ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ : ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ

Θα σας παρουσιάσω παρακάτω δύο διαφορετικές  στιγμές που βίωσε ο ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης Μεγάλη Παρασκευή.  Η μια ειρηνική και δοσμένη με ένα γλαφυρό περιγραφικό τρόπο και η άλλη, δεκατρία χρόνια μετά, ζοφερή, παραμονές του μεγάλου πολέμου, με την αγωνία του αναμενόμενου και κατόπιν, τρεις μέρες μετά, του τετελεσμένου με όλες τις διαφαινόμενες εξελίξεις που θα επηρέαζαν και την πατρίδα μας.

Μεγάλη Παρασκευή, 30 Απρίλη 1926

Άδειες μέρες. Ούτε συναίσθημα, ούτε πάθος. Μια κυκλοφορία απόκρυφη κάπου μέσα μου, ένα υπόγειο και ύπουλο ρεύμα· κάποτε το ξεχνώ, αλλά πάντα δουλεύει. Εκτός από αυτό, τίποτε. Εντυπώσεις πού γλιστρούν πάνω στα νεύρα μου και πέφτουν σαν τις σταλαματιές στην άκρη ενός σπάγκου.

Διάβαζα την αλληλογραφία του Verlaine, όταν άκουσα τις ψαλμωδίες: Ο Επιτάφιος.  Έσβησα το φως και βγήκα στο παράθυρο, από συνήθεια: γιατί μια τέτοια μέρα έτσι έπρεπε να γίνει.  Η συνοδεία πλουμισμένη με φίλιες μακρές, φωτιές, σαν ένας υποτυπώδης γαλαξίας πού θα έκανε δοκιμές. Κάπου κάπου τα τραμ και τα μπούσια πού την προσπερνούσαν έμοιαζαν από χαρτόνι ατζόρνο, σκηνικά του Καραγκιόζη πού μπορούσαν εύκολα να πάρουν φωτιά. Ανέβηκα στην ταράτσα: ο Επιτάφιος του Λυκαβηττού, φιδωτός· στα ριζά της Ακρόπολης ρουκέτες πράσινες και κόκκινες· προβολείς από το στόλο στο  Φάληρο. Στα παράθυρα και στα μπαλκόνια κεριά και θυμιατήρια. Τρόμπες αυτοκινήτων, σιδερικά από τα τραμ και οι καμπάνες, χωρίς φτιασίδι και χωρίς θέληση, «υποσκάζοντας». Τ’ ακούω όλα αυτά· δέκα το βράδυ.

Μεγάλη Παρασκευή, 7 Απρίλη 1939

Τη νύχτα βομβαρδισμός του Αυλώνα· την αυγή απόβαση των Ιταλών, κάτω από τα μεγάλα τους κανόνια, στον  Άγιο Ιωάννη, στο Δυρράχιο, στον Αυλώνα, στους Σαράντα. «Τετρακόσα αεροπλάνα στον ουρανό της Αλβανίας», λένε οι Ιταλοί. Για να χτυπήσουν ποιόν; Bel canto.

Οι  Άγγλοι κοιμούνται, οι Γάλλοι γράφουν λαμπρά δοκίμια γενικής πολιτικής: ό πλούσιος από την τρύπα της βελόνας. Δεν ξέρουν τί κάνουν, δεν ξέρουν τί έχουν να πληρώσουν.

Δεύτερα, 10 Απρίλη 1939

«The wrong man in the wrong place.» Αίσθημα πώς δεν έχεις τίποτε να κάνεις με όλες αυτές τις φυσιογνωμίες, με όλες αυτές τις αντιδράσεις — με όλα αυτά τα αισθήματα και τα λόγια, πού είναι σαν την αρχή κάποιας εκμετάλλευσης.

«Τραγικές στιγμές. . .». Εδώ κι ένα χρόνο οι τραγικές στιγμές ξανάρχουνται τόσο συχνά, πού δεν αξίζει πια τον κόπο να τις αναφέρεις. Είναι σα να χάνεις τον καιρό σου με πράγματα ασήμαντα. Αυτός ο πόλεμος (πόλεμος κάτω από μια ειρήνη πού είναι τρόπος-του-λέγειν) έχει τούτο το χαρακτηριστικό : Μια δύναμη του κάκου βρήκε τον τρόπο να εξευτελίζει, να στραπατσάρει, να εκμηδενίζει έναν ολόκληρο κόσμο, βγάζοντας στην επιφάνεια την ιδιοτέλεια, τη δειλία, τη μικροπρέπεια, την ποταπότητα, πού πάει να πιστέψει κανείς πώς είναι οι βασικές ιδιότητες των ανθρώπων πού κυβερνούν αυτό τον κόσμο.  Η δύναμη αυτή του κακού έχει την όψη ενός τέλεια μηχανοποιημένου κτήνους, ολωσδιόλου ανεύθυνου, γιατί ο άνθρωπος και η ανθρωπιά δεν παίζει κανένα ρόλο στο σύστημα της. Αυτή είναι η τιμωρία. Οι τιμωρούμενοι : μια λάσπη από αδυναμίες. Βουλιάζεις εκεί μέσα χωρίς κανένα κλωνάρι για να κρατηθείς. Δήμιοι και τιμωρούμενοι αξίζουν τη μοίρα τους.  Ας μη μιλούμε γι’ αυτούς. Εκείνος πού βουλιάζει έπαθε ένα ατύχημα, όπως μια αρρώστια ή ένα κεραμίδι στο κεφάλι, ας μη μιλάμε και γι' αυτόν.  Αν θέλει, κι αν είναι άξιος, ας κοιτάξει να πεθάνει όπως αρμόζει σ' έναν τίμιο άνθρωπο. Τίποτε άλλο. «The wrong man.» Ό άνθρωπος πού βρέθηκε κατά λάθος σ' ένα τραγικό ναυάγιο. Ωστόσο η φρίκη είναι πού δεν μπορείς να πεθάνεις μαζί μ' ένα φίλο.

Μια ατυχία περισσότερο. Αυτό είναι όλο.

 Από τη Μεγάλη Παρασκευή ως μόλις σήμερα χαμήλωσε ο πυρετός. Η υπόθεση της Αλβανίας έγινε μια υπόθεση τοκογλύφου και κατσικοκλέφτη. Ο τοκογλύφος έστειλε τους μπράβους του, ρήμαξε τους μισούς στο ξύλο, μοίρασε λεφτά στους άλλους μισούς — όλοι φώναξαν ζήτω — κι ετοιμάζεται να κάνει τα ίδια και με άλλους. Ανάμεσα στους άλλους είμαστε κι εμείς... Σήμερα μας είπαν : «Εσείς δεν είσαστε σαν εκείνους τους ελεεινούς λωποδύτες· θα σας σεβαστούμε.» Μεθαύριο, πού θα 'ρθεΐ η σειρά μας, θα πουν τα ίδια στον κατοπινό. Δε χρειάζεται να έχεις ιδιαίτερη οξύνοια για να νιώσεις αυτή την κατηφόρα. Ωστόσο αυτά τα πράγματα περνούν μέσα στο μυαλό των ανθρώπων και ξεχνιούνται από μιαν ασήμαντη αφορμή, σα να ήταν αντικείμενα ονείρου. Κι αυτό δεν είναι κάτι πού γίνεται μόνο στην Ελλάδα· γίνεται σ' όλη την Ευρώπη. Ζούμε σε μια εποχή γενικής υπνοβασίας. Η ζωή είναι όνειρο, έλεγε κάποτε ο ονειροπόλος, ο έξω κόσμου. Το ίδιο μπορεί να πει σήμερα αυτός πού ζει πραγματικά.

Η ζωή αποτελείται από ανθρώπους πού ονειρεύουνται. Και τα χτυπήματα είναι τα ανυπόστατα χτυπήματα των ονείρων.

Εκείνος πού κερδίζει, εκείνος πού χάνει, κάνουν στερεότυπες χειρονομίες κερδισμένου και χαμένου, θα 'λεγες χωρίς περιεχόμενο.  Όταν έρθει η στιγμή να ξυπνήσουμε, δε θα μείνει τίποτε στη θέση του. Είναι τόσο φυσικό.  Αλλά η μόνη ελπίδα είναι να έρθει αυτή η στιγμή. Η ανθρωπότητα γράφει μεγάλους κύκλους πού απαρτίζουνται από γενεές γενεών. Η δίκη μας μοίρα το θέλησε να πέσουμε σ' ένα απειροελάχιστο τόξο αυτής της τροχιάς βυθισμένο στα κατάβαθα της νύχτας.

Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ