Η Ημέρα της Γυναίκας, ο Σοπενχάουερ και η Ρίτσα Μασούρα

Ρίτσα Μασούρα: Το κείμενο που ακολουθεί, είναι η ομιλία μου για την εκδήλωση: “Γυναίκα και εργασία: Προοπτικές εξέλιξης- Ανεργία”, που έκαναν οι Ανοιχτοί Ορίζοντες για την ημέρα της Γυναίκας και που μου έκαναν την τιμή να με βραβεύσουν.

Καλησπέρα σας

Είμαι κι εγώ μια γυναίκα σαν όλες εσάς. Σε πολύ νεαρή ηλικία, σχεδόν κοριτσόπουλο έχασα τον άνδρα μου. Σκοτώθηκε σε τροχαίο έξω από τη Στυλίδα. Κι έμεινα πίσω θυμωμένη, ερωτευμένη, φορτισμένη, απογοητευμένη, με δύο μωρά στην αγκαλιά και μύρια όσα προβλήματα γύρω μου. Μια μητέρα με αλτζχάιμερ που την φρόντισα επί δέκα χρόνια ανελλιπώς και μια γιαγιά που σήμερα στα 109 της εξακολουθώ να την φροντίζω, χωρίς να την έχω στείλει σε θλιβερά γηροκομεία. Δύσκολα χρόνια με γεύσεις πικρές στο στόμα, δίχως ίχνος χαράς. Έπρεπε να βγω στη δημοσιά, όπως έλεγε ο πατέρας μου, να αποδείξω ότι δεν είμαι ελέφαντας , ότι δεν είμαι σενάριο επιστημονικής φαντασίας, αλλά μια γυναίκα με σάρκα και οστά , μια συνηθισμένη γυναίκα που όφειλε να προστατεύσει παιδιά και γονιούς. Και φυσικά, ούτε λόγος να πέσω στο γκρεμό. Έμοιαζα με μουλάρι που όφειλα να ακροπατώ στο χείλος του γκρεμού και ν’αλαφιάζω. Ήταν πολλές οι υπόγειες διαδρομές, υπήρχαν δάκρυα τις νύχτες στο μαξιλάρι, υπήρχαν όμως και χαμόγελα το πρωί στα δυό αγόρια. Ζωή και ελπίδα μαζί, ένα κουβάρι που ακόμη και σήμερα δύσκολα το ξεμπερδεύει κάποιος,

Προχώρησα όμως, όπως προχωρήσατε και όλοι εσείς κι έγινα κοινωνική, δούλεψα και δουλεύω σκληρά, εξυψώσεις, ταπεινώσεις, χαστούκια, μπράβο…. Μια φορά, όταν διευθυντής της « Κ» ήταν ο Α.Καρκαγιάννης, κάτι είχα γράψει, μάλλον χάλι θάταν, οπότε μπήκε στην αίθουσα σύνταξης και μου είπε, παρουσία των συναδέλφων μου, ότι δεν έχω τομή στον εγκέφαλό μου! Έκτοτε χρειάστηκε να αποκτήσω τομή και νάμαι σήμερα μπροστά σας. Όχι για να σας πω στοιχεία από έρευνες, όχι να αναφερθώ σε πανεπιστημιακά βιβλία, αλλά να σας μιλήσω απ’την καρδιά μου. Δεν μου πέρασε από το μυαλό να σας αναπτύξω πολεμικές στρατηγικές που θα εκτινάξουν τη γυναίκα στην κορυφή της πυραμίδας. Να κάνει τί εκεί πάνω μονάχη ; Προτιμώ να πω κάτι κοινότοπο, αλλά αληθινό: ΟΤΙ Η ΖΩΗ ΕΚΠΟΡΕΥΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΥΝΑΙΚΑ. Γι αυτό, οι ευθύνες και οι υποχρεώσεις μας είναι περισσότερες από τα δικαιώματα για τα οποία δώσαμε και δίνουμε σημαντικούς αγώνες.

Ξέρετε, έχει περάσει πολύς ανθρώπινος χρόνος από την εποχή που η Ρόζα Παρκς, η μαύρη ράφτρα από το Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα αρνήθηκε να σηκωθεί από τη θέση της στο λεωφορείο και να την παραχωρήσει σ‘ ένα λευκό, ως όφειλε. Κι έχει περάσει πολύς χρόνος από τότε που εμείς τα θηλυκά βγήκαμε από την σπηλιά και πήραμε στο κατόπι τον άνδρα, πιστεύοντας ότι μπορούμε, αν όχι να τον αντικαταστήσουμε στο κοινωνικό του ρόλο, τουλάχιστον να τον ανταγωνιστούμε. Και φυσικά πέρασε καιρός από την παιγνίδι με την τυφλόμυγα. Ωραία ήταν όταν μας έκλειναν τα μάτια κι εμείς λέγαμε ψέματα ότι όλα τα βλέπουμε – τίποτα δεν βλέπαμε, απλώς είχαμε εξασκήσει τη φαντασία μας. Το ίδιο συνέβη και με τους παραμορφωτικούς καθρέφτες. Άλλες εμείς από εδώ, άλλες οι γυναίκες που βλέπαμε στον καθρέφτη, πότε παραμορφωμένες, λίγο επηρμένες, λίγο πόρνες, λίγο επιστημόνισες, λίγο λαϊκές, λίγο κυριλέ…

Πάνε αυτά, ξεχάστε τα. Πάμε παρακάτω. Οι παιδικές ασθένειες μας τέλειωσαν. Σε ποιόν αρέσει η ακινησία; Είστε καλά με το νοιώθετε βολεμένες ; Το σπιτάκι σας, τον αντρούλη σας, το παιδάκια σας, τα βράδια του Σαββάτου στο Μέγαρο ή στην ταβερνούλα της γειτονιάς… Ωραία όλα αυτά και σεβαστά και ιερά. Αλλά ανήκουν στο χώρο δίπλα στο εικονοστάσι, ποια στιγμή λέτε ; Τη στιγμή που μια ατίθαση έφηβη που λέγεται ζωή κάνει πάρτι ξυπόλητη στα πλακάκια της κουζίνας και μάλιστα εν τη απουσία σας. Σας αρέσει αυτό ; Σας αρέσει η φωτογραφία σας στο κάδρο, με ένα προσποιητό χαμόγελο στα χείλη ; Ημι-ικανοποίηση ; Ημι-χαρά; Ημι-απαγοήτευση ;

Έχω μια πρόταση να σας κάνω. Ελάτε να βγούμε από το κάδρο και ν’ ακουμπήσουμε τις πλάτες μας δίπλα στο λευκό τοίχο, δηλαδή να μην απομακρυνθούμε πολύ, όχι γιατί φοβόμαστε, αλλά για να μην χαθεί η σταθερά της σιγουριάς μας. Η πρόταση μου δεν αναφέρεται τόσο πολύ στις νέες γυναίκες που έχουν αρπάξει τη ζωή απ τα μαλλιά και το παλεύουν. Ναι, σας προτείνω να στηθείτε μια μέρα έξω από την καγκελόπορτα ενός λυκείου σε ώρα διαλείμματος. Δείτε τα κορίτσια μας πόσο όμορφα και πόσα δυναμικά είναι.

Αυτό επομένως που θα πω αφορά τις λίγο μεγαλύτερες, πούχουν μεγαλώσει τα παιδιά τους, που η σχέση τους μέσα στο σπίτι με το σύζυγο είναι επιεικώς μέτρια και που στο κομμωτήριο ξεφυλλίζουν με ανάμεικτα συναισθήματα τα μοδάτα περιοδικά, με τα λίφτινγκ, τις μεθόδους λιποαναρρόφησης χωρίς νυστέρι , με νυστέρι και τα μεσημέρια παρακολουθούν τα τηλεοπτικά σκουπίδια, καταγράφοντας τις δηλώσεις της κάθε Τζούλιας…

Ακούστε με και κρατείστε το. Η πιο ωραία γυναίκα σήμερα είναι η γυναίκα στα 50 της που πιάνει τον εαυτό της να σκέφτεται ότι θα μπορούσε να παρακολουθήσει μαθήματα στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο (έχουμε τρία στην Αθήνα) που θα μπορούσε να μάθει μια κάποια τέχνη, να ενταχθεί σ ένα πολιτιστικό σύλλογο ή πολιτικό σχήμα. Να βγει, σας λέω, να εκτεθεί, να δοκιμαστεί διαφορετικά μακριά από την επιρροή του συζύγου – γιατί υπάρχουν και σύζυγοι που θέλουν τη γυναίκα υποτακτικό πλάσμα στο σπίτι, ναι, ναι, υπάρχουν. Να βρει το θάρρος ν’ανοίξει κουβέντα με την περιπτερού – που είναι σαν να'χει βγάλει τρία πανεπιστήμια και να μιλάει τρεις ξένες γλώσσες. Κι ύστερα να πάει πιο κάτω στη φουρνάρισσα κι ανάμεσα στο ψωμί, στο γάλα, στον κόσμο στην ουρά να πει δύο κουβέντες παραπάνω μαζί της για την οικονομική κρίση. Να αφουγκραστεί δηλαδή τη ζωή, έξω από το σπίτι, μακριά από την τηλεόραση, όχι όμως υπό τη μορφή της προστατευόμενης κυρίας, αλλά της γυναίκας που ποθεί να μετεξελιχθεί σε ενεργό πολίτη. Το αντίθετο του ΑΝΕΡΓΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΕΝΕΡΓΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ.

Υπάρχουν τρόποι αν πραγματικά το θέλουμε. Όπως υπάρχουν τρόποι να πείσουμε την κακοποιημένη γυναίκα να μοιραστεί το πρόβλημα της, δίχως ντροπή. Να ξανοιχτεί στα αρμόδια κέντρα. Θα την ακούσουν, μπορεί και να την αγκαλιάσουν. Δεν ξέρετε. Σίγουρα όμως θα απελευθερωθεί η ίδια και θα αναλάβει από κει και πέρα τις ευθύνες της, γιατί οι ευθύνες δεν είναι ποτέ του ενός, είναι και του άλλου.

Εκείνο που προέχει να βρούμε, είναι τρόπους επικοινωνίας. Να δικτυωθούμε, ανάλογα με τις δυνατότητες της γυναίκας και τις εμπειρίες της κάθε μιας μας, με στόχο τη διάχυση των ιδεών, με στόχο την εμπέδωση του νέου ήθους, το οποίο η γυναίκα οφείλει να ξετυλίξει μπροστά μας. Ναι, αυτή ο Βαστάζος της Γης.

Να σας πω ένα παράδειγμα: είστε στην παραλία, ένα ζευγάρι με τις πετσετούλες σας, τις κουβεντούλες σας…. νομίζετε ότι είστε μόνοι και είστε έτοιμοι για τα παραπέρα. Αίφνης εμφανίζεται μια ομάδα από άλλους κολυμβητές, όχι απαραιτήτως ζευγάρια και σας ζητούν φωτιά για το τσιγάρο. Η γυναίκα μουτρώνει, ο άνδρας δίνει φωτιά και θέλει να πιάσει κουβέντα. Η γυναίκα τον αποτρέπει. Κι εκείνος με ευγένεια της εξηγεί ότι έχουν όλο το χρόνο να τα πούνε αργότερα, ας μην χάσουν την ευκαιρία που τους δίνει ένας αναπτήρας για να ακούσουν τις κουβέντες των άλλων. Αν και εφόσον αξίζουν βεβαίως…. Έτσι είναι και στη ζωή, στην καθημερινότητά μας. Απλά πράγματα που εμείς τα κάνουμε σύνθετα, γιατί τρελαινόμαστε για τις αποκλειστικότητες…

Η ενεργοποίηση, λοιπόν, της γυναίκας πρέπει να γίνεται με ομαλό τρόπο, όπως σας είπα προηγουμένως: με τη μετακίνηση μας λίγο πιο πέρα από το κάδρο. Να πείσουμε τους άνδρες μας ότι αξίζουμε κάτι καλύτερο, ότι έχουμε κάθε λόγο να συμμετάσχουμε στα κοινά, να καταθέσουμε το λιθαράκι της γνώσης και κυρίως το ένστικτο της γυναίκας- μάνας που νομίζω ότι όμοιο του δεν υπάρχει πουθενά.

Παλιότερα διάβαζα συχνά Σοπενχάουερ. Με εντυπωσίαζε ο μισογυνισμός του. Τότε, μου ήταν αδύνατον να εξηγήσω γιατί ένας σπουδαίος στοχαστής έβαλλε κατά της γυναίκας με τόσο αιχμηρό τρόπο. Έλεγε ο Σοπενχάουερ : «Πρέπει να σκοτίστηκε από τον έρωτα ο νους των ανδρών για να ονομάσουν ωραίο αυτό το μικρόσωμο φύλο, με τους στενούς ώμους, τους φαρδιούς γοφούς και τις κοντές γάμπες. Όλη η ομορφιά του έγκειται στο ερωτικό ένστικτο. Αντί να το ονομάζουν ωραίο, θα ήταν πιο σωστό να το αποκαλούν αντιαισθητικό. Οι γυναίκες δεν διαθέτουν συναίσθημα, δεν ξέρουν ούτε από μουσική, ούτε από ποίηση. Σ’ αυτές, τα πάντα είναι σκέτος πιθηκισμός, προσχήματα και επιτήδευση που αντανακλά την επιθυμία τους να αρέσουν»

Εκ των υστέρων κι έχοντας κοντραριστεί με τη ζωή, όπως ας προανέφερα, ζώντας πλέον σ' έναν πολυεστιακό τόπο με τις πολυμορφικές συμπεριφορές αναρωτιέμαι πώς θα αντιδρούσε αυτός ο μοναχικός περιπατητής της Βαϊμάρης, όχι τόσο στην απελευθέρωση των γυναικών, όσο στην εκμετάλλευση τους από τη διαφήμιση. Η , μάλλον, να το διατυπώσω καλύτερα, πώς θα αντιδρούσε στην προώθηση μέσω της διαφήμισης, ενός προτύπου γυναίκας που νομίζω ότι ο φιλόσοφος αποδίδει στην τελευταία του πρόταση : Πιθηκισμός, προσχήματα και επιτήδευση που αντανακλά την επιθυμία τους να αρέσουν.

Αναφέρομαι γενικότερα στην εκμετάλλευση του γυναικείου σώματος και στον τρόπο που ο διαφημιστής στοχεύει στη διέγερση του θεατή για να πουλήσει το προϊόν. Με απασχολεί το πώς η γυναίκα πέφτει στην παγίδα της ωραιοποιημένης ζωής. Παλιότερα στην Ποσειδώνος υπήρχε μια διαφήμιση με μια πολύ ωραία κοπέλα με κόκκινα εσώρουχα κι από κάτω η εξής πρόταση: Τι σημασία έχει αν δεν ξέρω να μαγειρεύω ; Ναι, με τέτοια εσώρουχα, και τέτοιο κορμί, τί να την κάνω τη μαγειρική, ευτυχώς υπάρχουν και το ντελίβερι.

Κανείς όμως από τους διαφημιστές δεν σκέφτηκε το πώς μια τέτοια αντίληψη φιλτράρεται από μια έφηβη, μια νεαρή κοπέλα που δεν έχει προλάβει να διυλίσει την πληροφορία και που κάποιος την έχει πείσει ότι το όνειρο της ζωής ξεκινάει από το ρόλο μιας πανελίστριας ή μιας τηλεοπτικής γλάστρας. Θα μου πείτε, εσένα τώρα αυτό σε ενόχλησε ; Σιγά. Μήπως στα περίπτερα δεν κυκλοφορούν περιοδικά αντίστοιχου περιεχομένου; Για να φτάσουμε στο χρήμα πρέπει πρώτα να διεγείρουμε το κοινό. Απλά μαθηματικά. Δεν παύει όμως νάναι ένας βραχνάς. Κι εδώ οι μητέρες αυτές που θα πρέπει να εξηγήσουν στα κορίτσια εγκαίρως και με θάρρος ένα μικρό κομμάτι της αλήθειας τούτου του κόσμου. Ποτέ όλη τη αλήθεια, γιατί μετά η ζωή θα είναι βαρετή.

Τελευταία θα είδατε στην τηλεόραση τη μικρή Βραζιλιάνα τη βασίλισσα της σάμπας. Ξεσηκώθηκε όλος ο ΟΗΕ στο όνομα των δικαιωμάτων του παιδιού κι ακούστηκαν διάφορες υπερβολές, με αφορμή την επιμονή των γονιών της μικρής να αναλάβει νωρίς το ρόλο της. Όμως για να δούμε πόσες μανάδες, Ελληνίδες, πόσες γυναίκες κάνουν τα πάντα για να σπρώξουν τα κοριτσάκια τους στη διαφήμιση και να αρπάξουν λίγη από τη δική τους πιθανή λάμψη ;

Ας είμαστε ρεαλιστές κι ας ξαναστήσουμε τους κανόνες του παιγνιδιού. Όχι παλαιομοδίτικα, όχι αναχρονιστικά, όχι βιαστικά και τυχαία. Μέσα από τη συζήτηση, μέσα από τη ΣΥΝΑΝΤΙΛΗΨΗ για έναν πακτωλό θεμάτων, μέσα από την κοινή δράση, από τη διεκδίκηση θέσεων στους δημόσιους χώρους, στο δημαρχείο, στη Βουλή. Να βγούμε από τη νιρβάνα που μας στήνουν γύρω μας. Όχι να πολεμήσουμε τους άνδρες. Όποιος λέει τέτοιες κουβέντες, είναι χαμένος από χέρι. Δεν έχουμε καιρό για πολέμους. Έχουμε λίγο χρόνο να σμίξουμε, να αγαπηθούμε ξανά, να γνωριστούμε μεταξύ μας, να απλώσουμε τα χέρια και να στήσουμε εκείνο το κοινωνικό δίχτυ ασφάλειας που κάθε φορά, μα κάθε φορά θα μας βοηθάει να ξεπερνάμε με σύνεση και υπομονή τις μεγάλες κρίσεις. Σε πλαίσιο τιμιότητας και με γνώμονα την ευθύνη. Δεν θα κερδίσουμε αλλιώς το σεβασμό της κοινωνίας όλης. Η αντίληψη, βαθιά πατριαρχική, ότι η γυναίκα είναι ο αγρός και ο άνδρας είναι το αλέτρι φθίνει, αλλά δεν αντικαθίσταται. Οι κυβερνήσεις θεσπίζουν νόμους και επαίρονται για τις ποσοστώσεις υπέρ των γυναικών, αλλά οι ποσοστώσεις αποκτούν τη μορφή δουλείας για τα κόμματα. Επομένως δεν αρκούν οι μεγάλες κουβέντες, τη στιγμή που η γυναίκα αγγίζει με σχεδόν παιδικό φόβο την περιοχή της κοιλιάς της και κοιτάζει τον άνδρα χωρίς το πλεονέκτημα της εμπιστοσύνης ; Η σημερινή ημέρα είναι ίσως μια ευκαιρία για μικρές, αλλά ουσιαστικές αναθεωρήσεις.

Πολλές από εμάς, ήδη τις έχουμε κάνει. Ας το τολμήσουν όσες θέλουν κι όσες νοιώθουν έτοιμες να δράσουν διαδραστικά σ’ ένα πολυμορφικό πια κόσμο. Στο κάτω κάτω είμαστε πια – σωματικά τουλάχιστον – στον αντίποδα του μοντέλου-γυναίκα του Σοπενχάουερ, άρα οι μετοχές μας έχουν κάθε λόγο να εκτιναχθούν. Τολμήστε και να ξέρετε ότι όλο και κάποιος θα βρεθεί δίπλα σας να σας στηρίξει.

Σας ευχαριστώ.

 Ρίτσα Μασούρα

 12/3/2010
http://ritsmascorner.eu/content/η-ημέρα-της-γυναίκας-ο-σοπενχάουερ-και-η-ρίτσα-μασούρα