ΕΙΡΕΣΙΩΝΗ : Ο Πρόγονος του Χριστουγεννιάτικου Δένδρου

Η Ειρεσιώνη (από το είρος = έριον, μαλλίον) είναι κλάδος αγριελιάς (κότινος) στολισμένος με γιρλάντες από μαλλί λευκό και κόκκινο και τους πρώτους φθινοπωρινούς καρπούς (σύκα, καρύδια, αμύγδαλα, κάστανα, δημητριακά, κ.λ.π., εκτός του μήλου και του αχλαδιού). Ήταν έκφραση ευχαριστίας για την γονιμότητα του λήξαντος έτους και παράκληση συνεχίσεως της γονιμότητας και ευφορίας και κατά το επόμενο έτος και ήταν αφιερωμένη στην Αθηνά, τον Απόλλωνα και τις Ώρες (Ευνομία, Δίκη, Ειρήνη).

Την εβδόμη ημέρα του μηνός Πυανεψιώνος (22 Σεπτεμβρίου – 20 Οκτωβρίου), παιδιά των οποίων και οι δύο γονείς ζούσαν ,περιέφεραν την Ειρεσιώνη στους δρόμους της πόλης των Αθηνών τραγουδώντας τις καλένδες (κάλαντα) από σπίτι σε σπίτι, παίρνοντας το φιλοδώρημά τους από τον νοικοκύρη ή την κυρά και όταν έφθαναν στο σπίτι τους κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την εξώπορτά τους, όπου έμενε εκεί μέχρι την ιδία ημέρα του νέου έτους, οπότε, αφού τοποθετούσαν την νέα, κατέβαζαν την παλιά και την έκαιγαν. Άλλα παιδιά κρεμούσαν την Ειρεσιώνη πάνω από την θύρα του Ιερού του Απόλλωνος.

Ιδού ένα απόσπασμα από τα κάλαντα :

Η Ειρεσιώνη φέρνει κάθε τι καλό, σύκα και αφράτα ψωμάκια που μας τρέφουν και μέλι γλυκό και λάδι απαλό και ξέχειλους κύλικες με καλό κρασί για να μεθύσει και να κοιμηθεί.

"Τα κλαδιά των δέντρων τα στόλιζαν με άνθη, ταινίες (κορδέλες), έρια (μαλλιά) και μικράς σφαίρας εκ μετάλλου, που παρίσταναν τους πλανήτας, τον Ήλιον και την Σελήνην." Ιστορία της λατρείας του Βάκχου. Χ. Ζανμέρ.

Εκτός από τα κλαδιά της ελιάς, περιέφεραν επίσης και κλαδιά Δάφνης προς τιμήν του Απόλλωνος στα Θαργήλια, εορτή που ετελείτο την Άνοιξη (27 Απριλίου – 26 Μαΐου), όπου πάλι έκαιγαν την παλιά Ειρεσιώνη και κρεμούσαν την νέα έξω από τις πόρτες τους.

Πρόγονος λοιπόν του Χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι η Ειρεσιώνη , όπου μέσω αυτής μεταδόθηκε το έθιμο του στολισμένου δέντρου στους βόρειους λαούς από τους Έλληνες ταξιδευτές, οι οποίοι ελλείψεως ελαιοδένδρων, στόλιζαν κλαδιά από τα δέντρα που εφύοντο στον κάθε τόπο.

Το έθιμο της Ειρεσιώνης καταδικάστηκε ως ειδωλολατρικό από το θεοκρατικό καθεστώς του Βυζαντίου και απαγορεύτηκε η τέλεσίς του. Αιώνες αργότερα το ίδιο έθιμο επανήλθε με την μορφή Χριστουγεννιάτικου και Πρωτοχρονιάτικου δένδρου από τους Βαυαρούς που συνόδεψαν τον Όθωνα στην Ελλάδα, ως δικό τους Χριστουγεννιάτικο έθιμο.

Παρ’ όλα αυτά, το έθιμο της Ειρεσιώνης υπήρχε πάντα στην ιστορική μνήμη των Ελλήνων, γι αυτόν τον λόγο, το Χριστουγεννιάτικο δένδρο υιοθετήθηκε αμέσως.

(Πηγές : Λεξικό LIDDEL & SCOTT, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους της ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ, Φινέα Γιορτές Αρχαίων Ελλήνων, περιοδικό ΙΧΩΡ, Γ. Λεκάκης)

Σημείωση : Κότινος = αγριελαία – κοτινάς είναι ο καρπός του κοτίνου.
Κότινος ή Ειρεσιώνη - Κλάδος ελαίας στολισμένος με τούφες λευκού ερίου (μαλλιού) που έδιναν ακριβώς την εντύπωση του "βάμβακος". "Είρια από ξύλου", "δενδρόμαλλον"
Cotton ή coton διεθνώς σημαίνει το βαμβάκι, βαμβακερόν κ.λ.π
Στην Γερμανική είναι Baum-Wolle .Δηλαδή "έριον δένδρου". Ο συνειρμός είναι εκ του Κοτίνου : "είρια από ξύλου".

Πηγή : ΕΛΛΗΝ ΛΟΓΟΣ-ΠΩΣ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΛΟΓΟ της ΑΝΝΑΣ ΤΖΙΡΟΠΟΥΛΟΥ-ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ- 

Δύο ενδιαφέροντα σχόλια :

1. Tήν εἰρεσιώνη τήν βρίσκουμε καί στό παρακάτω ἐπιτάφιον ἐπίγραμμα:

οὔνομα Θεσμοφάνην με πατὴρ φίλος ἠδ’ ἅμα μήτηρ
κίκλησκον, δυεροῦ πρὶν θανάτοιο τυχεῖν·
ἑπτὰ δέ μοι μοῖραι περιτελλομένους ἐνιαυτούς
ἐκλώσαντο μίτοις ἄτροπα γραψάμεναι.
καὶ ν καὶ πάντων με καλῶν, ὅσα παισὶ φερίστοις,
πλῆσεν προφρονέως κλεινὸς ἐμεῖο πατήρ·
πάσας γὰρ λοιβάς τε καὶ ὅσσα μέμηλε θεοῖσιν
εἵνεκ’ ἐμῆς ψυχῆς οὐ λίπε μειλιχίοις.
καὶ γάρ μ’ Εὐμ[όλποιο] θυηπόλοι εἰρεσιώνην
[τε]ύξαντες [μεγάλην ὤπ]ασαν εὐκλείην·
στέμμα δέ [μοι πλέξαντο] Διωνύσου θιασῶται,
πυρφόρ[ου ἐν Δηοῦς μυστι]κά τ’ ἐξετέλουν.
[ἦ] ῥα καλὸν έ[ρας ἔσχον, εἰ ἀψευδ]ὴς λόγος ἀνδρῶν,
παῖδας [ἀποθνήσκειν οὓ]ς φιλέουσι θεοί.
τοὔνεκά μοι, πάτερ ἐσθλέ, φάνη· σ μηκέτι σεῖο
τειρόμενος γλυκερὴν τρύχε χρόνῳ κραδίην.

2.  Ωραία όλ'αυτά για την ειρεσιώνη,αλλά συνέβαιναν στην κλασσική Αθήνα. Εθιμο στολισμένου δένδρου,βρίσκουμε και στην πολύ παλαιότερη λατρεία της Κυβέλης.

Στην Ελληνική μυθολογία του P.DECHARME διαβάζουμε τα εξής:την λατρεία της μεγάλης θεάς,βρίσκουμε διαδεδομένη στην Μαγνησία,Σμύρνη,Μίλητο,Έφεσσο,κ.α.Στην Πεσσινούντα,κέντρο της λατρείας,διηγούνταν μύθο που διέσωσαν ο Παυσανίας και ο Αρνόβιος. Κατά τον μύθο ο Αττις νέος σπάνιας ωραιότητας,αγαπήθηκε υπό της Κυβέλης.Αυτή σε στιγμή ζηλοτυπίας,ανάγκασε τον νεανία ν' αφαιρέση την ανδρότητά του.Μετά από λίγο μεταμεληθείσα για το κακό που του προξένησε,τον μεταμόρφωσε σε πεύκο.Οι εορτές προς τιμή του, θύμιζαν το ατυχές τέλος του,καθώς και την ανάστασή του.Εκοβαν λοιπόν νεαρή πεύκη,την στόλιζαν με ία και μάλλινες ταινίες,και εν πομπή την τοποθετούσαν στο ιερό της Μεγάλης Θεάς.Μετά πήγαιναν σε παρακείμενο όρος,όπου με θρήνους και θορυβώδη μουσική τον καλούσαν με θλιβερές και ταραγμένες φωνές.Κάποια στιγμή ο θεός εγείρονταν από τον ύπνο του,και ακολουθούσαν χαρμόσυνες εκδηλώσεις χαράς.

http://www.visaltis.net/2011/12/blog-post_7510.html