά την οποία επισκέπτεται ο Φαλμεράυερ την Ελλάδα είναι εκείνη κατά την αποία ο Πιττάκης συγκεντρώνει και προσπαθεί, παρά την έλλειψη στέρεης αρχαιολογικής γνώσης, να ταξινομήσει ένα τεράστιο υλικό διάσπαρτων κλασικών και βυζαντινών γλυπτών μνημείων, για τα οποία δημιουργεί ανάλογες συλλογές. Η συγκέντρωση ενός τέτοιου όγκου αρχαιολογικής μαρτυρίας από διακριτές περιόδους της ελληνικής ιστορίας ήταν πιθανώς η καλύτερη απάντηση του Πιττάκη προς τη θεωρία του Φαλμεράυερ, για την οποία βέβαια δεν είναι δυνατόν να ισχυριστεί κανείς πλαστογραφία.

Απεβίωσε στις 23 Οκτωβρίου του 1863 και ήταν παντρεμένος με την Αικατερινή Μακρή, αδερφή της Θηρεσίας.

1. Το αντίγραφο φέρεται ότι ήταν παραχαραγμένο, έτσι ώστε να κινήσει το ενδιαφέρον του αγοραστή. Βλ. Σκοπετέα 1997, σσ. 55–59.
2. ↑ Σύμφωνα με την αρνητική κριτική που του ασκείται στο ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΥ ΤΟΥ ΜΟΡΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΑ (ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ): η Αναγκαιότητα μετάφρασης του έργου του Φαλμεράιερ και αναπαράγεται σε αρκετούς δικτυακούς τόπους «Ο αρχαιολόγος Κυριάκος Πιττάκης, όταν ο Φαλμεράιερ επισκέφτηκε για πρώτη φορά την Ελλάδα στα τέλη του 1833 (είχε ήδη δημοσιευτεί ο πρώτος τόμος της Ιστορίας της Χερσονήσου του Μοριά) και συγκέντρωνε στοιχεία για τον εξαλβανισμό της Αττικής, προθυμοποιήθηκε να του δείξει το χειρόγραφο κάποιου Χρονικού που υποτίθεται πως είχε ανακαλύψει στη Μονή των Αγίων Αναργύρων. Σε κάποιο σημείο των χειρογράφων αναφερόταν ότι η Αττική είχε αδειάσει εντελώς από πληθυσμό επί 400 ολόκληρα χρόνια (ξεκινώντας από τον Ιουστινιανό Α΄). Αυτό το στοιχείο το χρησιμοποίησε ο Φαλμεράιερ στην Ακαδημαϊκή του Πραγματεία και το θεώρησε ως άμεση επιβεβαίωση της θεωρίας που είχε διατυπώσει στην Ιστορία του Μοριά κατά το Μεσαίωνα. Μόνο που, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, το κείμενο αυτό ήταν πλαστογραφημένο από τον ίδιο τον Πιττάκη με σκοπό να εκθέσει τον Φαλμεράιερ ως αδαή! Επρόκειτο για σκόπιμη παραπλάνηση και απατεωνιά πρώτου μεγέθους: Τέτοια χειρόγραφα δεν υπήρχαν! Τα 400 χρόνια ήταν μόνο τρία και τα γεγονότα που υποτίθεται πως διαδραματίστηκαν από τον ΣT΄ αιώνα και δώθε είχαν συμβεί στα τέλη του ΙΘ΄ αιώνα... Τα γεγονότα ο Πιττάκης τα είχε αντλήσει από την Ιστορία των Αθηνών του Ιωάννη Μπενιζέλου, η οποία εκδόθηκε στην Αθήνα μόλις στα 1986 με προλεγόμενα του δισεγγονού του Ιωάννη Γενναδίου. Τα υποτιθέμενα Αναργύρεια Χειρόγραφα τα δημοσίευσε ο ίδιος ο Πιττάκης μετά από 20 χρόνια στην Αρχαιολογική Εφημερίδα, υποστηρίζοντας πως ο Φαλμεράιερ ήταν αυτός που διέπραξε λαθροχειρία, μετατρέποντας το τρία σε τετρακόσια. Αμέσως μετά τη δημοσίευσή τους, τα «χειρόγραφα» εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς!»