Το πρώτο επίσημο έγγραφο της Επανάστασης

Πέτρος Μαυρομηχάλης

Το πρώτο επίσημο έγγραφο της Επανάστασης

«Το πρώτον επίσημον έγγραφον της αναγεννηθείσης Ελλάδος», «κήρυγμα υπερόχου και ελληνοπρεπούς υψηλοφροσύνης», «μνημειώδες έγγραφον», «μικρόν αλλά περικαλλές κείμενον, αντάξιον της μεγάλης στιγμής την οποίαν εκφράζει και της σοβαρότητος των παραληπτών του», «η πρώτη επίσημη διακοίνωση του ελληνικού έθνους προς τον πολιτισμένο κόσμο», είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που έχουν κατά καιρούς δοθεί στην προκήρυξη με την οποία ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ως αρχηγός των λακωνικών και μεσσηνιακών στρατιωτικών σωμάτων, και η Μεσσηνιακή Σύγκλητος γνωστοποιούσαν στις ευρωπαϊκές Αυλές την απόφαση των Πελοποννησίων να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων για την εθνική ελευθερία και ζητούσαν τη βοήθεια των «εξευγενισμένων ευρωπαϊκών γενών».

Καθώς το όνομα του ανθρώπου που συνέταξε το σημαντικό αυτό έγγραφο δεν παραδιδόταν από τις πηγές, ήταν φυσικό οι ιστορικοί να συγκεντρώσουν τις διαθέσιμες ενδείξεις, να τις ερμηνεύσουν και να διατυπώσουν τις σχετικές υποθέσεις. Σύμφωνα με την καλύτερα τεκμηριωμένη και γι' αυτό επικρατέστερη από τις υποθέσεις αυτές, η «Προειδοποίησις προς τας Ευρωπαϊκάς Αυλάς» δεν γράφτηκε στην Καλαμάτα αλλά στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες από τους λογίους που πλαισίωναν τον Αλ. Υψηλάντη, και στάλθηκε με πλοίο στη Μάνη, όπου την παρέλαβε ο Παπαφλέσσας, με την προτροπή του οποίου την υιοθέτησε η Μεσσηνιακή Γερουσία και την υπέγραψε ο Πετρόμπεης, για να σταλεί εν συνεχεία στην Ευρώπη. Σήμερα παρουσιάζουμε ένα αρχειακό εύρημα που δίνει διαφορετικές απαντήσεις για τον τόπο της σύνταξης και την πατρότητα του κειμένου: τόπος είναι η Καλαμάτα και συντάκτης ο σπουδαγμένος στην Ιταλία ζακυνθινός γιατρός Αναστάσιος Κορνήλιος, Φιλικός με τον βαθμό του «Ιερέως» από τον Ιούλιο του 1818 και μέλος της Μεσσηνιακής Συγκλήτου τον Μάρτιο του 1821. Στα τέλη Απριλίου του 1821, δηλαδή περίπου έναν μήνα μετά τη σύνταξη του εγγράφου, ο Κορνήλιος έγραψε με το χέρι του ένα «Αντίγραφον εκ του πρωτοτύπου» για να το επισυνάψει σε μια πολύ ενδιαφέρουσα επιστολή προς τον «αδελφό», Φιλικό επίσης, Πέτρο Σκυλίτζη-Ομηρίδη, με τον οποίο μοιραζόταν τον ενθουσιασμό, την αγωνία και τις απογοητεύσεις των μεγάλων και κρίσιμων στιγμών.

Η επιστολή αυτή και το συνημμένο αντίγραφο της προκήρυξης μας βοηθούν να αποδώσουμε ένα σημαντικό κείμενο στον συντάκτη του, μας δίνουν μια μορφή του κειμένου αυτού πολύ κοντινή στην αρχική διατύπωση ­ φαίνεται ότι ο Κορνήλιος αντέγραφε από το ευρισκόμενο στα χέρια του σχέδιο του εγγράφου ­ και αποτελούν μία ακόμη καλή μαρτυρία για την αθόρυβη αλλά καίρια συμβολή των ελασσόνων διανοουμένων στην εθνική υπόθεση. Οι φλογεροί αυτοί πατριώτες, βιώνοντας από την αρχή ως το τέλος του Αγώνα μιαν αδιάκοπη εναλλαγή μεγάλων συγκινήσεων και βαθύτατων απογοητεύσεων, υπηρέτησαν ποικιλοτρόπως από διάφορες θέσεις με εντυπωσιακή και μοναδική συνέπεια τους πολιτικούς στόχους της Επανάστασης, προσπαθώντας να εξασφαλίσουν τις προϋποθέσεις για τον συντονισμό των συχνά ανταγωνιστικών εθνικών δυνάμεων και για την υπέρβαση των δυσκολιών που δημιουργούσε ο έντονος τοπικισμός. Μια προσεκτική και σε βάθος μελέτη της δράσης τους ίσως μας οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι αυτοί βοήθησαν όσο κανένας άλλος ώστε η Επανάσταση να αρχίσει, να εξελιχθεί και να τελειώσει, παρά τις βαθύτατες κρίσεις που αντιμετώπισε, ως παραδειγματική φάση μιας διαδικασίας που οδηγούσε στη δημιουργία ενός σύγχρονου εθνικού κράτους. 

* Τα δημοσιευόμενα έγγραφα βρίσκονται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Μικρές Συλλογές, φ. Κ 126α.

Αντίγραφον εκ του προτοτίπου 

Προϊδοποίησις προς τας Ευροπαϊκάς Αυλάς εκ μέρους του φιλογενούς στρατηγού των σπαρτιατικών στρατευμάτων Πέτρου Μαυρομηχάλη, και της εν Καλαμάτα μεσηνιακής συγκλήτου
 

Ο ανυπόφορος ζηγός της οθομανικής τυραννίας εις το διάστημα ενός, και επέκεινα εώνος κατήντησεν εις μίαν ακμήν, όστε να μην μήνη άλλο εις τους δυστυχείς Πελοποννησίους Γρεκούς ειμή μόνον η πνοή, και αυτή διά να ωθή κυρίως τους εγκαρδίους των αναστεναγμούς. Εις τοιαύτην αθλίαν ώντες κατάστασιν υστερημένοι από όλα τα δίκαιά μας με μίαν γνόμην ομοφόνως απεφασίσαμεν να λάβωμεν τα άρματα, και να ορμήσωμεν κατά των τυράννων.
 

Πάσα προς αλλήλους μας φατρία, και δυχωνία, ως καρπός της τυραννίας απερίφθησαν εις τον βυθόν της λήθης, και άπαντες πνέομεν πνοήν ελευθερίας. Αι χείρες μας, οπού ήτον δεδεμέναι μέχρι του νυν από τας σιδηράς αλήσους της βαρβαρικής τυραννίας ελύθησαν ήδι, και υψώθησαν μεγαλοψύχως προς όλεθρον της βδελιράς τυραννίας, και έλαβον τα όπλα κατά των τυράννων μας. Οι πώδες μας οι περιπατούντες εν νυκτί, και ημέρα εις τας ενηγγαρεύσεις της ασπλαγχνίας, τρέχουν εις απόκτησιν των δικαιωμάτων μας. Η κεφαλή μας η κλίνουσα τον αυχένα υπό τον ζυγόν, τον απετίναξε, και άλλο δεν φρωνεί ειμή την ελευθερίαν. Η γλώσσα μας η αδυνατούσα εις το να προφέρει λόγον εκτός των ανοφελών παρακλήσεων προς εξηλέωσιν των τυράννων, τώρα μεγαλοφώνως κράζει, και κάμνει να αντιχή ο αήρ το γλυκίτατον όνομα της ελευθερίας. Εν ενί λόγω όλοι απεφασίσαμεν ή να ελευθερωθώμεν, ή να αποθάνωμεν. Προσκαλούμεν την συνδρομήν, και βοΐθειαν όλων των εξευγενησμένων Ευροπαϊκών Γενών, όστε να δυνηθώμεν να φθάσωμεν ταχύτερον εις τον ιερόν, και δίκαιον σκοπόν μας, και να λάβωμεν τα δίκαιά μας, να αναστήσωμεν το τεταλεπορημένον Ελληνικόν Γένος μας.
 

Δικαίω τω λόγω η μήτηρ μας Ελλάς, εκ της οποίας και υμείς εφωτίσθητε, απαιτεί όσον τάχυ την φιλάνθρωπον συνδρομήν σας και διά χρημάτων, και διά όπλων, και διά συνβουλής, της οποίας εσμέν ευέλπειδες, ότι θέλει αξιωθώμεν, και ημείς θέλομεν σας ομολογεί άκραν υποχρέωσιν, και εν καιρώ θέλομεν δίξει και πραγματικώς την υπέρ της συνδρομής σας ευγνωμοσίνην μας.
 

Εκ του σπαρτιατικού στρατοπέδου της Καλαμάτας 28 μαρτίου 1821
 

Πέτρος Μαυρομηχάλης Αρχηστράτηγος του σπαρτιατικού, και μεσηνιακού στρατού
 

Η μεσηνιακή σύγκλητος η εν Καλαμάτα

του ΙΩΑΝΝΗ ΚΟΚΚΩΝΑ

Πηγή:
http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=120706
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  26/03/2000,