Αρχαία Ελεύθερνα

Αρχαία Ελεύθερνα

Στη περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό Ελεύθερνα (πρώην Πρινές) βρισκόταν η ομώνυμη αρχαία πόλη τα ερείπια τις οποίες αποκαλύφτηκαν μετά από συστηματικές ανασκαφές.

Το χωριό βρίσκεται στα νότια του οχυρού υψώματος γύρω από το οποίο ήταν κτισμένη η αρχαία Eλεύθερνα, μία από τις σπουδαιότερες αρχαίες πόλεις της Kρήτης. Ήταν κτισμένη γύρω από οχυρό ύψωμα το οποίο συνδεόταν με την νότια κορυφογραμμή με μια στενή λωρίδα βράχου σαν γέφυρα.

H περιοχή φαίνεται να κατοικείται ήδη από το 2.000 π.X., σύμφωνα με τα πρωτομινωϊκά και υστερομινωϊκά κεραμεικά και υπολλείματα οικοδομημάτων. H μεγάλη όμως ακμή της πόλης συμπίπτει με την ανάπτυξη της αρχαίας Eλληνικής Πόλης (8ος & 7ος π.X. αιώνας). Tην περίοδο αυτή κατασκευάζονται τα πρώτα μεγάλα έργα, στις πλαγιές του υψώματος. Στην δυτική πλευρά του υψώματος υπάρχουν οι λαξευτές υπόγειες δεξαμενές. Oι μεγάλες διαστάσεις τους υποδηλώνουν και το μέγεθος της αρχαίας πόλης.

Στην ρίζα της βορειοανατολικής πλαγιάς βρίσκεται το μεγάλο τμήμα του αρχαιολογικού χώρου που έρχεται στο φώς από τις ανασκαφές των τελευταίων χρόνων που πραγματοποιεί το Πανεπιστήμιο Kρήτης από το 1985 και μετά.

Η αρχαία Ελεύθερνα βρίσκεται 25km νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου, κοντά στη Μονή Αρκαδίου. Η πόλη αποτελεί το σημαντικότερο αρχαιολογικό χώρο του νομού Ρεθύμνου, ο οποίος μάλιστα δεν έχει ανασκαφεί πλήρως και αναμένεται να δώσει στους αρχαιολόγους ακόμη πολλά πολύτιμα ευρήματα. Οι πρώτες οργανωμένες ανασκαφές ξεκίνησαν το 1985 από το Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Η πόλη της Ελεύθερνας ιδρύθηκε από τους Δωριείς περίπου τον 9ο αιώνα π.Χ. και κατοικήθηκε ως και τα πρωτοβυζαντινά χρόνια. Στην πολύχρονη αυτή της πορεία φαίνεται ότι συνετέλεσε η στρατηγική της θέση σε υψόμετρο 380m, στο σημείο που διασταυρώνονταν οι δρόμοι που ένωναν την αρχαία Κυδωνία, την Κνωσό και τον Ψηλορείτη. Τα ευρήματα ως τώρα έχουν βρεθεί σε τρία διαφορετικά σημεία του ίδιου λόφου.

Η Ελεύθερνα ήταν μια από τις πόλεις που τάχθηκαν με το πλευρό της Μακεδονίας κατά της Κνωσού κατά τη διάρκεια του πρώτου Κρητικού Πολέμου (205πΧ- 200πΧ). Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Ρωμαίους, η πόλη κατάφερε να αντισταθεί σθεναρά στον Ρωμαίο στρατηγό Μέτελλο, έως ότου έπεσε από προδοσία. Κατά τη Ρωμαϊκή Εποχή η πόλη εξακολούθησε να αναπτύσσεται, κτίστηκαν λουτρά, τεράστιες δεξαμενές, επαύλεις, δημόσια κτίρια και πύργος. Η βυζαντινή εποχή ήταν η τελευταία εποχή της πόλης, πριν καταστραφεί από τους Άραβες, όταν έγινε Επισκοπή και κτίστηκε η μεγάλη Βασιλική, ερείπια της οποίας σώζονται και σήμερα.

Η σημασία της Ελεύθερνας ως αρχαιολογικός χώρος οδήγησε στην απόφαση να δημιουργηθεί μουσείο μέσα στον αρχαιολογικό χώρο.

Πολλές πληφορορίες για την αρχαία πόλη της Eλεύθερνας μας δίνει η ανασκαφή του αρχαίου νεκροταφείου στη θέση Oρθή Πέτρα. Oι τάφοι περιέχουν σημαντικά ευρήματα τα οποία βοηθούν στην εξαγωγή σημαντικών συμπερασμάτων για την ζωή στην αρχαία Kρήτη. Ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα στο νεκροταφείο είναι η ταφή που δίδει στοιχεία όμοια με αυτά των ταφικών εθίμων που αναφέρει ο Όμηρος στην Iλιάδα περιγράφοντας την Πυρά του Πατρόκλου. Eπίσης από τα σπουδαία ευρήματα στην περιοχή συνάγεται το συμπέρασμα για τις σχέσεις που είχε αναπτύξει η πόλη με την υπόλοιπη Kρήτη τα νησιά του Aιγαίου και την Aθήνα.

 

Η νεκρόπολη της Ορθής Πέτρας

Στη θέση Ορθή Πέτρα έχει εντοπιστεί μεγάλη νεκρόπολη, η οποία έμελλε να γίνει το σημαντικότερο μέρος της Ελεύθερνας με πάρα πολλά ευρήματα. Εδώ βρέθηκε ο τάφος των πολεμιστών με 480 αγγεία, όπλα και την τάφρο πολεμιστών που σκοτώθηκαν σε μάχη.

Το 2010 οι αρχαιολόγοι βρέθηκαν μπροστά σε μια από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις των αρχαίων χρόνων, καθώς βρήκαν ασύλητο τάφο του 700π.Χ.. Ο τάφος ήταν ένα τεράστιο ξαπλωμένο πιθάρι, του οποίου η είσοδος φραζόταν από έναν ογκόλιθο 800 κιλών. Μέσα στο πιθάρι βρέθηκαν τα οστά ενός νεαρού ζευγαριού, πιθανόν αδερφιών. Το ζευγάρι ήταν καλυμμένο με χρυσό κάλυμμα, που είχε κεντηθεί με 3000 φύλλα χρυσού διαφόρων σχημάτων!

Το μάτι του Τουταγχαμών

Άλλο ένα εξέχον εύρημα του τάφου ήταν το χρυσό κόσμημα που φορούσε η κοπέλα, το οποίο απεικονίζει μια μέλισσα. Το κόσμημα αποτελεί την πρώτη αναπαράσταση της μέλισσας ως θεάς στην Κρήτη. Ωστόσο, το εκπληκτικό είναι ότι αν γυρίσει κάποιος το νόμισμα αντίστροφα, τότε η μέλισσα εξαφανίζεται και παίρνει τη θέση της ένας πανέμορφος κρίνος. Το αμφίσημο αυτό κόσμημα έχει προκαλέσει το παγκόσμιο ενδιαφέρον των αρχαιολόγων.

Τέλος, μέσα σε ένα άλλο πιθάρι οι αρχαιολόγοι έκαναν μια απρόσμενη ανακάλυψη. Ανάμεσα στα οστά βρήκαν ένα ολόχρυσο μάτι σε φυσικό μέγεθος που ονόμασαν το μάτι του Τουταγχαμών, πανομοιότυπο με αυτό που βρέθηκε στη νεκρική μάσκα του βασιλιά της Αιγύπτου.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου αποτελεί ενα μουσείο «περηφάνια» για την πόλη του Ρεθύμνου και υπάγεται στην ΚΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων. Στεγάζεται από το 1991 στο πενταγωνικό κτίριο, το οποίο βρίσκεται μπροστά από την κύρια πύλη της Φορτέτζας και χτίστηκε στα μέσα του 16ου αιώνα από Ενετούς  για οχυρωματικούς κυρίως λόγους. 

Tα σημαντικά ευρήματα των ανασκαφών βρίσκονται στο Aρχαιολογικό Mουσείο Pεθύμνου.

Στην πόλη υπήρχε σημαντικός ναός πιθανόν του Aπόλλωνα. Σημαντικές αρχιτεκτονικά ήταν οι γέφυρες της αρχαίας πόλης που χρησιμοποιούν το κυκλικό τόξο. Aπό την Eλεύθερνα καταγόταν ο Διογένης Aπολλωνιάτης ο Φυσικός. Mαθητής του Aναξιμένη έγραψε το σύγραμμα “Περί Φύσεως και Κοσμογονίας”. H πόλη γνωρίζει μεγάλη άνθηση μετά την Pωμαϊκή περίοδο και μέχρι τον 9ο μ.X. αιώνα που καταστρέφεται από τους Άραβες.

http://www.destinationcrete.gr/el/archaeological-sites/rethimno-archaeological-sites/archaia-eleytherna 
http://www.cretanbeaches.com/arhai%CE%BFl%CE%BFgik%CE%BFi-hor%CE%BFi/roma%CF%8Aki-ep%CE%BFhi/arxaia-eleftherna/#ixzz36gDWkc75

ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΟΜΑΔΑΣ 

ΤΟΥ Ν. ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗ

Πολύχρυση ταφή στην Ελεύθερνα

Της Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

 

Με ένα ολόχρυσο σάβανο είχαν σκεπάσει, τον 7ο αιώνα π.Χ., ένα νεαρό ζευγάρι, μια κοπέλα και έναν έφηβο. Το ύφασμα, από λευκό λινό ή μαλλί, ήταν ολοκέντητο με χρυσούς ρόμβους, κύκλους, τετράγωνα και κάποιες περιτμημένες μορφές. Οι νέοι θάφτηκαν μαζί το 680-670 π.Χ. στο αρχαίο νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας, στην Ελεύθερνα Κρήτης. 

 

Ο νέος λαξευτός τάφος βρέθηκε δίπλα από τον τάφο των «πολεμιστών» στο νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας 

στην αρχαία Ελεύθερνα. 

 «Φαντάζεστε την τελετή της κηδείας τους; Πώς θα έλαμπε στον ήλιο αυτό το χρυσοκέντητο ύφασμα πάνω στο νεκροκρέβατο, καθώς θα το σήκωναν στα χέρια για να το φέρουν μέχρις εδώ;», μας έλεγε, ενθουσιασμένος με το εύρημα της φετινής ανασκαφής του, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης Νικόλαος Σταμπολίδης. 

Αν οι νεκροί είχαν κάποια συγγενική σχέση -αν για παράδειγμα, ήταν αδέλφια- είναι νωρίς να πει κανείς. Θα το δείξει η έρευνα του σκελετικού υλικού. Το σίγουρο είναι πως τόσο η κοπέλα, ηλικίας 25-27 ετών, όσο και το αγόρι, γύρω στα 17, ανήκαν σε υψηλή κοινωνική τάξη. Ηταν θαμμένοι σε λαξευτό τάφο, δίπλα στον περίφημο «τάφο των πολεμιστών», στον οποίον έχουν βρεθεί 480 αγγεία με την τέφρα και τα όπλα ανδρών που έπεσαν ηρωικά. Βρέθηκαν μέσα σε ένα τεράστιο ξαπλωτό πιθάρι (1,20 x 1,80 μ.), σφραγισμένο με πλάκα βάρους 800 κιλών. Αυτός ήταν, ίσως, και ο λόγος που η πολύχρυση αυτή ταφή έμεινε αδιατάρακτη για 27 αιώνες. Ούτε οι τυμβωρύχοι της αρχαιότητας μπήκαν στον κόπο να το ανοίξουν ούτε οι νεότεροι, καθώς η θέση του αρχαίου νεκροταφείου δεν ήταν γνωστή μέχρι να πάει η ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης, το 1985. 

Αλλά και η περιοχή είναι δυσπρόσιτη· βρίσκεται στα κατώτερα πρανή μιας χαράδρας κατάφυτης, με ελιές και καρυδιές, στην οποία «βλέπει» το σύγχρονο χωριό της Ελεύθερνας, οι κάτοικοι του οποίου είναι σήμερα οι καλύτεροι φύλακες της ανασκαφής, όπως λένε οι αρχαιολόγοι. Μερικά από τα παλικάρια του χωριού εργάζονται, άλλωστε, τα καλοκαίρια μαζί τους. 

Χρυσός από Αίγυπτο ή Μ. Ασία 

 

Ετσι χωρούσαν στο πιθάρι οι δύο σοροί... Τα ευρήματα του τάφου ήταν ένα ανέλπιστο δώρο για τον κ. Σταμπολίδη και τους συνεργάτες του, την Εύα Μητάκη, την Κατερίνα Σκουρλή και τον Νίκο Μαραγκουδάκη. Λίγο πριν κλείσει για φέτος η έρευνά τους, κι εκεί που καθάριζαν τα όρια του διπλανού τάφου, είδαν την είσοδο ενός καινούργιου. Το χώμα που σκέπαζε τα οστά μέσα στον πίθο ήταν γεμάτο χρυσά ελάσματα και πλακίδια, τα οποία μπορούν να επανασυνδεθούν ώστε να δούμε στο μέλλον την εικόνα που παρουσίαζε το ύφασμα το οποίο κάλυπτε τους νεκρούς. 

Ο χρυσός του τάφου είναι αιγυπτιακής ή μικρασιατικής προέλευσης. Δεν είναι η πρώτη φορά που το νεκροταφείο αυτό δείχνει πως η Ελεύθερνα διατηρούσε στενές σχέσεις με χώρες της Ανατολής, Αίγυπτο, Συρία και Κύπρο. Μάλιστα, ο κ. Σταμπολίδης συνδέει τα νέα ευρήματά του με τον θησαυρό του Κροίσου, αλλά και με το περιδέραιο της Εφεσίας Αρτέμιδος. Η μελέτη του μόλις άρχισε. 

Εν τω μεταξύ, περιμένει τη ΔΕΗ να φέρει ρεύμα για το νεκροταφείο, που προστατεύεται από ένα λιτό και απολύτως λειτουργικό στέγαστρο (έργο του 2006). Αναμένει, επίσης, την ασφαλτόστρωση του δρόμου που οδηγεί στην ανασκαφή, προκειμένου να γίνει επισκέψιμη. Είναι πιθανόν αυτό να συμβεί με τα εγκαίνια του Μουσείου της Ελεύθερνας, όπου θα εκτεθούν τα πλούσια ευρήματα του χώρου, που σήμερα φυλάσσονται στις αποθήκες των Μουσείων Ρεθύμνου και Ηρακλείου. Το μουσείο έχει χωροθετηθεί λίγο πριν από την είσοδο του χωριού και οι μελέτες του έχουν ενταχθεί, αντί 3 εκατ. ευρώ, στο ΕΣΠΑ. Συνεπώς, είναι θέμα λίγου χρόνου να ανεγερθεί.

Αγροτουρισμός πρώτης γραμμής 

Στην αρχαία Ελεύθερνα πήγαμε χάρη στο οικομουσείο «Κουρητία Οδός», που οργανώνει μοναδικές διαδρομές στον Ψηλορείτη εντάσσοντας σε αυτές και πολιτιστικούς προορισμούς (Ελεύθερνα και Μονή Αρκαδίου). Η έδρα του βρίσκεται σε ένα διατηρητέο κρητικό σπίτι, στα Τζανακιανά, «Το σπίτι των Κουρητών», που λειτουργεί και ως παραδοσιακός ξενώνας. Την ιδέα να συνδυαστούν ο πολιτισμός με τον αγροτουρισμό είχαν δύο πολύ δραστήριες γυναίκες, η Αναστασία Φρυγανάκη και η Βιβιάννα Μεταλληνού. Συμπαραστάτης τους είναι ο Στυλιανός Τζαγκαράκης, που οργάνωσε μαζί τους το τριήμερο «Ταξιδεύοντας με τους Κουρήτες» (24-26/9), προσελκύοντας φαν του είδους μέχρι και από τη μακρινή Ιαπωνία. 

Οι καλεσμένοι τους ξεναγήθηκαν στα μνημεία και απόλαυσαν τις φυσικές ομορφιές του τόπου· είδαν τα προϊόντα που παράγονται, από τα περίφημα βενετσιάνικα κεραμικά του χωριού Μαργαρίτες ώς το τυροκομιό και το ψήσιμο του αντικριστού (παραδοσιακό φαγητό των βοσκών) στο Αγιομαμήτικο Αόρι. Την προσπάθεια υποστηρίζουν θερμά οι πολιτιστικοί σύλλογοι των γύρω χωριών· το διαπιστώσαμε το βράδυ της Παρασκευής, όταν άναψε στην Ελεύθερνα το παραδοσιακό ρακοκάζανο και κάτοικοι της περιοχής μαγείρεψαν και έστησαν τραπέζι. Ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού, αγόρια 18-25 χρόνων με τοπικές ενδυμασίες, ερμήνευσε με εξαιρετικό τρόπο παραδοσιακά τραγούδια.

 

Το κόσμημα που είχε κρεμασμένο στο λαιμό της η νεκρή κοπέλα, έτσι απεικονίζει ένα κρινάκι. 

Ανάποδα, όμως, δείχνει μια θεά-μέλισσα με το σώμα και τα φτερά της.

Πότε θεά-μέλισσα, πότε κρίνος 

 

Η κοπέλα στο μπούστο της έφερε πλούσια κοσμήματα. «Μαζέψαμε 386 χάντρες από ήλεκτρον, φαγεντιανή, ορεία κρύσταλλο, αμέθυστο, κορνεόλι και μια σιδερένια πόρπη με ένα τμήμα από το ύφασμα που συγκρατούσε», λέει ο ανασκαφέας. 

Για εκείνον, όμως, το σημαντικότερο όλων είναι ένα χρυσό κόσμημα που απεικονίζει μια δαιδαλική θεά-μέλισσα. Παρά το μικρό μέγεθός του (ύψος 2-3 εκατοστά) είναι ευδιάκριτη η μορφή της γυναίκας με φενάκη (περούκα), όπως επίσης τα χέρια της-στήμονες, που κρατούν τους μαστούς της, το σώμα της μέλισσας και τα φτερά της στολισμένα με τοσοδούλικα υπέροχα λουλούδια. Οταν το αντιστρέψεις βάζοντας το επάνω κάτω, η θεά εξαφανίζεται και εμφανίζεται ένα ωραιότατο άνθος, ένας κρίνος. Πρόκειται για ένα αντικείμενο αμφίσημο, για έναν «γρύλο», όπως το λένε στην Κρήτη.

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=207676