Καταρρέει ο Παρθενώνας της Αρκαδίας!

Καταρρέει ο Παρθενώνας της Αρκαδίας!

Ο Ναός του Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες της Αρκαδίας, γνωστός και ως Παρθενώνας της Αρκαδίας, έργο του Ικτίνου, καταρρέει!

Το μνημείο αυτό του Παγκόσμιου Πολιτισμού βρίσκεται σε πλήρη εγκατάλειψη… Η τέντα που σκεπάζει τον ναό έχει υποστεί από την εγκατάλειψη και την έλλειψη συντήρησης, ρωγμές, σε σημείο τα νερά των βροχών να διαβρώνουν τις βάσεις του και να επαυξάνεται ο κίνδυνος κατάρρευσής του.

Ενδεικτικό της εγκατάλειψης, πέρα από την έλλειψη φροντίδας για τον περιβάλλοντα χώρο, είναι ότι το υπουργείο Πολιτισμού δεν ανταποκρίνεται καν στο αίτημα του φύλακα να προμηθεύσει το εκδοτήριο εισιτηρίων με οδηγό του μνημείου στα ελληνικά για την ενημέρωση των χιλιάδων επισκεπτών. Το αίτημα εκκρεμεί στις κεντρικές υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού εδώ και δύο περίπου χρόνια…

Τα έργα συντήρησης του ναού έχουν διακοπεί και τα συνεργεία συντήρησης έχουν περιορισθεί σε μια υποτυπώδη περιοδική παρουσία αρμοδίων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας!

Οι αναστηλωτικές εργασίες

Η πρώτη προσπάθεια αναστήλωσης του ναού πραγματοποιήθηκε το 1902 υπό τον Π. Καββαδία και κράτησε έξι χρόνια. Το 1965 ο ναός παθαίνει μεγάλες ζημιές από τον καταστρεπτικό σεισμό που έπληξε την περιοχή. Τον ίδιο χρόνο γίνονται οι πρώτες σωστικές παρεμβάσεις, ενώ τον επόμενο ένας κεραυνός δημιουργεί νέα προβλήματα στο μνημείο, το οποίο πλέον κινδυνεύει άμεσα, αφού έχουν πάρει κλίση οι κίονες και ολόκληρο το κτίριο έχει παραμορφωθεί.

Το 1970 δημιουργείται η Επιτροπή Συντήρησης του Ναού Επικούριου Απόλλωνος (ΕΣΝΕΑ). Κατά τη δεκαετία 1985-1995 η Επιτροπή προχώρησε σε τέσσερα βασικά μέτρα προστασίας του ναού. Δημιούργησε ένα προστατευτικό στέγαστρο πάνω τον ναό, έλαβε αντισεισμικά μέτρα, απομάκρυνε τα όμβρια ύδατα και έλαβε μέτρα προστασίας από τους κεραυνούς.

Του Ιούνιο του 1997 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, ύστερα από μαραθώνια συζήτηση, αποφάσισε να προχωρήσει σε ουσιαστικά έργα στερέωσης και αποκατάστασης του ναού. Συγκεκριμένα αποφάσισε ότι το μνημείο για να σωθεί πρέπει να διαλυθεί, να υπάρξει καταβίβαση των επιστυλίων και μεταφορά των κιόνων προκειμένου να ενισχυθεί η θεμελίωση, και να συντηρηθούν τα 2.000 αρχιτεκτονικά μέλη, που θα κατέβουν.

Μετά παρέλευση τριών ετών αδράνειας –παρότι ο ναός κινδύνευε πλέον με κατάρρευση– το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ξανασυνεδρίασε (Σεπτέμβριος 2000), παρουσία της ΕΣΝΕΑ. Στη συνεδρίαση υπήρξαν διαφωνίες και διατυπώθηκαν διαμετρικά αντίθετες απόψεις περί του τρόπου στερέωσης και αποκατάστασης του ναού. Τελικά αποφασίστηκε κατά πλειοψηφία να εγκριθεί «κατ' αρχάς» η μελέτη για επέμβαση στο βόρειο πτερό του ναού, με την «πιλοτική» μετακίνηση της βορειοδυτικής γωνιάς του, δηλαδή των τεσσάρων επιστυλίων και των τριών κιόνων του και τη διάλυση της κρηπίδας όπου εδράζονται.

Ο αρχαιολογικός χώρος του Ιερού

Νοτιοδυτικά της Ανδρίτσαινας, σε ένα επιβλητικό και άγριο ορεινό τοπίο, βρίσκεται ο μεγαλοπρεπής ναός του Επικούριου Απόλλωνα, ένας από τους μεγαλύτερους ναούς της αρχαιότητας.

Ο ναός βρίσκεται σε απόσταση 14 χλμ. νότια της Ανδρίτσαινας, σε υψόμετρο 1.130 μ., επάνω στο όρος Κωτίλιο. Στην τοποθεσία αυτή, που στην αρχαιότητα ονομαζόταν Βάσσες (που σημαίνει μικρά πλατώματα σε βράχους), οι κάτοικοι της γειτονικής Φιγάλειας είχαν ιδρύσει, από τον 7ο αι. π.Χ., ιερό του Απόλλωνος Βασσίτα, τον οποίο και λάτρευαν με την προσωνυμία του Επικουρίου - συμπαραστάτη στον πόλεμο ή στην αρρώστια. Το επίθετο Επικούριος δόθηκε την εποχή των πολέμων με τους Σπαρτιάτες, γύρω στο 650 π.Χ.

Ο ναός του Απόλλωνος στο ιερό των Βασσών αποτελεί ένα από τα καλύτερα σωζόμενα μνημεία της κλασικής αρχαιότητας. Συγκεκριμένα, είναι ο καλύτερα διατηρημένος ναός μετά τον ναό του Ηφαίστου στην Αθήνα. Από όλους τους ναούς της Πελοποννήσου, ύστερα από τον ναό της Τεγέας, θα μπορούσε αυτός να πάρει την πρώτη θέση για το κάλλος του μαρμάρου και το αρμονικό σύνολο.

Χτίστηκε το 420-400 π.Χ. στη θέση ενός παλαιότερου, αρχαϊκού ναού. Ο περιηγητής Παυσανίας, που επισκέφθηκε και θαύμασε το μνημείο στα μέσα περίπου του 2ου αι. μ.Χ., αναφέρει ως αρχιτέκτονά του τον Ικτίνο. Η θέση που κατέχει ο ναός στην ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής είναι ξεχωριστή, καθώς συνδυάζει με ιδιοφυή τρόπο τα αρχαϊστικά στοιχεία, που υπαγόρευε η τοπική θρησκευτική παράδοση, με τις τολμηρές ανανεωτικές ιδέες του δημιουργού του. Είναι δωρικός περίπτερος, με προσανατολισμό Β-Ν και διαστάσεις 14,48 x 38,24μ. στο επίπεδο του στυλοβάτη.

Η ζωφόρος του ναού είναι ένα πραγματικό αριστούργημα, αποτελούμενη από είκοσι τρεις μαρμάρινες πλάκες, από τις οποίες οι έντεκα δυτικά παρίσταναν κενταυρομαχία (Λάπηθες - Κένταυροι) και οι έντεκα ανατολικά αμαζονομαχία (Αθηναίοι - Αμαζόνες). Η κεντρική στο βάθος παρίστανε τον Απόλλωνα που με τη συνδρομή της Αρτέμιδος έκανε να επέλθει η δικαιοσύνη, που διαταράχτηκε από τους αίτιους των φοβερών μαχών (Κενταύρους - Αμαζόνες). Πρόκειται για πραγματικό αριστούργημα που η ζωντάνια και η έκφραση των μορφών, καθώς και η συνταιριασμένη πλοκή των σκηνών, το κατατάσσουν στους καλύτερους γλυπτικούς διάκοσμους της αρχαιότητας.

Δυστυχώς τα μοναδικά αυτά γλυπτά της ζωφόρου του Επικουρίου Απόλλωνα, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας έγιναν αντιληπτά από ευρωπαίους αρχαιοκάπηλους και εκλάπησαν. Σήμερα το μεγαλύτερο μέρος τους κοσμεί τις προθήκες του βρετανικού μουσείου, αλλά και του μουσείου του Λούβρου και του Μονάχου. Μέσα στον ναό υπήρχε και μεγάλο (12 πόδια) χάλκινο άγαλμα του Απόλλωνα, το οποίο, κατά τις μαρτυρίες του Παυσανία, όταν ιδρύθηκε η Μεγάλη Πόλις μεταφέρθηκε και τοποθετήθηκε εκεί, μπροστά από το τέμενος του Λυκαίου Διός.

Πηγή:

http://www.paron.gr/v3/article_print.php?id=56636&colid=&catid=33&dt=2010-07-18%200:0:0 

Φιγάλεια

Συντήρηση ναού Επικούρειου Απόλλωνα

 Ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα από βορειοδυτικά, πριν από την έναρξη των εργασιών αποκατάστασής του

 Άποψη από νότια του κύριου άξονα των νέων διαδρομών επισκεπτών στον αρχαιολογικό χώρο του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα

 Διδακτική ανασύνθεση της βορειοανατολικής γωνίας του θριγκού του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα

 Ο πρώτος αναβαθμός της κρηπίδας του βόρειου πτερού του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα σε κάτοψη, πριν και μετά από τις εργασίες αποκατάστασής του

Σύντομο ιστορικό ίδρυσης της Επιτροπής Συντήρησης του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα. Η Επιτροπή Συντήρησης του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα (Ε.Σ.Ν.Ε.Α.), ιδρύθηκε το 1975 με στόχο τον προγραμματισμό και την εποπτεία των αναγκαίων έργων στερέωσης και συντήρησης ενός μνημείου, που, αν και αποτελεί ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα κλασικά κτίρια, παρουσιάζει πολλά σοβαρά, δομικού κυρίως χαρακτήρα, προβλήματα (διαταραγμένη θεμελίωση, κατακερματισμένη κρηπίδα, αποκλίνοντες από την κατακόρυφο κίονες κ.α.). Πριν από την επέμβαση στο μνημείο, πολλά και σημαντικά είναι τα επιμέρους έργα, προπαρασκευαστικά και παθητικής συντήρησης του ναού, που υλοποιήθηκαν. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι: η τοποθέτηση αντισεισμικού ικριώματος στο περιστύλιο (1985), η κατασκευή στεγάστρου προστασίας που περιβάλλει το ναό (1987), η πραγματοποίηση Διεθνούς Συνάντησης με θέμα τη συντήρηση του μνημείου (1995), και η εγκατάσταση εντός του στεγάστρου μεγάλης γερανογέφυρας (2000).

Η επέμβαση στο μνημείο ξεκίνησε το 2001, από το βόρειο τμήμα του. Εκείνη την περίοδο ήταν που έγιναν και οι απαραίτητες ενέργειες για να ενταχθεί η πρώτη φάση του έργου, η οποία αφορά στην αποκατάσταση της βόρειας όψης του μνημείου μέχρι και το επίπεδο του δεύτερου αναβαθμού της κρηπίδας (καθώς η επέκταση της κτιριακής εργοταξιακής υποδομής) στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Δυτικής Ελλάδας 2000-2006. Οι εργασίες αυτές ολοκληρώθηκαν το Σεπτέμβριο του 2007, και άμεσα δρομολογήθηκε η δεύτερη φάση του έργου αποκατάστασης, που περιλαμβάνει την αποκατάσταση του βόρειου στυλοβάτη και την επαναφορά στο μνημείο των έξι βόρειων κιόνων του, η οποία, επίσης, εντάχθηκε στο Π.Ε.Π. 2000-2006 με προγραμματισμένη περαίωση τον Ιούλιο του 2008.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΩΡΩΝ Ή ΜΝΗΜΕΙΑΚΩΝ ΣΥΝΟΛΩΝ

Εργασίες ανάδειξης ναού Επικούρειου Απόλλωνα και αρχαιολογικού χώρου

Για την καλύτερη προβολή και την ανάδειξη του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα και του αρχαιολογικού του χώρου διαμορφώθηκαν νέες διαδρομές επισκεπτών στο χώρο, για τη βελτίωση της προσβασιμότητας, τοποθετήθηκαν ενημερωτικές πινακίδες πλησίον του μνημείου, καθώς και διάσπαρτα στον αρχαιολογικό χώρο, για την καλύτερη κατανόηση του ιερού και των αρχιτεκτονικών λειψάνων του, πραγματοποιήθηκε διδακτική ανασύνθεση της βορειοανατολικής γωνίας του θριγκού του ναού, αποκαταστάθηκαν τα λιθόκτιστα οικήματα που βρίσκονται εντός του αρχαιολογικού χώρου και παρήχθη ταινία μικρής διάρκειας σχετικά με το ναό και τις εργασίες αποκατάστασής του, η οποία προβάλλεται σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο εντός του στεγάστρου.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΜΝΗΜΕΙΩΝΗ

Πρώτη φάση αποκατάστασης του βόρειου πτερού του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα

Η πρώτη φάση αποκατάστασης του βόρειου πτερού του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα, η οποία αφορά στην αποκατάσταση της βόρειας όψης του μέχρι και το δεύτερο αναβαθμό της κρηπίδας, άρχισε το 2001 και ολοκληρώθηκε το 2007. Στα πλαίσια του έργου αυτού αποξηλώθηκαν 271 αρχιτεκτονικά μέλη του μνημείου. Στη συνέχεια, κατασκευάστηκαν 35 συμπληρώματα μελών και πραγματοποιήθηκαν περισσότερες από 210 συγκολλήσεις θραυσμάτων και συμπληρωμάτων τους, με συνέπεια να αποκατασταθούν 6 λίθοι υποθεμελίωσης, 46 της ευθυντηρίας 33 και 21 του πρώτου και του δεύτερου αναβαθμού της κρηπίδας. Τέλος, μετά από τις εργασίες σταθεροποίησης και ενίσχυσης της θεμελίωσης ανατάχθηκαν τα 106 αποκαταστημένα αρχιτεκτονικά μέλη και συνδέθηκαν με 1 αρχαίο σύνδεσμο και 104 νέους από τιτάνιο.

ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ Ή ΣΤΕΡΕΩΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΕ ΜΝΗΜΕΙΑ

Αποκατάσταση - ενίσχυση της θεμελίωσης στο βόρειο τμήμα του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα

Οι εργασίες αποκατάστασης της θεμελίωσης στο βόρειο τμήμα του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα ήταν ένα από τα πιο κρίσιμα στάδια της επέμβασης στο βόρειο πτερού, αφού οι μετατοπίσεις της θεμελίωσης έχει θεωρηθεί ότι φέρουν το μεγαλύτερο ποσοστό ευθύνης για τις βλάβες στην ανωδομή του μνημείου. Γι αυτό επιλέχθηκε οι εν λόγω εργασίες να συμπεριλάβουν, εκτός από τη δομική αποκατάσταση, συντήρηση και ανάταξη 6 λίθων υποθεμελίωσης και των 46 λίθων της ευθυντηρίας, την πλήρωση κοιλότητας του βραχώδους υποβάθρου με αργολιθοδομή, τη σταθεροποίηση με τσιμέντο και υδράσβεστο του αργιλικού υποστρώματος της ευθυντηρίας, και την κατασκευή τοίχων υποστήριξης και αντιστήριξης στην βορειοδυτική γωνία του μνημείου.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΕΠΙ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ

Μελέτη αποκατάστασης των συνδέσεων της κρηπίδας του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα – Μελέτη της σεισμικής απόκρισης των κιόνων της περίστασης

Στα πλαίσια της μελέτης αποκατάστασης των συνδέσεων των λίθων της κρηπίδας του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα πραγματοποιήθηκε με τη χρήση κατάλληλου λογισμικού, για πρώτη φορά, εκτίμηση των εντατικών μεγεθών που αναπτύσσονται σε συνδέσμους κρηπίδας αρχαίου ναού, κατά τη διάρκεια ισχυρών σεισμικών συμβάντων. Η εν λόγω μελέτη παρουσιάστηκε στο 4ο Διεθνές Συνέδριο Structural Analysis of Historical Constructions το 2006. Επίσης, τα τελευταία χρόνια μελετήθηκε αριθμητικά η σεισμική απόκριση των κιόνων της περίστασης του ναού. Έτσι, εξήχθηκαν για πρώτη φορά εκτιμήσεις, ποσοτικού χαρακτήρα, για την ικανότητα των κιόνων να αντιστέκονται σε σεισμικές διεγέρσεις, τόσο στην υπάρχουσα, όσο και στην αποκατεστημένη κατάσταση του μνημείου.

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΕΧΝΟΓΝΩΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ – ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ – ΑΝΑΔΕΙΞΗ

Το υλικό αποκατάστασης της θεμελίωσης του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα

Μία από τις κυριότερες εργασίες που περιέλαβε η αποκατάσταση της θεμελίωσης στο βόρειο τμήμα του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα ήταν η σταθεροποίηση του αργιλικού υποστρώματος της ευθυντηρίας με τσιμέντο και υδράσβεστο. Η ακριβής σύσταση του σταθεροποιημένου αργιλικού υλικού προέκυψε από εργαστηριακή διερεύνηση με γνώμονα να αναπτύσσει τέτοιες αντοχές, ώστε να διαθέτει επαρκή ανθεκτικότητα στις καιρικές επιδράσεις. Τα πλεονεκτήματα του είναι ότι εξασφαλίζει την ασφαλή μετάβαση των φορτίων της ανωδομής στο βράχο, ενώ, λόγω του ότι κατά τις πρώτες ώρες από την παρασκευή του παραμένει πλαστικό και δεν αναπτύσσει συνάφεια με τους λίθους, διευκολύνει την ορθή επανατοποθέτηση των λίθων με δοκιμές και μικροπροσαρμογές.

ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΕΡΓΟΤΑΞΙΑΚΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ, ΓΕΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Απομάκρυνση από το ναό του Επικούρειου Απόλλωνα δέκα κιόνων, ολόσωμων

Κατά τη διάρκεια της αποξήλωσης του βόρειου τμήματος του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα απομακρύνθηκαν από το μνημείο ολόσωμοι οι δέκα βορειότεροι κίονες της περίστασής του, βάρους, περίπου, 13 τόνων ο καθένας. Οι μεταφορές των κιόνων πραγματοποιήθηκαν με τη χρήση της γερανογέφυρας που περιβάλλει το μνημείο, εγκαταστημένη εντός του στεγάστρου του, και μιας ειδικής μεταλλικής λαβής, η οποία μελετήθηκε και κατασκευάστηκε γι αυτό το σκοπό. Οι κίονες τοποθετήθηκαν προσωρινά επί βάσεων από οπλισμένο σκυρόδεμα που κατασκευάστηκαν εντός του στεγάστρου, επτά στα βόρεια και τρεις στα δυτικά του μνημείου, και τοποθετήθηκε σε αυτούς προσωρινό δικτύωμα αντιστήριξής τους.

Ο πρώτος αναβαθμός της κρηπίδας του βόρειου πτερού του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα σε κάτοψη, πριν και μετά από τις εργασίες αποκατάστασής του

 Οι αποκαταστημένοι και αναταγμένοι λίθοι της ευθυντηρίας στο βόρειο τμήμα του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα, από βορειοδυτικά. Στην εικόνα διακρίνεται, μερικώς, ο τοίχος αντιστήριξης που κατασκευάστηκε στη βορειοδυτική γωνία του μνημείου

 Σχέδιο τομής της αποκαταστημένης και ενισχυμένης βορειοδυτικής γωνίας της θεμελίωσης του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα

 Οι χρονοϊστορίες των εντατικών μεγεθών συνδέσμων της κρηπίδας του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα, όπως προέκυψαν από αριθμητική προσομοίωση στην οποία τμήμα του μνημείου διεγείρεται από την καταγραφή του σεισμού του Αιγίου (15/6/1995), πολλαπλασιασμένη με 1.5

 Στιγμιότυπα από την απόκριση αριθμητικού προσομοιώματος κίονα του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα, που αποκλίνει 2.5ο από την κατακόρυφο, στη σεισμική καταγραφή της Έδεσσας (21/12/1990), πολλαπλασιασμένη με 6.0

 Δοκίμια σταθεροποιημένης αργίλου και αποτελέσματα δοκιμών μονοαξονικής θλίψης και επίδρασης υδρεμποτισμού στο μίγμα της σταθεροποιημένης αργίλου, που χρησιμοποιήθηκε στις εργασίες αποκατάστασης της θεμελίωσης του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα

 Δοκιμαστική εφαρμογή του υλικού της σταθεροποιημένης αργίλου, πριν από τη χρησιμοποίησή του στις εργασίες αποκατάστασης του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα, στην οποία επιβεβαιώθηκαν τα πλεονεκτήματα της επιλογής του εν λόγω υλικού

 Μετακίνηση κιόνων του βόρειου τμήματος της περίστασης του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα

 Οι επτά κίονες που έχουν απομακρυνθεί από το βόρειο τμήμα του ναού του Επικούρειου Απόλλωνα (από τους δέκα) και έχουν τοποθετηθεί προσωρινά επί βάσεων εντός του στεγάστρου, στα βόρεια του μνημείου

Πηγή:    

http://www.tdpeae.gr/index.php?ID=KIqQe4npXjQ9hzaE